Morgunblaðið - 19.10.1978, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 1978
Orlofssvæði Alþýðusambands Vestf jarða heimsótt:
Nokkur hinna nýju orlofshúsa Alþýðusambands Vestfjarða í Vatnsfirði.
Verið er að leggja síðustu
hönd á byggingu 14 orlofshúsa
- og hafa þá öll aðildarsambönd ASÍ eignast eigin orlofshús
Ililmar Jónsson. verktaki húsanna. t.h. ásamt verkstjóranum á
staðnum. Arna Sigurjónssyni.
Framkvæmdir við byKjíinKU
orlofshúsa fyrir Alþýðusam-
band Vestfjarða í Vatnsfirði’á
Barðaströnd. eru nú á lokasti>;i
OK er áætlað að þeim ljúki
endanletta um miðjan næsta
mánuð. — MorKunblaðið var
þar vestra á íerð íyrir skiimmu
otí ræddi þá við Ililmar Jóns-
son. sem hefur framkvæmd
verksins á höndum fyrir al-
þýðusambandið ok Ilendrik
Tausen. formann orlofsnefndar
Alþýðusambands Vestfjarða.
Hilmar saKÖi, að um mitt ár
1976 hefðu komið fram huK-
myndir um að hann tæki að sér
verkið og í október var endan-
lega Kengið frá því að hann
byKKði se.x hús, sem vera ættu
tilbúin að hausti 1977. Fram-
kvæmdir hófust svo af krafti um
mitt sumar 1977 ok var unnið
fram í október, þegar upp kom
smá deilumál, sem leiddi til þess
að allar framkvæmdir voru
stöðvaðar um tíma.
ÞeKar deilur voru síðan settar
niður fljótleKa ok ákveðið að
bæta við fimm húsum ok þjón-
ustumiðstöð ok skyldi fram-
kvæmdum þessum ljúka um
miðjan nóvember í ár. Þessi hús
sem hér um ræðir eru öll af
sömu stærðinni eða tæplega 40
fermetrar, en þjónustumiðstöð-
in verður 'svo um helmingi
stærri. Þau fimm hús sem bætt
var við voru síðan seld starfs-
mannafélögum úr Reykjavík.
Svæðið sem Magnús Ingi
Ingvarsson tæknifræðingur
hannaði er í raun þegar skipu-
lagt fyrir 30 orlofshús. Húsin
sjálf teiknaði hins vegar Jóhann
Gunnar Bergþórsson verkfræð-
ingur.
Auk þess að sjá um byggingu
húsanna sjálfra sér Hilmar um
að leggja allar skolplagnir á
svæðinu og leggja vatnsleiðslur
fyrir kalt vatn, sem tekið er úr
læk fyrir ofan svæðið. — Húsin
sjálf eru forsmíðuð í Reykjavík
og flutt vestur í einingum sem
síðan er raðað saman og verða
afhent alveg tilbúin með rúm-
stæðum og skápum.
A vegum Hilmars Jónssonar
hafa að meðaltali unniö 8—16
menn frá því í byrjun júlí s.l. og
eru flestir þeirra trésmiðir.
Unnið er í 11 daga úthöldum og
síðan þriggja daga frí. Alþýðu-

Hendrik Tausen, formaður
orlofsenfndar Alþýðusam-
bandsins og „yfirkokkur“ á
staðnum.
sambandið hefur sjálft umsjón
og eftirlit með verkinu og svo er
Hendrik Taussen, formaður or-
lofsnefndarinnar, sjálfur kokk-
ur á staðnum fyrir starfsmenn,
og sagði Hilmar að matseld
hans væri rómuð af öllum á
staðnum.
Að síðustu kom fram í spjall-
inu við Hilmar að mjög vel hefði
gengið í allt sumar og væru þeir
heldur á undan áætlun ef
eitthvað væri.
Þá var spjallað við Hendrik
Taussen, formann orlofsnefndar
Alþýðusambands Vestfjarða, og
kom þá m.a. fram að hugmyndin
að byggingu orlofshúsa fyrir
sambandið er orðin æði gömul,
enda væri alþýðusamband Vest-
fjarða síðasta aðildarsambandið
sem kæmi sér upp orlofshúsum.
— Upphaflega var hugmyndin
að byggja upp orlofssvæði sam-
bandsins, sem nefnist Mórudal-
ur lítið eitt utar á Barðaströnd-
inni en hætt var við það á
síðustu stundu þegar í ljós kom
eftir athuganir að sólarganguc
er þar óvenju stuttur.
