Morgunblaðið - 22.10.1978, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. OKTÓBER 1978
Siguröur Snorra-
son bóndi Gils-
bakka—Minning
Laugardaginn 7. október var
bjart yfir Borgarfjarðarhéraði.
Svalur haustblær lék um fölnaðan
skóginn. Strúturinn, sem auður
teygir bláan tind að miðri bungu
Eiríksjökuls, frá Gilsbakka í
Hvítársíðu að sjá, var orðinn
snævi krýndur. Á hinu glæsilega
höfuðbóli og kirkjustað var þann
dag saman kominn fjöldi frænda
og vina, að fylgja til grafar
bóndanum Sigurði Snorrasyni,
sem þar hafði búið með rausn og
skörungsskap í rúma hálfa öld.
Hann var ungur í anda og naut
fágætrar hreysti til hárrar elli, en
heilsan brast að áliðnu sumrinu,
sem nú er að kveðja, og andaðist
hann í Landsspítalanum 2. október
1978.
Sigurður var af merkum borg-
firskum ættum kotninn. Hann var
fæddur að Laxfossi í Stafholts-
tungum 23. október 1894. Foreldr-.
ar hans voru Snorri Þorsteinsson,
bóndi þar, og kona hans Guðrún
Sigurðardóttir. Var Snorri frá
Húsafelli í Hálsasveit, bróðir hins
merka fræðimanns, Kristleifs á
Stóra-Kroppi, en Guðrún frá
Efstabæ í Skorradal. Börn þeirra
hjóna voru átta. Einn af bræðrum
Sigurðar var Þorsteinn bóndi að
Hvassafelli í Norðurárdal, en hann
lést á síðastliðnu sumri. Á fyrsta
aldursári var Sigurður tekinn í
fóstur af föðursystur sinni, Ástríði
á Húsafelli og manni hennar,
Þorsteini Magnússyni, bónda þar.
Ólst hann þar upp við mikið
ástríki, ekki síst Guðrúnar Jóns-
dóttur, sem var þar vinnustúlka
um áratuga skeið. Hún dvaldist á
Gilsbakka síðasta veturinn, sem
hún lifði, og lést þar háöldruð árið
1957.
Sumarið 1923 kvæntist Sigurður
Guðrúnu, dóttur síra Magnúsar
Andréssonar á Gilsbakka og konu
hans, frú Sigríðar Pétursdóttur.
Guðrún var eitt af átta börnum
þeirra prestshjónanna. Síra
Magnús var prófastur og alþingis-
maður, kennari frábær, mannvin-
ur og sveitarhöfðingi. Þau Sigurð-
ur og Guðrún bjuggu saman að
Gilsbakka í tuttugu hamingjuár.
Var það tímabil mikilla framfara í
búskaparháttum, en þó voru ýmsir
gamlir siðir og vinnubrögð enn í
heiðri höfð. Þau áttu barnaláni að
fagna, voru hjúsæl og gestrisin,
hjá þeim áttu börn holla sumar-
dvöl og ellilúnir skjól. En sumarið
1943 veiktist Guðrún og varð lífi
hennar ekki bjargað. Þá ríkti þung
sorg í ranni. Börn þeirra voru þá
öll unglingar innan við tvítugsald-
ur. Elstur er Magnús, sem frá
æskuárum var hægri hönd föður
síns við búskapinn og síðan bóndi
á Gilsbakka í tvíbýli við hann.
Magnús lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík 1946.
Árið 1955 kvæntist hann Ragn-
heiði dóttur Kristófers Ólafssonar,
bónda í Kalmanstungu í Hvítár-
síðu og konu hans, Lísbetar
Zimsen. Ragnheiður er stúdent og
kennari að mennt. Börn þeirra
Magnúsar eru fimm, Katrín,
Sigurður, Ólafur, Þorsteinn og
Guðmundur. Næstelst barna
þeirra Sigurðar og Guðrúnar er
Sigríður, hún starfar við bókhald
lögregluembættisins í Reykjavík.
Á hún einn son, Magnús Karlsson.
Yngst systkinanna er Guðrún,
einkaritari forsætisráðherra. Hún
var gift Karli Guðmundssyni frá
Isafirði. Börn þeirra eru þrjú,
Guðrún, Guðmundur og Sigurður.
Seinni konu sinni, Önnu
Brynjólfsdóttur, kennara frá
Hlöðutúr.i í Stafholtstungum,
kvæntist Sigurður sumarið 1946.
Anna er dóttir Brynjólfs Guð-
brandssonar, bónda þar og konu
hans Jónínu Guðrúnar Jónsdóttur.
