Morgunblaðið - 19.10.1978, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 1978
Nytsemi eda
framfærsla
Þegar brunamálastofnunin hóf
starfsemi sína í ársbyrjun 1970
var aðkoman ekki glæsileg. I
Reykjavík og á Akureyri voru
atvinnuslökkvilið, sem höfðu yfir
að ráða sæmilegum tækjabúnaði.
Víðast hvar annars staðar á
landinu var tækjakostur slökkvi-
liða mjög bágborinn og kunnátta
og hæfni liðanna víðast í lágmarki.
Brunamálastofnunin hófst þegar
handa um eflingu slökkviliðanna.
Að hennar frumkvæði keyptu
sveitarfélög víðs vegar um landið
nær 70 slökkvibíla á árunum
1970—1975. Keyptir voru nokkurra
Ara gamlir, en í flestum tilvikum
lítið notaðir eða ónotaðir slökkvi-
bílar frá Bretlandi. Bílarnir og
tækjabúnaður þeirra var stand-
settur og yfirfarinn hér heima
samkvæmt útboðslýsingu bruna-
málastofnunar. Auk þeirra var
keyptur margvíslegur annar
tækjakostur svo sem reykköfunar-
tæki, millifroðutæki, lausar
’ slökkvidælur o.s.frv. A árunum
1970—1975 voru haldin 8 námskeið
fyrir slökkviliðsmenn utan
Reykjavíkur. Samtals sóttu um
180 manns námskeið þessi, en þau
stóðu í 6—10 daga hvert. Lögum
samkvæmt eiga að vera 50 slökkvi-
lið í landinu öllu, þ.e. í kaupstöðum
og kauptúnum með 300 íbúa eða
fleiri. Þau eru nú 67 talsins og
hefir hvert um sig yfir að ráða
amk. einum slökkvibíl og öðrum
nauðsynlegum búnaði.
Stofnuð hafa verið brunavarna;
félög víðs vegar um landið. I
slíkum félögum ganga sveitar-
hreppar til samvinnu við nærliggj-
andi þéttbýliskjarna um slökkvi-
varnir, en lögum samkvæmt er
sveitahreppum ekki skylt að hafa
slökkvilið. Nú er svo komið, að
nánast öll meiriháttar landbúnað-
arhéruð eru þátttakendur í bruna-
varnafélögum.
Eftirlitsmenn stofnunarinnar
ferðuðust um landið, héldu
slökkviæfingar með slökkviliðum
og skoðuðu meiriháttar „áhættur"
með tilliti til öryggis gegn eldi.
Það, sem hér hefir verið sagt, á
við um stofnunina fyrstu 5—6
árin. Því verður vart á móti mælt,
að á þeim tíma var gert verulegt
átak í brunamálum landsbyggðar-
innar. Eftirlitsmenn stofnunar-
innar höfðu nóg að gera vetur
jafnt sem sumar við uppbyggingu
slökkviliðanna og við eftirlit með
meiriháttar „áhættum".
Deyfö og drungi
Nú er svo • komið, að starf
eftirlitsmannanna er nær ein-
göngu falið í því að ferðast á milli
slökkviliðanna 10—11 vikur á ári,
ræða við slökkviliðsstjóra og skoða
„áhættur". Það tekur þá um 2
mánuði að gera skýrslur um ferðir
sínar. Um það bil hálfur annar
mánuður fer í sumarfrí. Saman-
lagt gerir þetta um sex mánuðir á
ári. Hina sex mánuðina eru
mennirnir nánast verkefnalausir.
Að vísu eiga þeir að fara með
fræðsluefni í skóla á veturna, en
það verk hefir ekki sótzt betur en
svo, að þeir hafa aldrei komist út
af Suð-Vesturhorni landsins að
vetri til.
Um eftirlitsstörfin er það að
segja, að ég álít þau, eins og
málum er nú komið, nánast
þýðingarlaus. Undanfarin tvö ár
hafa engar, eða nánast engar
slökkviæfingar verið haldnar með
slökkviliðum, þrátt fyrir fyrirmæli
þar um. Um húsaskoðanir er það
að segja, að eftirlitsmenn stofnun-
arinnar hafa haft afskipti af
.300—400 áhættum víðsvegar um
landið frá því að stofnunin tók til
starfa. Mjög miklar úrbætur
fengust fyrstu árin, en fljótlega
skildust sauðirnir frá höfrunum.