Þá kom fram sú hugmynd og
var reyndar könnuð nokkuð
ítarlega, að eiga samstarf við
Gest h.f., fyrirtæki það sem á og
rekur hótelin Flókalund og
Bjarkarlund. Það samstarf sem
til umræðu var, strandaði síðan
á fjárkröfum Gests h.f., en
hugmyndin hafði verið að félag-
ar sambandsins kæmu á hótelin
og dveldu þar í hótelherbergjum
sér til hvíldar en þau yrðu þá
jafnvel stækkuð.
Þegar hótelhugmyndin fór út
um þúfur var svo ákveðið að
byggja upp orlofssvæði í Vatns-
firði og undirbúningur að því
hafinn. Samningar tókust eins
og kom fram hjá Hilmari
Jónssyni við hann um að reisa
húsin, eftir fyrirfram ákveðnu
skipulagi.
Að sögn Hendriks hafa fram-
kvæmdir gengið mjög vel í allt
sumar og var nú nýverið ákveðið
að bæta enn við tveimur húsum
til viðbótar, þannig að alls væru
húsin því orðin 14, en þegar væri
búið að skipuleggja svæðið fyrir
a.m.k. 30 hús. Það er því mjög
einfalt í framtíðinni að bæta við
húsum, einu og einu, í stað þess
að leggja út í svo stóra fram-
kvæmd sem nú. — Aætlaður
heildarkostnaður við byggingu
þeirra húsa sem nú um ræðir, er
í kringum 150 milljónir króna,
en þá er auðvitað meðtalinn
kostnaður við hönnun svæðisins
í heild, sem kæmi til með að
deilast niður á fieiri hús en nú
eru risin.
Skipulagið varðandi eign á
húsunum er að því leyti frá-
brugðið því sem tíðkast hjá
öðrum aðildarfélögum ASI, að
aðeins er um eitt sameignarfé-
lag að ræða serri á öll húsin og
sér um rekstur þeirra. Eignar-
aðild í félaginu er mismunandi
allt frá 3,5% upp í 20% og er
Verkalýðsfélagið Baldur á Isa-
firði stærsti aðilinn.
Að síðustu kom fram í spjall-
inu við Hendrik, að í bígerð er
að ljúka öllum innkaupum á
nauðsynlegum tækjum inn í
húsin í vetur, þannig að hægt
verði að hefja útlán á þeim í
byrjun orlofsárs í maí í vor.
Varðandi félagsmiðstöðina
sagði Hendrik að hún yrði notuð
undih ýmiss konar félagsstarf,
fundi og námskeiðahald á veg-
um Alþýðusambands Vest-
fjarða.
Amnesty International:
Ungverski minnihlutinn í Rúmeníu
Jeno Szikszai, kennari, sem
rekur ætt sína til ungverska
minnihlutans í Rúmeníu, var
handtekinn af rúmenskum örygg-
isvörðum snemma árs 1977. Hann
var ákærður fyrir að hafa ráðlagt
foreldrum nemenda sinna af ung-
verskum uppruna að neita að láta
þá í rúmenska skóla í Brasov-hér-
aði en óska þess heldur, að börn
þeirra yrðu innrituð í ungverska
skóla. Sagt er, að honum hafi verið
misþyrmt við yfirheyrslur. Seinna
fréttist, að hann hefði framið
sjálfsmorð.
Það er langt síðan ungverski
minnihlutinn hefur verið frétta-
efni í fjölmiðlum. A það einnig við
um opinber málgögn í Ungverja-
landi, því þeim var ekki, fram til
ársins 1977 a.m.k., leyft að minn-
ast á örlög ungverska minnihlut-
ans í Rúmeníu.
En nú upp á síðkastið hafa
fregnir borizt hvað eftir annað til
Amnesty International, um að
ungverski minnihlutinn í Rúmeníu
sé beittur misrétti og ofsóttur á
ýmsan hátt, bæði menningarlega
og stjórnarfarslega. Og þeir, sem
mótmæli eða halda uppi gagnrýni
á menningarlega kúgun, standa
berskjaldaðir gagnvart illri með-
ferð, handtökum og innilokun, eða
öðrum ofsóknaraðferðum. Sumir
hafa jafnvel verið sendir í þrælk-
unarbúðir eða á geðveikrahæli.