Anna reyndist Sigurði sönn heilla-
dís, stóð honum við hlið sem hin
frábæra, gestrisna húsmóðir langa
unaðstíð og létti honum stríðið að
leiðarlokum. Önnu féll ömmuhlut-
verkið í skaut, sonarbörn Sigurðar
vaxa upp handan við hlaðið og
dætrabörn hans hafa löngum átt
sumardvöl á heimilinu, sum þeirra
einnig vetrarvist. Snorri Jóhanns-
son frá Borgarnesi, þeim hjónum
óskyldur, ólst að miklu leyti upp
hjá þeim frá sjö ára aldri. Mörg
önnur börn hafa átt hjá þeim sæla
sumarvist, og margt vinnufólk fest
tryggð við heimilið, til dæmis
hefur bresk kona, háskólakennari,
dvalist þar mörg sumur Önnu til
aðstoðar.
Sigurður var bóndi af lífi og sál,
unni landi og búfé og ræktaði
hvorttveggja. Hann var verkhygg-
inn, vinnuglaður og snyrtimenni
svo að af bar. Skarpgáfaður var
hann og fylginn sér í málefnum
stéttar sinnar, og var því í ríkum
mæli kvaddur til forystu í félags-
málum. Hann sat í hreppsnefnd
Hvítársíðuhrepps frá 1924—1958. í
sóknarnefnd Gilsbakkasóknar var
hann mestalla búskapartíð sína,
og deildarstjóri í deild Kaupfélags
Borgfirðinga í Hvítársíðu. Hann
var formaður búnaðarfélags sveit-
ar sinnar frá 1950 og fulltrúi á
öllum fundum Stéttarsambands
bænda frá og með stofnfundi til
ársins 1972. I stjórn Búnaðarsam-
bands Borgarfjarðar var hann frá
1953—1962 Hann var fulltrúi á
Búnaðarþingi frá 1953—1966.
Hann var í stjórn Mjólkursamsöl-
unnar í Reykjavík tvö kjörtímabil.
Hann var einn af hvatamönnum
að stofnun Byggðasafns Borgar-
fjarðar og í stjórn þess um skeið.
Sigurður var tvo vetur nemandi
í Héraðsskóla Borgfirðinga að
Hvítárbakka, og lauk þaðan prófi
vörið 1915. Hann aflaði sér góðrar
menntunar þar, og með ævilöngu
sjálfsnámi, var heitur unnandi
íslenskrar tungu og menningar.
Sjálfur var hann skáldmæltur vel,
þó að hann héldi því lítt á loft.
Nokkur hugljúf kvæði eftir hann
eru birt í Borgfirskum ljóðum. Við
útför hans var lesið eftir hann
fagurt ljóð, er hann orkti um
trjálund þeirra Önnu, sem þau
ræktuðu við heimilið.
Síðastliðinn þjóðhátíðardag ís-
iendinga, þann 17. júní var haldið
hátíðlegt 70 ára afmæli Ung-
mennafélagsins Brúin í hinu nýja
félagsheimili í Stóra-Ási í Hálsa-
sveit. Brúin er félag Hvítsíðinga
og Hálssveitunga, en í nafninu
felst 'ósk um samheldni hinna
tveggja sveita á bökkum Hvítár.
Þó að draumurinn um bílfæra brú
yfir ána, milli Bjarnastaða og
Stóra-Áss, rættist ekki fyrr en á
þessum áratug, má heita að íbúar
dalsins séu eins og ein stór
fjölskylda. Sigurður á Gilsbakka
var einn af fjórum stofnendum
brúarinnar, sem enn voru á lífi
þennan hátíðisdag. Hann flutti
snjalla ræðu í hófinu og sagði
ítarlega frá starfsemi félagsins
fyrstu árin. Hann var alla ævi trúr
Fæddur 15. ágúst 1891
Dáinn 14. október 1978.
Á morgun verður borinn til
hinztu hvílu Sigurjón Júlíusson 87
ára að aldri.
Hann var fæddur að Holtastöð-
um í Engihlíðarhreppi, Aust-
ur-Húnavatnssýslu. Foreldrar
hans voru hjónin Ingibjörg Jóns-
dóttir og Júlíus Rósant Jósepsson.
Sigurjón var elztur sjö systkina.
Af þeim eru látin auk hans,
Sigríður, Guðný, Jósefína, Eðvald
og Jósep, sem dó í æsku. Yngsta
systirin frú Jóhanna er búsett í
Hafnarfirði.
Sigurjón var aðeins 15 ára er
móðir hans féll frá þessum stóra
barnahópi. Hann kynntist því
snemma hinum hrjúfari hliðum
lífsins og þurfti að sæta óblíðari
kjörum en tíðkast nú á dögum.
Trúlega hefur þetta þó átt sinn
þátt í því að móta skapferli hans
og skapfestu sem síðar kom í ljós.
