Morgunblaðið - 23.01.1979, Síða 12

12
MORGUNBLAÐia ÞRIÐJUDAGUR 23. JANÚAR 1979
Kári
Tryggvason
bókarinnar er fremur veigalítið,
3n þó held ég að ekki sé sanngjarnt
að segja um Kára Tryggvason það
sem Þorsteinn Magnússon í
Gilhaga orðar svo ágætlega:
Marcan hendir manninn hér,
medan lífs er tafliA þreytt,
að hampa því sem ekkert er
ok aldrei hefur verið neitt.
Aftur á móti er þessi ábendirig
Þorsteins í góðu gildi og ástæða til
að rifja hana upp.
Meðan lífs er
taflið þreytt
VÍSAN.
Úrvalsstiikur eftir 120 hiifunda.
Kári Tryggvason valdi.
Almenna bókafélagið 1978.
í formála Vísunnar segir Kári
Tryggvason að efnið sé „örlítið
sýnishorn af íslenskri vísnagerð
frá ýmsum tímum“. Um vinnu-
brögð sín segir Kári:
„Vísurnar eru valdar með það
fyrir augum, að hver þeirra sem er
geti staðið ein sér, án heimilda eða
skýringa á sama hátt og kvæði í
bókum höfunda."
En hvernig fór valið fram? Kári
gefur eftirfarandi skýringu:
„Sá sem valdi efni þessarar
bókar hafði fyrir meginreglu að
kjósa það helst sem hann kunni og
hafði nætur á. Þó var alltaf
nokkurt tillit tekið til höfunda, ef
kunnir voru.“
Val Kára er semsagt persónu-
legt, háð hans eigin smekk og
hugmyndum um vel kveðna vísu.
Þetta er fjölbreytt safn þótt ekki
sé bókin stór. Vísurnar eru birtar í
stafrófsröð. Margar þeirra eru
eftir kunna höfunda, aðrar lítt
kunna og nokkrar eftir ónefnda.
Það sem helst mætti finna að vali
Kára er að margar þessara vísna
hafa áður birst í bókum og eru á
hvers manns vörum. Sumt efni
Þegar best lætur er vísan vel
orðuð og skáldleg, jafnvel fagur
skáldskapur, en hún er fyrst og
fremst kjarnyrði. Til dæmis er oft
niðurstaða langrar ævi dregin
saman í fáum orðum. Vitur maður
benti eitt sinn á það að Islendingar
ættu erfitt með að koma saman
heilli vísu, oft gætu þeir kveðið af
íþrótt fyrri part eða seinni part, en
torveldara reyndist þeim að skila
fullgildu listaverki í fjórum línum.
Þetta er hverju orði sannara. Það
er stundum eins og kvikni ljós í
huga höfundarins sem slokknar
svo að segja um leið. Vandinn er sá
að yrkja þannig að allt sé í
samræmi og eðlilegu jafnvægi
milli forms og hugsunar. Dæmi
um þetta eru sem betur fer í
Vísunni eins og til dæmis eftirfar-
andi vísa Höskuldar Einarssonar,
Vatnshorni:
lloyri é|{ þonar hausta lor
hóað uppi I dölunum.
W> að é|{ sé að þvælaxt hér.
þá or éu oinn af smölunum.
„Vísan lifir og yljar þjóðinni,"
skrifar Kári Tryggvason. Með
þessari bók lenggur hann sitt af
mörkum til að svo megi verða í
framtíðinni.
Borgarstjórn Reykjavíkur:
Skorar á Alþingi að
fella niður þungaskatt
af strætisvögnum
BORGARSTJÓRN Reykjavíkur samþykkti í gær samhljóða á fundi sínum
að skora á Alþingi að samþykkja strax að loknu þinghléi frumvarp Svövu
Jakohsdóttur. Alberts Guðmundssonar. Jóhönnu Sigurðardóttur og fleiri
um niðurfellingu þungaskatts af almenningsvögnum í þéttbýli.