All stór hópur lagfærði flest eða
allt, sem farið var fram á, fljótlega
eða jafnvel þegar í stað. Aðrir
þráuðust við en létu þó til leiðast
að bæta úr ýmsu. Að lokum eru
svo þeir, sem engu eða nánast engu
tauti er við komandi. I flestum
tilvikum er erfiðleikum háð að
sækja málin, því að ágallarnir
brjóta tíðum ekki þau laga- eða
reglugerðarákvæði, sem í gildi
voru þegar hús var byggt. Skoðun-
arskýrslur eftirlitsmannanna bera
með sér að sára litlu fæst áorkað.
Sömu áhætturnar eru skoðaðar ár
efti ár, og aðfinnslur í skoðunar-
skýrslum eru hinar sömu og í
fyrra og hittifyrra. Slík vinnu-
brögð þjóna að sjálfsögðu engum
tilgangi. Eftirlitsmaður, þótt ein-
kennisklæddur sé, hlýtur að verka
skoplega á venjulegt fólk, er hann
kemur fjórða eða fimmta árið í röð
til þess; t.d. að áminna húseiganda
um að hreinsa burt margra ára
gamalt rusl úr kyndiklefa. Fólk
hlýtur og að hugsa sitt um stofnun
þá, er skrifar ár eftir ár samhljóða
umvöndunarbréf út af slíkum
málum.
í skýrslu, er ég sendi bruna-
málastjórn og félagsmálaráðu-
neyti um þessi mál segir m.a.
„Það skal skýrt tekið fram, að
slappleiki sá, er undanfarið
hefir ríkt varðandi æfingar
slökkviliða og húsaskoðanir er
ekki eingöngu vegna önugra
skilyrða. Hann stafar ekki
síður af leiða og áhugaleysi
eftirlitsmannanna. Starf þeirra
er einhæft, tilbreytingalítið og
þrasgjarnt. Það er nokkuð
langt síðan ég komst á þá
skoðun, að réttast væri að ráða
menn til slíkra starfa aþeins til
nokkurra ára. Sama gildir
raunar um starf brunamála-
stjóra."
Ný reglugerð
Á s.l. vori staðfesti þáverandi
félagsmálaráðherra, dr. Gunnar
Thoroddsen, nýja reglugerð um
brunavarnir og brunamál. Eg
hafði léngi unnið að samningu
hennar og leitast við að gera hana
þannig úr garði, að þar væri að
finna sem víðtækastar reglur um
það, hvernig hús skuli gerð með
tilliti til öryggis gegn eldi. Til
hliðsjónar notaði ég samsvarandi
reglugerðir á hinum norðurlönd-
unum og í V-Þýzkalandi.
Mér var fyrir löngu ljóst orðið,
að með hinni nýju reglugerð
myndu verkefni brunamálastofn-
unar stórlega aukast, því að
samkvæmt henni skal stofnunin
m.a. yfirfara uppdrætti af öllum
meiriháttar mannvirkjum á land-
inu og sjá svo um að þau uppfylli
ákvæði reglugerðarinnar. Til þess-
ara verkefna, sem og fleiri, er hún
leggur brunamálastofnun á herð-
ar, þarf verkfræðinga eða tækni-
fræðinga, sem auk þess að hafa
faglega þekkingu, verða einnig að
vera þokkalega sendibréfsfærir.
Reglugerð þessi verður í fram-
tíðinni sá grundvöllur, sem fyrir-
byggjandi brunavarnir hljóta að
byggjast á, en þær eru hvarvetna
álitnar frumskilyrði þess að mála-
flokkur sá, er hér um ræðir, geti
verið í lagi til langframa.
Tillögur um
breytta skipan
Ástandið á brunamálstofnun s.l.
vor var orðið með þeim hætti, að
hún sat uppi með tvo starfsmenn,
sem ég áleit nánast gagnslausa, en
á hana hlóðust verkefni, sem
einungis tæknimenntaðir menn
Bárður Daníelsson
una, og tekjur hennar (bruna-
varnagjöld frá tryggingafélögum)
myndu ávallt nægja til að bera
uppi reksturinn.
Tillögurnar
sampykktar
Tillögur þessar samþykkti svo
brunamálastjórn samhljóða á
fundi 5. júlí. Hinn 20. júlí sendi ég
tillögur mínar ásamt fundargerð
brunamálastjórnar til félagsmála-
ráðuneytisins. Síðar sendi ég því
svo ítarlega greinargerð um málið.
Vegna stjórnarkreppunnar þvæld-
ist málið í ráðuneytinu þar til í
september. Ég kynnti ráðuneytis-
stjóranum, Hallgrími Dalberg;
málið vel og vandlega, og fór það
ekkert á milli mála, að hann var
mér algjörlega sammála. Hinn 15.
sept. gekk ég fyrir Magnús H.
