Morgunblaðið - 26.01.1979, Síða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 1979
Sasa Jónsdóttir (Ilulda) Aftalstoinn Bcn'dal (Stjáni).
áhrifamenn á vinstri væng þjóð-
mála er talin ungum skáldum
vænlegust til vegs. En hreinskilni
Vésteins er svikalaus og jafnframt
yljuð þeirri nauðsynlegu kímni,
sem baráttuglöðum mönnum
gleymist of oft, þegar þeir haf
mikið að segja.
Á frumsýningu leikritsins var
ég enn minntur á myndirnar frá
bernskuárunum, þegar Þórður,
höfuð fjölskyldunnar, sem verkið
fjallar um, var sestur í slitinn stól
undir brjóstmynd af Lenín með
Þjóðviljablað í höndum. Þarna var
einn af þessum gömlu jöxlum,
einörðu og hreinskiptu, sem trúðu
á málstaðinn og greiddu umyrða-
laust tíund sína til flokksins og
blaðsins. Þráinn Karlsson er það
ungur maður, að mér sýndist í
fyrstu fráleitt að ætla honum að
túlka þennan lúna og seiga harð-
jaxl nær sextugan að aldri. Sú
hætta er ávallt á næsta leiti, að
óttinn við þann annmarka, mikinn
aldursmun leikara og þeirrar
persónu, sem hann túlkar, leiði til
ofleiks eða fráleitra tilburða.
Þráinn virðist ekki vita af því
vandamáli og hélt réttum svip og
látbragði frá upphafi til enda. Þó
hefði reisn heimilisharðstjórans
mátt vera ívið meiri með köflum.
Þráinn stóðst átök í síðustu
atriðum og var í fyllsta máta
sannfærandi, er hann að lokum sat
uppi áttavilltur með gestaþraut að
glíma við í ellinni. Sigurveig
Jónsdóttir leikur Mundu, seinni
konu Þórðar. Hæfileikinn til
innlifunar bregst henni ekki frem-
ur en endranær. Fortíð þeirrar
persónu, sem hún birtir, leynir sér
aldrei; mismunandi viðhorf til
annarra persóna verksins koma
skýr fram í raddhreim og svip-
brigðum, en ekki er ég frá því að
hún hefði mátt vera heldur
hóglátari og fyrirferðarminni á
sviöinu. Viðar Eggertsson fékk
ágætt tækifæri til þess að sýna, að
hann getur meira, en að leika
skringilegar ævintýrapersónur
eins og þær, sem hann lék af
mikilli látbragðskúnst í Skugga-
Sveini. Hlutverk Kalla, sonar
Þórðar, er vandasamt; honum eru
lögð þau orð í munn, sem vekja
kæti ájbprfenda. Hann er grallara-
spói framan af og glannaskapur-
inn getur auðveldlega leitt leikar-
ann í þá gildru að klúðra hlutverk-
inu. En Viðar leikur af þeirri
íþrótt og list, er nær dregur
leikslokum og átökin við föður og
stjúpu harðna, uns hann kveður
heimili sitt, að það vekur aðdáun
og viðkvæmni. Umskiptin verða án
þess að eftir verði tekið, líkt og
þegar tónverk, sem hefst hratt og
létt tekur hægri breytingu, niður
fjarlægrar, þungrar undiröldu
færist nær og magnast smám
saman til áhrifamikillar reisnar.
Svanhildur Jóhannesdóttir leikur
Svandísi yngri dóttur Þórðar,
veldur hlutverkinu vel og þá best,
Pólitískar sviptingar
Aðalsteinn Uergdal (Stjáni). Sigurveig Jónsdóttir (Munda). Þráinn Karlsson (Þórður) og Svanhildur
Jóhannesdóttir (Svandís).
upp í háls. Þannig voru þó ýmsir
ágætir hjálpræðishermenn á
sunnudögum, en móðir mín sagði
mér, að þessi maður hefði stýrt
allt öðrum herjum. Þetta væri
hann Jósef Stalín, leiðtogi komm-
únista í Rússlandi, sagður harður í
horn að taka og lítið fyrir
kristindóm. Hillubúinn væri Len-
in, sá sem hefði hrundið öllu af
stað þar eystra með blóðugri
byltingu. Síðar hefur mér oft verið
hugsað til þessa hreinlega og
fátæklega heimilis, þar sem hjónin
strituðu hörðum höndum til þess
að framfleyta stórum barnahóp.
