Morgunblaðið - 11.10.1978, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 11.10.1978, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. OKTÓBER 1978 fWnrgiui Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson. Fréttastjóri Björn Jóhannsson. Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson Ritstjórn og afgreiösla Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar Aóalstræti 6, sími 22480. Áskriftargjald 2200.00 kr. á mánuói innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakió. Veldur hver á heldur Alþinjíi Islendinga var endurreist fyrir 133 árum; fyrst sem ráðfyafarþing en sem löggjafarþing frá árinu 1875. Og í gær var 100. löggjafarþing þjóðarinnar sett með hefðbundnum hætti. Þó að ekki komi annað til en þessar sögulegu sakir væri þetta þing athygii þjóðarinnar vert. En það er margt fleira og nær í tíma sem gerir þetta 100. löggjafarþing okkar að brennidepli almanna- athygli. Þetta ér fyrsta þing nýs kjörtímabils og nýrrar ríkisstjórnar. Ovenju margir nýir þingmenn mæta nú til leiks. Rúmlega þriðjungur þingmanna, eða 21, átti ekki sæti á síðasta þingi sem aðalmenn. 19 þingmenn hafa ekki átt sæti áður á Alþingi sem aðalmenn og 15 J/eirra hafa aldrei setið þingfund fyrr. Þar að auki hljóta mörg mikilvæg mál að koma til kasta þingsins, ekki sízt á sviði efnahags-, skatta- og ríkisfjármála; vísitölu- og verðbólgumála, þ.e. mál afgerandi fyrir efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinnar og afkomu heimila og einstaklinga í bráð og lengd. Og ekki má gleyma skipun nýrrar stjórnarskrárnefndar, sem fjalla á um kosningalög, kjördæmaskipan og starfshætti Alþingis, ekki sízt með tilliti til jöfnunar atkvæðisréttar í landinu. Það vekur athygli að fjárlagafrumvarpið verður ekki fyrsta mál Alþingis að þessu sinni svo sem venja hefur verið. Því veldur fyrst og fremst að ekki hefur verið — enn sem komið er — samstaða milli stjórnarflokkanna um það meginatriði, hver skuli vera stefna ríkisvaldsins í efnahags- og dýrtíðarmálum eða um tekjuöflunar- leiðir og tekjuöflunarmörk. Afstaða Alþýðuflokks og Alþýðubanda- lags til tekjuöflunar er gerólík. Afstaða Alþýðubandalags annars vegar og Alþýðuflokks- og Framsóknarflokks hins vegar til endurskoðunar vísitölu og leiða til verðbólguhjöðnunar stangast á. Samstarf stjórnarflokkanna við fjárlagagerð speglast í eftir- farandi staðhæfingu Lúðvíks Jósepssonar, form. Alþýðubandal., í blaðaviðtali í gær: „Það er alveg augljóst, að ríkisstjórninni láðist að leita eftir samkomulagi við sína stuðningsflokka um meginstefnuna í fjárlagafrumvarpinu." Og í tillögudrögum fjármálaráðherra mun fjárlagafrumvarpið hafa hækkað það mikið, miðað við frumvarp fyrra árs, að svo virðist sem stjórnvöld hyggist fara fram úr óðaverðbólgunni í þenslukapphlaupinu. Það lofar ekki góðu um verðbólguhjöðnun, sem hlýtur eðli málsins samkvæmt að byggjast á aðhaldsstefnu í ríkisfjármálum. Uppistandið í st.jórnarliðinu hefur og leitt til þess, að skipuð hefur verið sérstök nefnd til að endurskoða fjárlagafrumvarpið, meginatriði þess og grundvallarforsendur. Þar af leiðandi dregst framlagning þess lengur en venja hefur verið, þegar eðlilega hefur verið staðið að málum. Fjárlagagerð tengist fleiru en verðlagsþróun í landinu. Fjárlög fela í sér skattastefnu stjórnvalda. Tekjuskattsaukinn, hækkun vörugjalds og önnur atriði bráðabirgðalaga ríkisstjórnarinnar hljóta óhjákvæmilega að koma til kasta þingsins, er leitað verður eftir staðfestingu þess á bráðabirgðalögunum. En ekki síður stefnumörkun í skattheimtu í tengslum við fjárlagagerð. Staðfesting á bráðabirgðalögunum og stefnumörkun í skatta- málum við fjárlagagerð mynda fyrst og fremst þann brennidepil almannaathygli, sem þetta þing mun kalla á,.m.a. í ljósi fyrirheita Alþýðuflokksins um nýja efnahagstefnu, endurskoðun vísitölu- grundvallar, kjarasáttmála og ekki sízt afnám tekjuskatts á launatekjur. Skipan nýrrar stjórnarskrárnefndar, sem fjalla á m.a. um jöfnun kosningaréttar í landinu, mun og vekja athygli, sem og störf hennar á næstu misserum, en henni eru sett ákveðin tímamörk um tillögugerð. I ljósi þess að hin nýja nefnd getur byggt á umfangsmiklu starfi fyrri stjórnarskrárnefndar og með hliðsjón af þeim möguleika, að ganga þurfi til kosninga áður en kjörtímabilið er á enda, er æskilegt, að nefnd þessi flýti störfum sínum sem aðstæður frekast leyfa. Það er ljóst að efnahagsmál munu enn sitja í fyrirrúmi í starfi 100. löggjafarþings þjóðarinnar. Það mun ráðast af framvindu mála „fyrir jól, við afgreiðslu fjárlaga og mótun efnahagsstefnu fyrir næsta ár, hvort annað ráðuneyti Ólafs Jóhannessonar á sér langa framtíð", segir Þjóðviljinn, málgagn Alþýðubandalagsins, í leiðara í gær. Ef til vill væri réttara að kveða sterkara að orði og segja, að það mun ráðast á þessum síðasta ársfjórðungi, hvort ráðuneytið eigi sér yfir höfuð nokkra framtíð. Ef ríkisstjórnin stefnir fram úr óðaverðbólgunni í fjárlagagerð, ef hún stefnir í ofsköttun fólks og fyrirtækja, ef hún hunzar raunhæfa endurskoðun vísitölunnar, eins og vegvísar hennar gefa tilefni til að ætla, þá horfir ekki vel um vegferð hennar. Alla vega mun þjóðarathygli beinast að hinu nýja Alþingi næstu vikur og mánuði. Ekki sízt að væntanlegu fjárlagafrumvarpi og væntanlegri stefnumörkun í efnahags-, skatta- og ríkisfjármálum. Veldur hver á heldur, segir máltækið. Séra Sigurður H. Guðmundsson: Fegurra mannlíf í drengskap og sannleika Predikun í dómkirkjunni við setningu / 100. löggjafarþings Islendinga Jer. 3, 19-22. Hér erum vér, stendur í textanum, sem ég las. Við komum hér saman við setningu Aiþingis, 100. löggjafarþings Islendinga. Við minnumst þess að við eignuðumst unaðslegt land og misstum það land undir annarra yfirráð. Við minnumst þess, að við eignuðumst þau yfirráð á nýjan leik og urðum frjáls og fullvalda þjóð. Við minnumst þess að Alþingi var stofnað til að setja niður deilur og til þess að ráða málum til hags og heilla íslenskri þjóð. Hversu hátt vil ég setja þig meðal barnanna og gefa þér unaðslegt land, hina dýrðleg- ustu arfleifð meðal allra þjóða? Þannig var spurt og þó svo þar væri talað til annarrar þjóðar, þá var þar talað til þjóðar, sem leit á land sitt, sem gjöf, dýrmæta gjöf, já svo dýrmæta, að á sig mætti nokkuð leggja, til að varðveita þá gjöf. Þess vegna þoldi hún hungur og strit, blóð og tár, ofsókn og niðurlægingu, án þess að gleyma gjöfinni og þeim, sem gaf. Það var á hinn bóginn annað, sem sú þjóð þoldi ekki, hún þoldi ekki góðærið. Þegar ég var drengur, voru í heimabvggð minni tveir staurar, sem notaðir voru til auglýsinga. Þessir staurar voru kallaðir „Stóri sannleikur“ og „Litli sannleikur". Því nefni ég þessi nöfn hér, að þau segja býsna mikið um viðbrögð mannsins, ekki aðeins í litlum bæ norður í landi, heldur hvar sem er á byggðu bóli. Við höfum það gjarnan fyrir „Stóra sannleika", sem okkur kemur vel, hitt sem er óþægilegt, verður þegar best lætur „Litli sannleikur". „Stóra sannleika" erum við reiðubúin að halda á loft, hvar og hvenær sem er. Um „Litla sannleika" gildir öðru máli, og þá er ekki einu sinni spurt hvað muni haus og hvað hali. I 5. Mósebók segir: „Lát eigi, þegar þú hefur etið og ert mettur orðinn og hefir reist fögur hús og býrð í þeim, þegar nautgripir þínir og sauðfénaður þinn fjölgar, þegar silfur þitt og gull eykst og allt, sem þú átt — lát þá eigi hjarta þitt ofmetnast og gleym eigi Drottni, Guði þínum, sem leiddi þig út úr þrælahúsinu." Og 5. Mósebók geymir einnig önnur orð. Þar segir einnig: „Ef þú gleymir Drottni þínum, þá mun útlend- ingurinn, sem hjá þér er, stíga hærra og hærra, hann mun lána þér, en þú munt eigi lána honum, hann mun verða höfuð- ið, en þú munt verða halinn." Israelsmenn kunnu þá list að flokka sannleikann og gilti þá einu hvort eitt taglhár var metið á við höfuð og hjarta, þegar greint var milli „Stóra og Litla sannleika“. Þeir lifðu breytta tíma. Þeir lifðu þrældómsok og urðu frjálsir. Þeir eignuðust lögmál, Iöggjöf til að varðveita það frelsi. En þeir gleymdu því lögmáli og einkum þó því, sem að baki stóð, þegar þeir voru