Ungur að árum hóf Sigúrjón
sjósókn og varð sjómennska hans
ævistarf. Hann var alla tíð dug-
andi í starfi og eftirsóttur sökum
reglusemi og annarra mannkosta
sinna.
Árið 1920 fór Sigurjón til
Isafjarðar. Þar fékk hann skip-
stjóraréttindi til veiða á fiskiskip-
um og stundaði veiðar á skipum
frá Isafirði og Bolungarvík um 15
ára skeið.
Eftir að Sigurjón fluttist til
Reykjavíkur hélt hann áfram
sjósókn lengst af. Á Sjómannadag-
inn 1966 hlaut hann heiðursmerki
dagsins, en þá var hann enn
starfandi á sjó, 75 ára að aldri.
Á þeim tíma sem Sigurjón var
að alast upp voru ekki miklir
manngildis- og bindindishugsjón
ungmennafélagshreyfingarinnar,
og gerði kjörorð hennar: Islandi
allt, að sínu.
Sú er þetta ritar var svo lánsöm
að verða eitt af sumardvalarbörn-
um Sigurðar og Guðrúnar. Ekki
var ég þó neitt skyld þeim hjónum,
en frænka móður minnar,
Nikólína Benjamínsdóttir frá
Hallkelsstöðum í Hvítársíðu hafði
verið í vist á Gilsbakka um margra
ára skeið, og hafði síðan ekki
vistaskipti ævilangt, en lést þar
áttræð að aldri árið 1970. Ég undi
þarna í sveitasælunni sumrin
fimm, sem skuggi heimsstyrjald-
arinnar síðari grúfði yfir veröld-
inni, og reyndar var þriggja
manna bandarísk herstöð fyrir
ofan túnið, en fyrir kom, að þeir
hjálpuðu til við heyskapinn. Hin
stórfenglega náttúrufegurð orkaði
sterkt á kaupstaðarbarnið.
Ógleymanlegur er mér fyrsti
morgunninn, þegar Lína, frænka
mín, kenndi mér örnefni fjalla-
hringsins, sem Steingrímur Thor-
steinsson sagði um í Gilsbakka-
ljóðum: Hin glæsta fjallsýn
geðjast mér — frá Gilsbakkanum
háa. Heimilisbragurinn einkennd-
ist af hjartagæsku og lífsgleði.
Minnisstæður er hinn hressandi
blær, sem fylgdi Sigurði bónda, er
hann settist að borðum með
spaugsyrði á vörum. Ur búrinu var
daglega fram reiddur ramm-
íslenskur matur, sannur veislu-
kostur, og ævinlega rjómi út í
kaffið. Heilt ævintýri var að
kynnast húsdýrunum, og á ég enn
nokkra barnaskólastíla um þau.
Tveir vaskir hundar voru eftir-
lætisdýr Línu, og annaðist hún um
þá af kostgæfni. Mikið furðaði mig
á því, að bæði hjónin og Magnús
þekktu allar kindurnar með nafni,
voru hvítu kindurnar virkilega
ekki allar eins? Heimilisbifreið
þekkt.ist varla og dráttarvélar alls
ekki á þessum árum. Hesturinn
var ennþá þarfasti þjónninn, bæði
til reiðar og sem dráttar- og
möguleikar til menntunar fyrir
ungt fólk. Ekki er ólíklegt að hann
hafi fundið sárt til þess að hafa
ekki fengið tækifæri til skóla-
göngu, því hann var afburða-
greindur og fróðleiksfús. Hann var
víðlesinn og margfróður um hin
ólíkustu efni. Sögufróður, ætt-
fróður, minnið óbrigðult og and-
legu atgervi hélt hann óskertu þar
til hann veiktist snögglega fyrir
tæpu ári.
Hann hafði fastmótaðar skoðan-
ir á þjóðfélagsmálum og var
stéttvís baráttumaður á yngri
árum.
Sigurjón var hlédrægur og lítt
fyrir að berast á. Slíkir menn
skrifa sjaldan æviminningar sín-
ar. Að því hefði þó verið mikill
fengur, því eins og fyrr segir var
hann fróður um menn og málefni,
hafði lifað tímana tvenna og kunni
frá mörgu að segja.
Eftir að Sigurjón hætti störfum
á sjó vann hann ýmis störf í landi.
Síðast var hann "aktmaður í
Kassagerð Reykjavíkur. Vann
hann öll störf sín af stakri
trúmennsku. Hann lét ekki af
starfi í Kassagerðinni fyrr en árið
1975, þá 84 ára að aldri.
Sigurjón var ókvæntur og barn-
laus.
Það voru jafnan miklir kærleik-
ar með Sigurjóni og systkinum
hans. Hann bjó lengst af á
heimilum systra sinna og síðustu
árin hjá Sigríði að Ásvallagötu 63,
eða þar til hann fluttist að
Hrafnistu 1975.