Frumvarp það sem hér um ræðir var lagt fram á Alþingi skömmu fyrir
jólaleyfi þingmanna, en frumvarp sama efnis hafði Albert Guðmundsson
áður flutt á Alþingi í desember 1977, en þá var það fellt. — Verði frumvarpið
samþykkt mun það spara Reykjavíkurborg um 40 milijónir króna á ári.
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Leikfélag Selfossi
IIART í BAK eftir Jökul
Jakobsson.
Leikstjórii Þórir Steingríms-
son.
Leiksviðsmynd byggð á leik-
mynd Steinþórs Sigurðssonar.
Aðstoðarleikstjórii Sigríður
Karlsdóttir.
Ljósameistarii Jón Pétursson.
Leikhljóði Árni óli Þórsson.
Búningari Ilildur Gunnarsdótt-
ir.
Það er stundum ástæða til
kvarta yfir óheppilegu verkefna-
vali áhugaleikfélaga. Að þessu
sinni verður ekki annað sagt en
vel hafi tekist. Leikrit Jökuls
Jakobssonar eru til þess kjörin
að áhugafólk glími við þau og
geta mörg hver notið sín betur í
höndum þess en atvinnuleikara.
Leikfélag Selfoss hefur til dæm-
is sannað það með sýningu sinni
á Hart í bak að áhugafólk með
metnað og getu kann að skila
boðskap skáldsins til áhorfenda
með þeim hætti að athygli
vekur. Sýning Leikfélags Selfoss
var að mínum dómi skemmtileg,
greinilega unnin af alúð og
kostgæfni. Leikstjóri og leikarar
trúðu á það sem þeir voru að
gera og báru það fram til sigurs.
Það getur verið erfitt að gera
upp á milli leikara, ekki síst
þeirra sem vinna verk sín án
framagirni, ætlast ekki til
annars en skilnings og ef til vill
þakklætis. En í Leikfélagi Sel-
Á æfingui Axel Magnússon (Finnbjörn) og Þóra Grétarsdóttir
(Áróra).
Leikiist
HART í BAK
Á SELFOSSI
foss er fólk sem getur leikið, fólk
sem vill ná árangri. Sigurgeir
Hilmar Friðþjófsson lék Jóna-
tan strandkaftein eftirminni-
lega. Þóra Grétarsdóttir hlýtur
aö hafa leikið oft áður því að
hún gerði hlutverki Áróru slík
skil að vel hefði sómt sér í
atvinnuleikhúsi. Meðal annarra
sem sérstök ástæða er til að
minna á eru þeir Axel Magnús-
son (Finnbjörn) og Hörður S.
Óskarsson (Stígur). Hin ýkju-
kenndu, en þó raunsæilegu
karlhlutverk túlkuðu þeir af
sannfæringu. Hildigunnur Dav-
íðsdóttir lék Árdísi á mjög
geðfelldan hátt og sama er að
segja um Pétur Þorvaldsson í
hlutverki Láka. Að vísu mátti
finna að framsögn og ýmsu öðru
hjá leikurunum, en það má
liggja milli hluta vegna þess að
sýningin í heild náði tilgangi
sínum.
Hart í bak er til vitnis um
raunsæilegan leikstíl sem Jökull
Jakobsson tamdi sér, lýsir lífi
alþýðufólks í senn af gáska og
alvöru. Jökull hafði næma til-
finningu fyrir ýmsum olnboga-
börnum samfélagsins og vanda
þeirra gagnvart hvers kyns
valdi að ofan. Af því að hann var
fyrst og fremst leikritahöfundur
bar meiningin listina ekki ofur-
liði. Líklega er það ekki rétt að
dæma verk Jökuls út frá samfé-
lagslegum viðhorfum þótt
greina megi þau í yrkisefnum
hans. Mannleg afstaða var
honum leiðarljós. Hann var einn
af þeim höfundum sem með
hófsamlegum vinnubrögðum
hafði mikið að segja um það sem
máli skiptir. Gerðist ekki mál-
pípa ákveðinna skoðana, heldur
málsvari hinna bágstöddu.
Hann var skáld leiksviðsins. Það
var einkennandi fyrir hann að
þótt honum væri mikið niðri
fyrir eins og til að mynda í Syni
skóarans og dóttur bakarans
lagði hann höfuðáherslu á hið
listræna, veröld sviðsins.
Hart í bak er eitt af fyrstu
verkum Jökuls Jakobssonar eft-
ir að hann sneri sér að leikritun.
Þrátt fyrir ýmsa galla þess
(áberandi í síðari hluta verks-
ins) gefur þetta verk mikil
fyrirhiet og mér er nær að halda
að raunsæilegur stíll fyrri hlut-
ans sé meðal þess sem til mestra
tíðinda megi telja í íslenskri
leikritagerð á síðustu áratugum.
Jökull verður leikinn áfram
okkur öllum til gleði og uppörv-
unar.
Sinfóníutónleikar
Efnisskrái
Skúli Halldórsson Sólglit
Brahms Fiðlukonsert í D-dúr
op. 77
Béla Bartok Konsert fyrir
hljómsveit.
Einleikarii Guðný Guðmunds-
dóttir.
Stjórnandit Gilbert Levine.
Svítan Sólglit er sérkenni-
lega fjarri því að túlka „myst-
isk“ fyrirbæri eins og þau sem
eru tengd álfatrú og sólgliti. Ef
miðað er við túlkunarmarkmið
er svítan lítilfjörleg og óskáld-
leg í túlkun. 1. þáttur svítunnar
er ekki óáheyrilegur, einkum í
upphafi, cn er líður á verkið
verður sérkennilegur píanóstíll
Skúla alls ráðandi og hljóm-
sveitarverkið aðeins útsetning á
píanóverki. Fiðlukonsertinn
eftir Brahms er geysierfið tón-
smíð og var flutningur Guðnýj-
ar Guðmundsdóttur víða stór-
glæsilegur. Við flutning á slíku
verki hafa margir stórsnillingar
lagt að veði listamannsheiður
sinn og ævilangt agað sig til að
Tðnllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
átaka við skáldjöfurinn Brahms.
í þeirri glímu hafa þeir einir
sigrað, sem ekki aðeins kunnu á
sitt hljóðfæri, heldur gátu gefið
lagferli verksins skáldlegt inn-
tak. Guðný Guðmundsdóttir
hefur náð allt að því „virtúós-
ískri“ tækni en leikur hennar og
túlkun eru enn nokkuð einlit og
bera of sterk merki skaphita.
Þrátt fyrir stórkostlegan leik
víða í verkinu vantaði „punktinn
yfir Lið“. Guðný Guðmunds-
dóttir er einn þeirra fáu tónlist-
armanna okkar íslendinga, sem
er við þau mörk er skilur að
snilling og góðan listamann.
Hvort og hvenær hún brýst yfir
þau mörk, er óráðin gáta, rituð
rúnum er Völvan ein getur lesið
og kveðið. Síðasta verkið á
efnisskránni var Konsert eftir
Béla Bartok. Það sýndi sig, að
þegar vel er unnið getur hljóm-
sveitin okkar gert hið ómögu-
lega. Konsertinn er erfiður, ekki
aðeins fyrir hvern hljóðfæra-
flokk heldur og í samspili. Það
er ljóst að bæði hljómsveit og
stjórnandi hafa unnið vel fyrir
þessa tónleika enda er flutning-
ur Konsertsins með því besta
sem hljómsveitin hefur nokkurn
tíma gert. Það minnir á það, að
hljómsveitin hefur ekki notið
stöðugrar leiðsagnar aðalstjórn-
anda undanfarið og mætti
stjórn hljómsveitarinnar hug-
leiða hvort einhver þeirra ungu
og efnilegu hljómsveitarstjóra
sem hingað hafa komið séu ekki
til í tuskið, að mana hljómsveit-
ina til átaka við stórvirki
tónlistarinnar, bæði ný ogi
gömul.