Húsmóðirin vann í fiski; var
stórlynd og þess vegna ákveðnari
þátttakandi í verkalýðsbaráttunni,
heldur en húsbóndinn, sem var
blóðug og rauð lyfti vopni sínu í
Prag 1968. Víðs vegar um ísland
hrikti þá í stoðum þeirra hug-
sjónahalla, sem græskulaust fólk
og gott hafði byggt sér. Og
afkomendur margra þeirra, sem
haldið höfðu fast við þá trú,
brugðust hart við blekkingunni og
gerðust ákafir dýrkendur annarra
stefna. Sumir stigu þá fast dans-
inn um þann gullkálf, sem lýst
hefur af um langt skeið á Islandi.
Jóhann skáld segist hafa haldið
ræðu við Miðbæjarskólann gegn
innrás Varsjárbandalagsins í Prag
1968 og vitnað í Stein,
„sem orti um múra hatursins.
Dimmir kaldir og óræðir
grúfðu þessir múrar yfir
gagnmerkt og heilsteypt verk
sprottið af áhrifum þeirra tíma-
mótaviðburða í veröldinni, sem
hér hefur verið á drepið og höfðu
mikil áhrif hér á landi ekki síður
en annars staðar. Hefði verið
næsta óeðlilegt og skaði íslenskum
bókmenntum og þá jafnframt
íslenskri menningarsögu hefðu
skáldin setið þögul við þeim
örlagaríku atburðum. Ekki er
ástæða til að fjölyrða um þetta
verk, sem Leikfélag Akureyrar
hefur nú tekið til sýningar, því
þegar það var sýnt í Reykjavík
fyrir rúmum tveim árum, vakti
það mikla athygli, kom róti á hugi
margra og var þá mikið um það
ritað. Ádeila höfundar er dirfsku-
full á tímum, þegar tillitssemi við
Leikfélag Akureyrar
STALÍN ER EKKI HÉR..
eftir Véstein Lúðvíksson.
Leikmyndi Hallmundur Kristins-
son.
Leikstjórii
Sigmundur Örn Arngrímsson.
Þegar ég hugsa til þess tíma, er
ég var að alast upp á Oddeyri á
fimmta áratugnum, er mér
minnisstætt, að á heimili tveggja
leikfélaga minna, bræðra, voru
myndir, sem mér þóttu athyglis-
verð stofuprýði. Önnur var lítil,
brúnmáluð brjóstmynd úr gifsi,
sem stóð á hillu yfir legubekk.
Hún var af sköllóttum manni með
hökutopp. Hin var allstór Ijós-
mynd í póleruðum viðarramma af
Jökkhærðum manni með grósku-
mikið yfirskegg og kipruð augu.
Það þótti mér skrítið, að hann var
ekki með hvítt um hálsinn eins og
afar mínir á gömlu, hörðu mynd-
unum heima, heldur með hneppt
Lelklist
eftir BOLLA
GÚSTAVSSON
í LAUFÁSI
einkar hægur og hlédrægur. Þetta
voru sómakærar manneskjur og
engir flysjungar. Þau trúðu á
málstaðinn, efuðust ekki um, að
öreigar allra landa myndu samein-
ast, og því gengu þau örugg undir
rauðum fánum 1. maí, sannfærð
um að roðinn í austri boðaði betri
tíð. Þegar ég las kvæðabálkinn
Myndina af langafa eftir Jóhann
Hjálmarsson, komu þau mér oft í
huga og ég skildi betur, hve
vonbrigðin hafa verið logandi sár
við ofbeldið í Búdapest í október
1956 oir begar böðulshöndin brúna.
von föður míns,
umluktu hið illa.