Hann var systkirium sínum og
fjölskyldum þeirra, alla tíð, stoð
og stytta, traustur og trúr og bar
hag allra ættingja fyrir brjósti.
Innan fjölskyldunnar heyrði ég
Hjúkrunarskóli íslands
minnir á aö umsóknir nemenda sem vilja koma í
skólann í janúar þurfa aö hafa borist skólanum
fyrir 1. nóv.
Skólastjóri.
Trésmiöjan Askur H.F.
Kópavogi
auglýsir til sölu 3—4 herbergja íbúðir í
fjölbýlishúsi aö Furugrund 71, Kópavogi.
íbúöirnar veröa seldar tilbúnar undir tréverk meö
sameign fullfrágenginni.
Húsiö veröur uppsteypt innan tveggja mánaöa.
Upplýsingar gefnar í síma 41430 og í síma 40191
utan vinnutíma.
Sigurjón Júlíus-
son - Minningarorð
burðardýr. Fyrir kom, að ég og
systurnar tvær, fórum ríðandi að
sækja kýrnar á kvöldin. En ég
reyndi þó að gera raunverulegt
gagn, eftir því sem mér óx aldur og
þroski, heppin var ég að hrífan var
enn í fullu gildi. Vel man ég
Sigurð, er hann söng við raust á
sláttuvélinni, sem Skussi og
Skuggi drógu. Einnig þegar hann
kom með langa heybandslest heim
af engjum. Margar urðu útreiðar-
ferðirnar, bæði í smalamennsku,
út á engjar og til skemmtunar. Oft
var farið á samkomur í gamla
Ungmennafélagshúsinu í Stóra-
Ási. Var þá ýmist riðið yfir
hraunið og hestarnir teymdir yfir
göngubrúna við Barnafoss, eða
niður að Bjarnastöðum, hestarnir
geymdir þar, og fólkið síðan ferjað
þaðan yfir að Stóra-Ási. í litla
húsinu var stundum dansað og
sungið síðdegis á sunnudögum,
fólk á öllum aldri skemmti sér
hjartanlega saman, án áfengis.
Þannig var andinn einmitt á
samkomunni 17. júní í nýja
húsinu, megi slíkur menningar-
blær sem oftast ríkja þar. Sérlega
ljúf og skýr er mér minning um
ferð á hestum með fjölskyldu og
vinnufólki á Gilsbakka fram að
Húsafelli sumarið 1943, skömmu
áður en Guðrún veiktist. Sigurður
sýndi okkur þá bernskustöðvar
sínar og rakti fyrir okkur sögu
staðarins með leiftrandi frá-
sagnargleði.
Nú ríkir sorg og söknuður á hinu
forna höfuðbóli. En einnig þökk til
þess er lífið gaf, fyrir langan og
gifturíkan ævidag Sigurðar bónda.
Við útför hans var sungið kvæði
Guðmundar Guðmundssonar, er
byrjar svo: Vormenn Islands, yður
bíða, eyðiflákar heiðalönd, komið
grænum skógi að skrýða, skriður
berar sendna strönd.
Lífið heldur áfram, og fullvíst
má telja, að niðjar Sigurðar muni
búa að Gilsbakka í framtíðinni, og
reynist verðúgir vormenn íslands.
Erla Þórdís Jónsdóttir.
hann varla nefndan með skírnar-
nafni. Allir notuðu orðið frændi.
Svo náin voru tengslin að allir
vissu við hvern var átt og segir það
sína sögu.
Er ég minnist kynna minna af
Sigurjóni verður mér efst í huga
hve margfróður og stálminnugur
hann var. Hann bar gott skyn á
menn og málefni. Sérkennilegur
persónuleiki, slíkur að hans verður
varla minnst sem vert væri.
Hæglátur og rólyndur en hafði
fastmótaðar skoðanir og fjallaði
um mál af skynsemi, þekkingu og
rökfestu.
„Einn þykist ríkur, en á þó
ekkert, annar læzt vera fátækur,
en á þó mikinn auð“, stendur þar.
Þrátt fyrir langan og strangan
starfsferil, safnaði Sigurjón ekki
veraldlegum auði. Honum var
kærara að láta aðra njóta arðs
síns. En honum hlotnaðist annar
auður. Hann naut trausts og
virðingar allra sem þekktu hann
og var virtur og dáður af skyld-
mennum sínum. Ég votta öllum
hlutaðeigandi samúð mína. ,Ég
þakka Sigurjóni fyrir samfylgd-
ina, fyrir góðvild hans og dreng-
skap og fyrir hlýjuna sem frá
honum stafaði.
Bjarni Gíslason.