mettir orðnir og höfðu reist fögur hús og áttu silfur og gull. Þeir hurfu á ný inn í þrælahús, ágirndar, hroka, sviksemi og Séra Sigurður H. Guðmundsson. mikillætis og voru fótum troðnir af blóðugu valdi. „Feitur þræll er ekki mikill maður, horaður þræll er mikill maður, því í brjósti hans á frelsið heima," segir í íslands- klukkunni. ísraelsmenn risu á nýjan leik og auðguðust á verslun og viðskiptum í skjóli rómversks valds. En þeir auðguðust ekki að drenglyndi, réttlætiskennd, um- burðarlyndi og kærleika. Þegar sannleikurinn varð óþægilegur, þegar hann gerði kröfu til annars en orða án meiningar, þegar hann gerði kröfu til hjartans, þá hrópuðu þeir: „krossfestu“, „krossfestu“. Og þeir krossfestu ekki „Litla sann- Avarp forseta Islands við þingsetningu: Stöðugleiki og end- urnýjun Alþingis Saga Alþingis verður ekki skilin frá sögu þjóðarinnar „Á þingsetningardegi hafa oft verið rifjuð upp frá þessum ræðustóli nokkur minnisverð ártöl, sem öðrum fremur gnæfa eins og vörður á Vegi þjóðarinn- ar, eða — ef betur þætti orðað við setningu Alþingis — á vegi þessarar stofnunar um ár og aldirAEn einu má raunar gilda hvort orðalagið er notað, því að saga Alþingis verður ekki skilin frá sögu þjóðarinnar, störf þingsins mótast hverju sinni af þörfum hennar og allt sem hér er gert skilar sér á einhvern hátt sem áhrifavaldur út í þjóðlífið. Engin nauðsyn rekur til þess að þylja sama lesturinn um merkisár Alþingis á hverju ári þegar þing er sett, en að þessu sinni hlýðir að minnast þess, að það þing sem nú hefur verið sett, er hið hundraðasta sem haldið er síðan Alþingi fékk löggjafarvald árið 1874. Svo mun mörgum sýnast sem ekki sé óviðeigandi að staldra ögn við svo stórhreinlega tölu og jafnvel láta hana verða sér tilefni til nokkurra þarflegra hugleiðinga. Ef að líkum lætur munu margir gera það með sjálfúm sér, og ef til vill gerir það hver og einn vor á meðal, þó að ég hafi þar ekki mörg orð um. En lítum þó svipsinnis, í góðrar minningar skyni, til hins fyrsta íslenska löggjafarþings, sem sett var hér í sal lærða skólans hinn 1. júlí 1875. í þeim boðskap, sem þá var lesinn fyrir hönd þjóðhöfðingjans, var svo að orði komist, að framfarir Islands, gæfa þess og hagsæld, sé nú að miklu leyti komin undir þeim fulltrúum þjóðarinnar sem hún hefur sjálf kosið til setu á löggjafarþinginu. Þessi orð, sem hljómuðu við setningu hins fyrsta löggjafarþings, standa enn í góðu gildi við setningu hins hundraðasta. Sami vandi með sömu vegsemd hvílir nú sem þá á Alþingi sem stofnun og á hverjum einstökum alþingis- manni, og þó að því skapi meiri sem hlutur Alþingis í stjórn- skipun vorri er meiri nú en þá var. Þetta stendur fast, þó að margt skipti um svip eftir því sem tíminn líður, og þá meðal annars Alþingi andspænis þjóð- inni sem hefur kosið það. Það eru slíkar tímabundnar breyt- ingar á afstöðu milli þings og þjóðar sem valda því að oft, og að minni hyggju mjög um of, er talað um þverrandi veg Alþingis í augum almennings og áhuga- leysi um athafnir þess. En það sem talað er á hverri tíð er eins og gárur á vatni, mismunandi eftir því hvaðan og hve mjög vindurinn blæs. Hið rétta er að íslenska þjóðin veit enn sem fyrri harla vel til hvers hún hefur kosið Alþingi, virðir starf þess og skilur hvað hún á undir því og þeirri ríkisstjórn sem ábyrgð ber fyrir því. Svo er fyrir að þakka, því að þá væri komið í illt efni, ef þjóðin léti sér í léttu rúmi liggja, hvernig þessum stofnunum tekst til um forustu og úrræði í málefnum vorum. Að þessu sinni býð ég vel- komna til starfa nýkjörna al- þingismenn og nýlega skipaða ríkisstjórn, um leið og ég færi fram þakkir fyrir störf fyrra þingliðs og fyrri ríkisstjórnar. Ég hef veitt því athygli að á þessu nýja þingi má skipta þingmönnum í þrjá nokkurn veginn jafnfjölmenna hópa. Fyrst skal nefna þá sem þegar höfðu setið lengur eða skemur á Alþingi þegar ég stóð hér fyrst í þessum sporum fyrir réttum tíu árum. Þá koma þeir þingmenn sem bæst hafa í hópinn síðan og

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.