Þegar ég spurði hann um myndina
af Stalín
sem forðum hékk í stofunni
í Skuld,
vildi hann ekki tala um hana.
Þjóðviljann keypti hann ekki
lengur,
blað, sem hann hafði áður gefið
síðasta eyri
af lágu kaupi."
Það er vandratað meðalhófið og
lærist seint, að trúin á pólitísk
kerfi er haldlítil. „Stærsta axar-
skaft okkar vinstrisósíalista fólst í
trúgirni. Það er í flestum tilfellum
meiri glæpur að vera auðtrúa en
lygari," ritaði Halldór Laxness í
Skáldatíma. Þeir, sem halda áfram
að berja höfðinu við steininn,
segja, að hann sé prakkari. Það
eru rök blindrar, ólæknandi hjá-
trúar. Leikrit Vésteins Lúðvíks-
sonar, Stalín er ekki hér. er
„DagurHal
ogHöUu”
Ræðismaður íslands í Los
Angeles, Kaliforníu, og kona
hans Halla hafa hlotið þann
heiður, að borgarstjóri Los
Angeles-borgar hefir fyrirskip-
að, að 21. janúar 1979 skuli
nefndur „Dagur Hal og Höllu“.
Don Bradley borgarstjóri gaf í
þessu tilfelli út skrautritaða
yfirlýsingu, þar sem getið er
afreka þeirra hjóna sem sjón-
varpslistamanna. í skjalinu er
minnst á, að Hal Linker hafi
fyrst vakið athygli sem túlkur
úr japönsku í síðari heims-
styrjöldinni og að hann hafi sótt
brúði sína til íslands þegar
hann var að taka þar kvikmynd
fyrir sjónvarpsþátt sinn. Síðar
hafi Halla kona hans tekið þátt i
sjónvarpsþáttum hans, sem
nefndust „Vegabréf til ævin-
týra“. Þá er minnst á það í
heiðursskjalinu að Link-
er-hjónin hafi á s.l. ári hafið
nýjan sjónvarpsþátt, sem
nefnist „Það villta, skrýtna og
dásamlega". Alls hafa þau hjón-
in ásamt syni þeirra tekið
kvikmyndir í 149 löndum heims.
Fyrri sjónvarpsþáttur þeirra
var sýndur alls í 13 ár.
Linkerhjónin hafa með sjón-
varpsþáttum sínum unnið að
skilningi milli þjóða.
Bradley borgarstjóri lýkur
heiðursskjalinu með eftir-
farandi orðum:
„Þar af leiðandi lýsi ég, Tom
Bradley borgarstjóri Los Angel-
se, því yfir, að ég fyrir hönd
borgara Los Angeles nefni 21.
janúar 1979 „Dag Hal og Höllu
Linker" í viðurkenningarskyni
fyrir 21 árs sjónvarpsstarf
þeirra, sem hefir aukið hróður
Los Angeles. Ennfremur lýsi eg
virðingu minni fyrir frábærri
frammistöðu þeirra á mörgum
sviðum og óska þeim gæfu og
gengis í því sem þau takast á
hendur í framtíðinni."
4 sækja um
prófessors-
embætti í
lögfræði
Umsóknarfrestur um 2 prófessors-
embætti í lögfræði við lagadeild
Háskóla íslands með aðalkennslu-
greinar á sviði ríkisréttar og réttar-
fars sem auglýst voru laus til
umsóknar 5. desember s.l. rann út 3.
þ.m. 4 umsóknir bárust og eru
umsækjendur: Björn Þ. Guðmunds-
son, settur prófessor, Gunnar G.
Schram settur prófessor (um
embætti á sviði ríkisréttar), dr. Páll
Sigurðsson dósent (um embætti á
sviði réttarfars) og Stefán Már
Stefánsson settur prófessor (um
embætti á sviði réttarfars).