Samkvæmt öruggum heimildum
eru þegnar af ungverskum ættum í
Rúmeníu milli 2.4 og 3 milljónir en
samkvæmt opinberum skýrslum
eru þeir ekki nema 1.6 milljónir.
Flest er fólkið, sem talar ung-
versku, í sérstökum byggðakjörn-
um í Transylvaníu.
Þrátt fyrir ákvæði stjórnar-
skrárinnar um jafnrétti allra fyrir
lögum, án tillits til þjóðernis og
um rétt fólks af öðrum þjóðum
innan landamæranna „til að nota
sitt eigið móðurmál og fá bækur,
blöð og fræðslu í skólum að öðru
jöfnu á feigin máli“, hafa verið sett
bæði lög og tilskipanir, sem beint
er gegn trúarlegum og menningar-
legum- erfðum ungverska minni-
hlutans.
Ahrif þessa hafa orðið
hvað mest í menntamálum. Árið
1973 voru sett lög þar sem ákveðið
var, að lágmarksfjöldi ungversku-
mælandi nemenda í hverjum bekk
í barnaskóla skyldi vera 23 og í
framhaldsskólum 36, ef kenna ætti
á ungversku. Þar sem flest ung-
versku þorpin hafa innan við
þúsund íbúa varð afleiðingin sú, að
þriðji hluti ungversku bekkjar-
deildanna var lagður niður. Til
viðbótar má geta þess, að handrit,
bækur og önnur skjöl á ungversku,
sem verið hafa í umsjón ung-
verskra menntamanna í kirkjum
og öðrum stofnunum í sveitarfé-
lögum þeirra, hafa verið gerð
upptæk.
Sérstökum reglum er beitt til að
mismuna fólki af ungverskum
uppruna á vinnurnarkaði. Lengi
hafa kvartanir borizt frá hinum
ungversku um, að stefna stjórnar-
innar varðandi búferlaflutninga
og búsetuskipti bitni sérstaklega
harkalega á þeim. Þúsundir
manna hafa verið fluttar frá
Transylvaniu og neyddar til að
setjast að í öðrum landshlutum.
Tilskipanir nr. 24 og 25, sem
heimila yfirvöldum að flytja verk-
fært fólk milli landshluta, hafa í
vaxandi mæli verið yfirvarp til að
skáka fólki ungverska minnihlut-
ans úr einum stað á annan.
Á miðju ári 1977 ritaði Kareley
Kiraly, einn af forystumönnum
ungverska minnihlutans og fyrr-
verandi meðlimur í miðstjórn
rúmenska kommúnistaflokksins,
þrjú bréf viðvíkjandi harkalegri
meðferð á fólki af ungverskum
uppruna, og sendi þau til rúm-
enskra yfirvalda. Þegar bréfin
voru birt var Kiraly handtekinn,
honum hótað fangelsi, en hann að
lokum sendur, án nokkurra lög-
legrar málsmeðferðar, til annars
landshluta. Hann vinnur nú í
timburverksmiðju í Caransebes,
verður að hafa samband við
lögregluna tvisvar á dag og er
bannað að taka á móti gestum.
Mönnum af ungverskum upp-
runa hefur einnig verið komið á
geðveikrahæli vegna skoðana
sinna.
Tilskipun nr. 12/1965 fjallar um
„hættulegt, sálsjúkt fólk“, sem sé
„hættulegt sjálfu sér og öðrum eða
geti hvenær sem er framið voða-
verk, er heyri undir hegningarlög
og valdið truflunum á eðlilegri
starfsaðstöðu". Janos Torok, ung-
verskur að ætt, var fluttur á
geðveikrahæli árið 1975 eftir að
hafa flutt ávarp á fundi 2000
verkamanna í vefnaðarverksmiðju
í Cluj/ kolozsvar, en þar vann
hann tæknistörf. í ræðu sinni
gagnrýndi Torok kosningakerfið í
Rúmeníu og gaf í skyn, að þar
væru minnihlutahópar beittir mis-
rétti. Öryggisverðir verksmiðjunn-
ar drógu hann nauðugan úr
ræðustólnum og er fullyrt, að
honum hafi verið misþyrmt í
augsýn samverkamannanna. Hon-
um var haldið á geðveikrahælinu
Dr. Petru Groza og þar gefnir
stórir skammtar lyfja, þar á meðal