Magnússon sjálfan. Hann tók mér
af lítillæti. Kvaðst ekki hafa lesið
Greinargerd
Bárðar
Daníelssonar
geta leyst. Hinn 9. júní s.l. sendi ég
brunamálastjórn eftirfarandi til-
lögur.
„Hin nýja reglugerð um bruna-
varnir og brunamál hefir nú
verið staðfest. í sambandi við
framkvæmd hennar um land
allt munu hlaðast á brunamála-
stofnunina margvísleg verk-
efni, sem flest eru þess eðlis að
þau verða ekki leyst nema af
verkfræðingum eða tæknifræð-
ingum.
Uppbyggingu slökkviliða á
landinu má nú heita lokið í bili.
Það er því óþarfi að hafa tvo
fastráðna starfsmenn til að
þjóna þeim. Nú orðið eru
tiltækir menn úti um landið,
sem hæglega geta tekið að sér
störf þau, sem eftirlitsmenn
brunamálastofnunar hafa haft
með höndum. Með hliðsjón af
þessu geri ég eftirfarandi til-
lögur um breytingar á skipulagi
brunamálastofnunar:
1. Störf eftirlitsmanna verði
lögð niður í núverandi formi og
þeim sagt upp með löglegum
fyrirvara.
2. Ráðnir verði (lausráðnir)
sérstakir trúnaðarmenn bruna-
máldstofnunar, t.d. einn í
hverju kjördæmi.
3. Ráðnir verði, byggingaverk-
fræðingur eða tæknifræðingur
nú þegar, og annar starfsmaður
síðar, þegar ástæða þykir til.
Auka þarf verulega fræðslu um
brunamál í framhaldsskólum.
Ég álít, að trúnaðarmennirnir
geti lokið árlegu verki sínu í
þágu brunamálastofnunar á
tíma, sem svarar til 10—12
mánaða vinnu eins manns, og
er þá framangreind aukning á
fræðslu í framhaldsskólum
meðtalin.
Ferða- og uppihaldskostnað-
ur ætti að verða lægri en með
núverandi skipan. Halda verður
sérstakt námskeið fyrir trúnað-
armennina og þeir verða að
vera háðir eftirliti fastra
starfsmanna
brunamálastofnunar" ...
Tillögurnar rökstuddi ég mjög
ítarlega. Meðal annars var sýnt
fram á að þjónusta stofnunarinnar
myndi mjög batna við breyting-
skýrslu mína en myndi gera það
hið fyrsta og gefa mér svar 19.
sept. Einnig myndi hann hafa
samband við Ásgeir Ólafsson um
málið. Eftir 19. sept. reyndi ég
ítrekað að ná sambandi við
ráðherra, en árangurslaust.
Uppsögn
Hinn 28. sept. afhenti ég eftir-
litsmanni þeim, sem yngri var í
starfi (3'/2 ár) uppsagnarbréf. Var
honum tilkynnt að starf hans á
stofnuninni yrði lagt niður í
núverandi formi, og myndu honum
verða greidd laun í 6 mánuði frá 1.
okt. talið. Ég færði ráðuneytinu
ljósrit af uppsagnarbréfinu sam-
dægurs, ásamt bréfi því er hér fer
á eftir.
Hr. Magnús Magnússon, fé-
lagsmálaráðherra
Arnarhvoli
Reykjavík
Hjálagt er Ijósrit af uppsgnar-
bréfi er ég afhenti Guðmundi
Haraldssyni, eftirlitsmanni
brunamálastofnunar í dag. Hér
er um að ræða hluta af
skipulagsbreytingu þeirri, er ég
gerði tillögur um 9. júní s.l. og
samþykktar voru í brunamála-
stjórn hinn 5. júlí 1978. Upp-
sögn Gunnars Péturssonar hefi
ég frestað um óákveðinn tíma.
Mál þetta hefi ég ítrekað kynnt
fyrir Hallgrími Dalberg, ráðu-
neytisstjóra og hefi ég fyllstu
ástæðu til að ætla að hann sé
samþykkur skipulagsbreyting-
unni í öllum meginatriðum.
Hinn 15. sept. s.l. átti ég tal við
yður um hana. Þér höfðuð þá
nýlega fengið greinargerð mína
um málið, dagsetta 31. ágúst
s.l., en ekki haft tíma til að
kynna yður hana.
