Morgunblaðið - 19.10.1978, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 1978
11
Finnans Einars Englunds, og
Danans Erlings Brene, sfem ekki
hafa verið hér, með sams konar
beiðni. En Einar Englund kemur
og leikur sjálfur verk sitt á
laugardag. Einnig var Jón Nordal
beðinn um að semja fyrir Norræna
húsið og frumflytur Hamrahliðar-
kórinn hans verk á laugardag.
Vagn Holmboe samdi fyrir
„Listahátíð 1978“ 15. strokkvartett
sinn, sem þá var frumfluttur í
Norræna húsinu. — Af því að ég er
svo mikill aðdáandi Halldórs
Laxness, þá bað ég hann um að
semja tónlist við texta hans „Þótt
form þín hjúpi graflín" úr Fegurð
himinsins, og það verður frumflutt
nú, af Hamrahlíðarkórnum, segir
Erik Sönderholm. Ake Harmanson
samdi sitt verk með einleikara
kvöldsins Manuelu Wiesler i huga.
Og Ketil Sæverud hefur áður
samið verk fyrir Kammersveit
Reyjavíkur, en tríó hans óbó, violu
og slagverk er nú flutt af þremur
íslendingum. Kammersveitin leik-
ur með Peter Weiss verk Erlings
Brene.
Tónlistaráhugi Eriks
Sönderholm beinist einnig að safni
Norræna hússins, en á sunnudag
verður þar stofnuð tónlistardeild.
— Bókasafnið var í fyrstu að-
eins bókasafn, útskýrir hann.
Síðan stofnaði Maj Britt Imnander
listlánadeildina, þar sem lánuð eru
út grafiklistaverk eftir norræna
listamenn. Það tilboð er nú mikið
nýtt. Og á sunnudag stofnum við
tónlistardeild. Þar á að verða
mikið safn af nótum og bókum um
tónlist og tónlistarverk. Þetta er
þegar nokku stórt safn. Við höfum
oft rekið okkur á það þegar við
höfum fengið hingað söngfólk og
þurft að fá íslenzka undirleikara,
að nótur eru ekki til í Reykjavík.
En ef við höfum þær hér í safninu,
þá ættum við að hafa þær við
höndina í framtíðinni. Hljóm-
plötusafnið stækkar líka að mun
og verður góður viðauki við
nótnakostinn.
Ekki snýst afmælishátíðin þó
eingöngu um tónlist, því að um leið
verður opnuð sýning á norrænni
glergerð í sýningarsalnum í kjall-
ara Norræna hússins. — Afmælis-
sýningin var nokkuð erfitt við-
fangsefni, segir Erik Sönderholm.
Við veltum því lengi fyrir okkur
hvar Norðurlöndin stæðu nokkurn
veginn jafnt, verkin féllu jafn-
framt vel saman í eina sýningu. Og
okkur kom saman um að sýna
listaverk úr gleri frá þekktum
glerverksmiðjum á Norðurlöndum.
Þarna verða því sýndir listmunir í
gler frá fimm verkstæðum,
Holmegard í Danmöku, Hadeland
í Noregi, Kosta-Boda í Svíþjóð og
Ittala og Nuutajarvi í Finnlandi.
Verkstæðin eru tvö í Finnlandi,
vegna þess að Ittala gerir ekki
lengur mikið af hreinum listaverk-
um. Þessi verk eru hingað komin
heilu og höldnu og verið að setja
þau upp. Glergerð hefur ekki fest
rætur á íslandi, en við sýnum
glermuni eftir Jónínu Guðnadótt-
ur og glermyndir eftir Leif Breið-
fjörð, svo og Metu Molmboe.
Almenningur kemur
í Norræna húsiö
Starfsemin í Norræna húsinu
stendur með miklum blóma á 10
ára afmælinu. — Það er auðvitað
skemmtilegt, því að svo margir
óttuðust í upphafi að hún gengi
ekki, segir Erik Sönderholm.
Húsið reyndist svo orðið of lítið
eftir fyrstu 10 árin, og ekki hægt
að stækka það. Við þetta hús er
ekki hægt að byggja. Bókasafnið
er til dæmis nú þegar alveg fullt.
Og annað húsrými upptekið. Ein-
asta ráðið væri kannski að taka
íbúð forstöðumanns undir starf-
semina. En einhver þarf að vera í
húsinu og það er skemmtilegt að
forstjórinn sé á staðnum.
— Nei, nei, það skapar honum
ekkert ðnæði, svarar Erik
Sönderholm. Maður er sjaldan
ónáðaður utan vinnutima. En við
að vera í húsinu, má kannski segja
að maður vinni sjálfur lengur og
hugsi óoflátanlega um starfsem-
ina.
— Gestaíbúðin er íka nauðsyn-
leg. Þegar við bjóðum hingað
listafólki og fyrirlesurum er auð-
vitað ódýrast fyrir okkur að geta
boðið þeim að búa hjá okkur. Og
nauðsynlegt er að geta boðið fólki
að vera um nokkurn tíma, ef verið
er að því á annað borð, en oft eru
hér nokkurs konar styrkþegar. Við
það að þeir eru á staðnum, kynnist
maður þeim og þeir tengjast
húsinu. Þannig getum við oft
aðstoðað félög, eins og til dæmis
Krabbameinsfélagið, til að fá
gesti, með því að hýsa þá og borga
ferðirnar. Tvö herbergi í þessu
skyni er hæfilegt, því ekki mega
gestirnir heldur verða of margir.
Nú þekkjum við gestina, sem hjá
okkur eru og við erum í góðu
sambandi við þá.
Þá komum við að kaffistofunni,
sem ekki hvað sízt hefur farið
fram úr sínu upphaflega hlutverki
um vinsældir, og a.m.k. tvisvar
sinnum á dag er þar þéttsetinn
bekkurinn. — Kaffistofunni var
ekki í upphafi fyrirhugað slíkt
hlutverk. Reiknað var með því að
þeir sem sæktu bókasafnið og
annað, gætu fengið sér kaffisopa
þar. Engum datt í hug að hún yrði
sótt svo mjög utan úr bæ og að hún
næði slíkum vinsældum. Þar liggja
frammi helztu dagblöðin frá
Norðurlöndum og því hægt að
fylgjast með því sem þar er að
gerast. Og þó dýrt sé að fá blöðin
daglega í flugpósti, borgar það sig,
þar sem það er svona vinsælt. A
sumrin kemur í húsið mikið af
ferðafólki og við reynum að nota
tækifærið til að kynna Island fyrir
þessu fólki. Og á vetrum eru
háskólastúdentar fjölmennir. En
það er þó ekki aðalatriðið, heldur
það að allan ársins hring kemur
hingað almenningur utan úr borg-
inni. í því liggur að starfsemi
Norræna hússins hefur tekist
svona vel.
Norræn
menningarvika 1979
Einn stór þáttur í starfsemi
Norræna hússins á undanförnum
árum sem kannski er að syngja
sitt síðasta eða að breytast er aðild
þess að listahátíðum. — Já, við
höfum verið stórir aðilar að
listahátíðum. En það hefur reynst
okkur of dýrt. Reynslan er sú, að
við drukknum í Listahátíðinni,
þannig að við borgum of mikið en
fáum of lítið út úr því. Þess vegna
ætlum við nú að breyta til og
reyna annað. Upphaflega var það
hugmynd Ivars Eskelands að efna
til Norrænnar menningarviku,
sem svo rann saman við listahátíð.
Og nú ætlum við að efna til slíkrar
í október 1979 hér í Norræna
húsinu. Og hana er nú farið að
undirbúa.
Norræna húsið í Reykjavík var
fyrsta tilraunin til norrænnar
samvinnu um slíka starfsemi. Hún
hefur tekist svo vel, að nú eru
áform um Norrænt hús í Færeyj-
um.
— Það verður öðru vísi, enda
aðstæður aðrar, segir Erik
Sönderholm. Annars er það mín
skoðun að vafasamt sé að stofna
til svona starfsemi annars staðar.
Hér eru aðstæður sérstæðar. Og
þar á ég ekki aðeins við fjarlægð-
ina frá öðrum löndum, heldur engu
síður fámennið. Ef listamaður
ætlar til íslands, þá getur hann átt
von á að geta haldið eina til tvenna
tónleika, en fari hann til Þýzka-
lands, þá verða tónleikarnir
kannski 14—15 kvöld eftir kvöld.
Það er því hæpið að borgi sig að
leggja leið sína hingað, en með
milligöngu Norræna hússins, þá er
það mögulegt. Þannig getum við
orðið að liði hér.
I lokin berst talið að dvöl Eriks
Sönderholms og fjölskyldu hans á
Islandi. Það fer ekki á milli mála
að hún kann vel við sig. Dóttirin er
í Hamrahlíðarskóla, en sonurinn
við nám í Hafnarháskóla. —
Auðvitað ferðumst við mikið um
landið, þegar tækifæri gefst. Það
hefur alltaf verið okkar besta
skemmtun, segir hann, og hugsar
gott til þess að vera hér í tvö ár í
viðbót. — E.Pá.
Elin Guðjónsdóttir:
Rækta þú með
þér bjartsýni
Stutt spjall við Birgit Nilsson
Birgit Nilsson fa>ddist í Karup í Svíþjóð 1918.
Ilún stundaöi tónlistarnám í Konunglega tónlistarskólanum í
Stokkhólmi. þar var breski tenorsöngvarinn Joseph Hislop meðal
kennara hennar.
Hún háði frumraun si'na í Stokkhólmsóperunni 1946. Meðal
fyrstu hlutverka hennar þar voru hlutverk Greifafrúarinnar í
Brúðkaupi Figarós eftir Mozart, Lady Machbeth í Macbeth,
Agötu í Töfraskyttunum. (Jrsúlu í Matthías málari. og á eftir
fylgdu Wagnerhlutverk.
1951 söng hún í fyrsta sinn utan Svíþjóðar og þá i
Glyndehourne. en þar söng hún hlutverk Elektru í Idomeneo eítir
Mozart.
1953 söng hún hlutverk Sigclinde og EIsu eftir Wagner í
Vínaróperunni ásamt hlutverkum í ítölskum óperum. eins og
hlutverk Tosku. Aidu og Amelíu.
Forráðamenn Bayreouth-hátíðarinnar áttuðu sig fljótlega á
hæfileikum hennar til þess að syngja hlutverk í Wagner-óperum.
en hún hefur nú verið ein af máttarstoðum Bayrouth-hátíðarinn-
ar i hálfan þriðja áratug.
Hún söng fyrst í Metropolitan-óperunni 1959 við fádæma
hrifningu. Hún hefur sungið flest sópranhlutverk í Wagn-
er-óperum víða um heim. Hlutverk Islode í Tristan og Isolde
hefur hún sungið um 170 sinnum. Hún er talin albesta
Wagnersöngkona sem nú er uppi.
Þegar ég að fengnu leyfi kom
a æfingu Sinfóníuhljómsveitar
íslands hinn 14. júní s.l. þá stóð
Birgit Nilsson á sviðinu, þétt-
vaxin gerðarkona, geislandi af
Hfsorku.
Á leiðinni hafði mér orðið
hugsað til ýmissa stórsöngvara,
sem ég hafði heyrt syngja
komna á efri ár, þar sem söngur
þeirra var sem sku^gi þess sem
þeir áður gátu. Eg hálfkveið
fyrir.
Það var mér því ekki lítil gleði^
þegar Birgit Nilsson hóf upp
rödd sína og söng með óþreyttri
röddu. Þeirri sömu sem ég
þekkti frá hijómplötum.
í stuttu spjalli eftir æfingu,
kvaðst hún vera að koma frá
Vínarborg, þar sem hún hafði
sungið í óperu eftir Richard
Strauss; sá óperuflutningur var
hluti af listahátíð þeirra Vínar-
búa.
Fyrir nokkru sá ég
Valkyrjurnar eftir Richard
Wagner í óperunni í París.
Hlutverk Brynhildar í þeirri
óperu er eitt þeirra hlutverka,
sem aðeins örfáar söngkonur
geta súngið á hverjum tíma.'
Þetta hlutverk hefur BirgitNils-
son sungið við mikinn orðstír
víða um lönd.
Ég hef máls á þessu, og eins
því að til þess að syngja þetta
Birgitt Nilsson
hlutverk hljóti að þurfa mikið
líkamsþrek. Óperan er löng og
hlutverk Brynhildar stórt.
— Já, svarar hún; eftir
sýningar er maður uppgefinn,
hreint slituppgefinn. Hér áður
söng ég þetta hlutverk oft,
stundum fjórum sinnum í viku,
t.d. á Bayreuth-hátíðinni. Nú
orðið syng ég það varla oftar en
einu sinni í viku.
Til þess að eyða ekki tímanum
segi ég:
Hvað viljið þér sjalf tala um,
hvaða spurningu vilduð þér
svara?
Hún horfir á mig svolítið
hissa, svo hlær hún hressilega.
— Þakka yður kærlega fyrir,
segir hún. Ég hef nú svarað
spurningum blaðamanna í ára-
raðir, en það hefur aldrei
nokkrum dottið í hug að spyrja
mig hvað ég sjáíf vilji tala um.
Hún horfir fram fyrir sig og
þegir, svo brosir hún: — Það er
svo margt sem ég gæti og vildi
tala um, að ég verð alveg
klumsa.
Nú veit ég hvað við skulum
tala um. Ég fæ mikið af bréfum,
bréfum sem mér þykir í raun-
inni vænt um að fá. Oft eru
þessi bréf frá ókunnugu fólki,
þetta fólk skrifar mér oft um
vandamál sín. í vetur fékk ég
bréf frá konu. Þessi kona
skrifaði mér um veikindi barna
sinna. Drengur hafði fengið
mislinga, hin börnin einhverja
aðra sjúkdóma. Sjálf átti hún
vanda til þess að fá höfuðverk,
og svo var það bakið.
Eftir að hafa lesið þetta bréf
þá var ég skaparanum þakklát.
Ekki fyrir það að ég sjálf hafði
aldrei fengið höfuðverk eða
bakverk. Vegna þess að ég hef
fengið hvort tveggja og ég hef
orðið að syngja hvort sem mér
hefur fundist ég geta það eða
ekki. Ég hef veikst alvarlega og
gengið í gegn um erfiðleika rétt
eins og annað fólk.
Hins vegar hef ég þann
eiginleika, sem mér finnst vera
guðsgjöf. Þessi eiginleiki er sá
að um leið og mér er batnaður
höfuðverkurinn eða bakverkur-
inn, eða hvað svo sem það er,
sem amaði að mér, þá er ég búin
að gleyma því, og ég verð glöð.
Glöð yfir því að halda söngrödd-
inni, og ég nýt lífsins í öllum
þess margbreytileik.
Ég hef samúð með konunni
sem skrifaði mér um veikindi
sín. Ég hef samúð með öllum
þeim sem einblína á erfiðleika
sína.
Mér finnst bjartsýni og lífstrú
vera sú dýrmætasta guðsgjöf
sem fólki hlotnast, gjöf sem allir
ættu að leggja rækt við.
Ráðstefna um efnahagsmál
á Norðurlöndunum í Rvík
UM helgina var haldin á Hótel
Loftleiðum i Reykjavík ráðstefna
um efnahagsmál á Norðurlöndun-
um á vegum NUU — samtaka
ungra hægri manna á Norður-
löndunum. Fyrir ráðstefnuna var
haldinn i Reykjavík formanna-
fundur NUU en Samband ungra
sjálfstæðismanna gerðist aðili að
NUU á þessu ári í framhaldi af
samþykkt þings SUS í Vest-
mannaeyjum um málið. Ráðstefn-
una sóttu 24 þátttakendur og þar
af voru 17 frá hinum
Norðurlöndunum.
Fyrirlestra á ráðstefnunni
fluttu þeir Jónas Haralz, banka-
stjóri, Guðmundur Magnússon,
prófessor, og Þráinn Eggertsson
lektor en ráðstefnustjóri var Geir
H. Haarde, hagfræðingur. Ráð-
stefnur sem þessi eru fastur liður í
starfsemi NUU og eru haldnar
þrjár ráðstefnur á ári til skiptis á
Norðurlöndunum.
Á myndinni sést hluti þátttakenda i ráðstefnu NUU um efnahagsmál á
Norðurlöndunum. Lengst til vinstri á myndinni er Jónas Haralz. einn
fyrirlesara á ráðstefnunni. og við hlið hans er Geir H. Ilaarde.
ráðstefnustjóri. Ljósm. Emilía.