Kváðust þér myndu hafa sam-
band við mig þriðjudaginn 19.
sept. Frá þeim tíma hefi ég
ítrekað reynt að ná sambandi
við yður (síðast í gær), en
árangurslaust. Nú er svo kom-
ið, að breyting á starfsmanna-
haldi stofnunarinnar þolir ekki
lengri bið. Á hana hlaðast nú
mikil verkefni í sambandi við
brunamálareglugerðina, sem
tók gildi 16. ágúst s.l. Eftirlits-
mennirnir nýtast að engu leyti
til lausnar á verkefnum þess-
um. Þau leggjast því af fullum
þunga á undirritaðan og er nú
þegar svo komið, að ég hefi vart
undan að afgreiða öll þau
erindi, sem stofnuninni berast.
Það er því brýn nauðsyn að
ráða byggingaverkfræðing eða
byggingatæknifræðing að
stofnuninni hið allra fyrsta,
enda samþykkti brunamála-
stjórn slíka ráðningu fyrir sitt
leyti, samhljóða, á fundi 13.
apríl s.l. Málaflokkur sá, sem
hér um ræðir er það sérhæfður,
að það mun taka mig verulegan
tíma að setja nýjan mann inn í
starfið, og mun ég gera ráðu-
neytinu grein fyrir þessu atriði
síðar.
í greinargerð minni, dag-
settri 31. ágúst s.I., hefi ég fært
rök að því, að nú orðið er það
beinlínis óhagkvæmt að hafa
tvo fastráðna eftirlitsmenn.
Það kemur því alls ekki til
greina að fjölga fastráðnu
starfsliði, enda myndu tekjur
stofnunarinnar ekki leyfa slíkt,
ef brunabótaiðgjöld lækka, svo
sem nú mun fyrirhugað. Þar að
auki myndi „bremsunefnd"
trauðla samþykkja slíkt ráðs-
lag. Það, sem hér hefir skeð er
því einfaldlega það, að starfs-
manni, sem ekki nýtist bruna-
málastofnun lengur vegna
breyttra verkefna, er sagt upp
starfi á fullkomlega löglegan
hátt, til að rýma fyrir fjölhæf-
ari starfskrafti.
virðingarfyllst,
Brunamálastofnun ríkisins
Bárður Danielsson.
Þegar Hallgrímur Dalberg hafði
lesið bréf þetta sagði hann mér, að
bréf væri á leiðinni til Ásgeirs
Ólafssonar út af tillögum mínum.
Bréf þetta fékk Ásgeir daginn eftir
boðsent, en það var dagsett 27.
sept. Ég fékk ljósrit af bréfinu
(29. sept.) en boðskapur þess var
sá, að ráðuneytið gæti ekki fallist
á tillögur mínar um breytta skipan
brunamálastofnunar, og þar með
ekki á uppsögn núverandi eftirlits-
manna. Sama dag þ.e. föstudaginn
29. sept., rétt fyrir lokunartíma,
fékk ég svo boðsent bréf frá
ráðuneytinu þar sem mér var
uppálagt að draga uppsögn eftir-
litsmannsins tafarlaust til baka.
Ég ,sendi ráðherra símskeyti þá
um kvöldið, þar sem ég neitaði
afturkölluninni og kvaðst myndi
gera nánari grein fyrir þeirri
afstöðu minni eftir helgi. Það
gerði ég svo bréflega mánudaginn
1. okt.
Þitt er ríkið
Nú tók heldur betur að færast
fjör í leikinn. Hinn 4. okt. var
haldinn fundur í brunamálastjórn.
Þar var lagt fram bréf frá
félagsmálaráðuneytinu til bruna-
málastjórnar dagsett 2. okt., þar
sem það sendir bréf þau og önnur
gögn, er farið höfðu á milli mín og
ráðuneytisins, „til umfjöllunar, og
umsagnar".
Bréfið endar á eftirfarandi
setningu:
„Jafnframt því að senda yður
framangreind gögn, vill ráðu-
neytið ítreka, að það getur ekki
fallist á umræddar tillögur um
breytta skipan Brunamála-
stofnunar ríkisins og telur að
þar sem séu forsendur fyrir
uppsögn eftirlitsmanna stofn-
unarinnar, af þeim sökum,
brostnar".
Meðferðin á brunamálastjórn í
þessu sambandi minnir helst á
stöðu dómara í Ráðstjórnarríkjun-
um, en þar ákveður framkvæmda-
valdið dómsniðurstöður fyrirfram
— enda svaraði hún ráðherra
nánast á þessa leið: þitt er ríkið og
mátturinn. Einhverra hluta vegna
varð dýrðin útundan.
Ég lýsti því yfir í lok fundarins,
að ég myndi hætta störfum á
brunamálastofnun strax að lok-
inni endurskoðun ríkisendurskoð-
unar á bókhaldi og fjárreiðum
stofnunarinnar. Hinn 13. okt.
sendi ég svo formanni brunamála-
stjórnar eftirfarandi bréf: