Morgunblaðið - 30.09.1979, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. SEPTEMBER 1979
in^tntsi Útgefandí n$rlalíil> hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjórí Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og skrifstofur Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Afgreiösla Sími83033
Askriftargjald 4000.00 kr. ó mánuói innanlands.
1 lausasölu 200 kr. eintakiö.
að eru gleðitíðindi,
að hingað er von
þess manns, sem einna
bezt og drengilegast hef-
ur barizt gegn ofbeldi
kommúnismans í heima-
landi sínu, Búkovskís.
Hann er einhver þekkt-
asti andófsmaður Sovét-
ríkjanna og heimsþekkt-
ur fyrir óvenjulegt þrek
og meira hugrekki en
flestum öðrum er gefið.
Heimurinn fylgdist með
andófi hans og félaga
hans af undrun og aðdá-
un, og þá ekki síður
hvernig farið var með
hann í þrælabúðunum,
þar sem hann var svo
langt leiddur, að fæstir,
sem til þekktu, höfðu
minnstu trú á, að hann
kæmist þaðan lifandi.
Hver man ekki lýsing-
arnar á veikindum hans í
fangabúðunum? Og hver
man ekki hetjulega bar-
áttu móður hans fyrir
frelsi sonar síns, sem bar
kross sinn af þvílíku sál-
arþreki og svo bjarg-
fastri trú á frelsið og
málstað hins góða, að
allur heimurinn horfði á
með stolti og nýrri von.
Búkovskí er einn þeirra
sovézku andófsmanna,
sem hafa gert heiminn
ögn betri en hann var og
manneskjuna dálítið
stoltari af sjálfri sér en
ella hefði verið. En um-
fram allt hefur hann
gefið okkur von. Sérhver
heilbrigður maður á dá-
lítinn búkovskí í brjósti
sínu. En til eru þeir, sem
eru svo blindir í pólitísku
trúarofstæki sínu, að
þeir þegja heldur þunnu
hljóði en láta rödd sína
hljóma með Búkovskí og
öðrum andófsmönnum
okkar tíma — frelsi og
lýðræði til vegs og dýrð-
ar. Samt tala þessir
menn einatt um mann-
réttindi. Og engir tönnl-
ast meir á orðum eins og
lýðræði, frelsi og friður
en einmitt þeir. Búkovskí
getur sagt okkur margt
af slíku fólki. Af því er
nóg í Sovétríkjunum,
ekki síður en hér heima á
íslandi.
Búkovskí var fyrst
handtekinn 1963 fyrir að
lesa ljóð á almannafæri í
Moskvu. Það þótti höfuð-
synd. Nú, 35 ára gamall,
hefur hann hírzt í þræla-
búðum og geðveikrahæl-
um í heimalandi sínu í
hvorki meira né minna
en 12 ár. Hann var send-
ur í útlegð í fangaskipt-
um fyrir suður-amerísk-
an kommúnistaforingja
og býr nú fjarri fóstur-
landi sínu. Hann hefur
skrifað bók um reynslu
sína í fangavistinni og er
unnt að fá hana á ensku
hér á landi, en því miður
hefur hún ekki enn verið
þýdd á íslenzku. Þar er
lögð áherzla á kaldhamr-
aðar staðreyndir. Morg-
unblaðið hefur birt út-
drætti úr þessari bók, en
mönnum er ráðlagt að
lesa hana í heild. Hún er
ógnvekjandi heimild um
Gúlagið. En nú kemur
einn þeirra, sem lifði það
af, og hyggst segja ís-
lendingum í eigin per-
sónu frá reynslu sinni.
Slíkt tækifæri er sjald-
gæft. Þeir, sem standa
að heimsókn Búkovskís
hingað til íslands, eiga
þakkir skilið.
Segja má, að Búkovskí
sé einn þeirra samtíðar-
manna okkar, sem hafa
verið heimtir úr helju.
Næst eigum við að leggja
áherzlu á að fá Solzhen-
itsyn hingað til lands.
Það yrði eftirminnilegt
og þroskavænlegt. Rit-
höfundaráð íslands bauð
skáldinu til íslands, en
hann gat því miður ekki
þekkzt boðið þá, en
kvaðst mundu koma síð-
ar. Hvað hefur Rithöf-
undaráð það, sem nú
situr, aðhafzt í málinu?
Að síðustu þetta meg-
inatriði: Öllum andófs-
mönnum sovézkum ber
saman um, að áhugi
fólks á Vesturlöndum
hafi verið þeim ómetan-
legur og meðan hann sé
fyrir hendi, þori sovézk
stjórnvöld ekki að ganga
milli bols og höfuðs á
þeim. Hið sama gildir
um leppríki Sovétríkj-
anna, ekki sízt Tékkó-
slóvakíu. Við skulum því
halda vöku okkar. Ut-
verðir frelsis og lýðræðis
í heiminum eru þessir
hundeltu víkingar and-
ans. Þeim ber saman um,
að þá muni ekki skorta
þrek eða hugrekki, með-
an þeir finna, að við hin
stöndum við bakið á
þeim. Okkar afstaða er
því mikilvæg. Og von-
andi fær Búkovskí þær
viðtökur hér, sem hann
og aðrir útlagar og sam-
herjar hans í kúguðum
löndum eiga skilið. Með-
an slíkt fólk lifir, getur
frelsið ekki dáið. Það
ættu engir að geta skilið
betur en íslendingar,
sem áttu yfir höfði sér á
nýlendu- og einveldis-
tímanum þungar, næsta
óbærilegar refsingar,
fyrir engar sakir.
Búkovskí—til íslands
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. SEPTEMBER 1979
17
Gunnar Thoroddsen:
Orkuframkvæmdir dragast vegna
aðgerðarleysis stjórnvalda
Kostnadur vegna 6 M W virk junar í Svarts-
engi endurgreiddist á einum vetri
Morgunblaðið hefur snúið sér
til Gunnars Thoroddsens fyrrv.
orkuráðherra af þvi tilefni, að
Landsvirkjun hefur ákveðið að
taka upp skömmtun á rafmagni
til þriggja stórfyrirtækja,
Aburðarverksmiðjunnar, Al-
versins og Járnhlendiverk-
smiðjunnar, og spurt hann um
orsakir þessa. Fer svar hans
hér á eftir:
Lélegt vatnsár, —
andvaraleysi stjórnvalda
— Orsakirnar eru tvær. Ann-
ars vegar „lélegt vatnsár,“ eins
og sérfræðingar kalla það, og
minna vatn í forðabúri Lands-
virkjunar, Þórisvatni, en venja
er til, og hins vegar andvaraleysi
og seinagangur ríkisstjórnarinn-
ar í orkumálum.
Samkvæmt orkuspám hefur
það verið ljóst síðustu árin, að ef
ekki yrði haldið áfram með
Kröfluvirkjun og raforkufram-
leiðslan þar aukin, myndi verða
rafmagnsskortur í landinu vet-
urinn 1980—81 og jafnvel þegar
á næsta vetri. Hin nýja Hraun-
eyjarfossvirkjun getur ekki haf-
ið framleiðslu fyrr en haustið
1981. Miðað við pessa staðreynd
og hinar miklu verðhækkanir á
olíu var það brýn nauðsyn að
hraða orkuframkvæmdum til
þess að mæta þessum erfiðleik-
um. En núverandi ríkisstjórn
hefur því miður valdið hættuleg-
um töfum og seinagangi í ýms-
um greinum.
Víkjum fyrst að
hitaveituframkvæmdunum.
Þær voru eitt höfuðverkefni
fyrrverandi ríkisstjórnar og
þurfti að halda þeim áfram af
fullum krafti. En raunin hefur
orðið önnur.
Ég vil nefna Hitaveitu Akra-
ness og Borgarfjarðar sem
dæmi. Þar var ætlunin að vinna í
ár, einkum við lagningu innan-
bæjarkerfa, fyrir rúman einn
milljarð króna. Ríkisstjórnin
skar það niður í 750 millj. kr. En
ekki var látið þar við sitja.
Iðnaðarráðherra dró það mánuð-
um saman að veita hitaveitunni
starfsleyfi, með þeim afleiðing-
um, að ekki verður í ár unnt að
vinna nema fyrir hluta af þess-
ari niðurskornu fjárhæð.
Jarðhitarannsóknir og boranir
eru vanræktar og afkastamesti
bor landsins, Jötunn, hefur legið
mánuðum saman aðgerðarlaus
og kostar þó verklaus 25 til 30
millj. kr. á mánuði.
Fyrrverandi ríkisstjórn veitti
Landsvirkjun virkjunarleyfi fyr-
ir Hrauneyjarfossum, í árslok
1976. Byggt var á því, að sú
virkjun kæmist í notkun haustið
1981. En það var eitt af fyrstu
verkum núverandi ríkisstjórnar
að reyna að fresta þeirri fram-
kvæmd, a.m.k. um eitt ár. Sem
betur fer strönduðu þær fyrir-
ætlanir á andstöðu stjórnar
Landsvirkjunar.
Strandar á starblindu
A lþýðuflokksins
Hvað sem líður deilum undan-
farinna ára um Kröfluvirkjun,
þá liggur sú staðreynd fyrir, að
hún er komin í gang og vélar og
tæki hafa reynzt vel. Eftir marg-
víslega erfiðleika og óhöpp við
boranir þá tókst síðasta borhol-
an mjög vel, varð ódýrari og
öruggari en fyrri borholur, og
nutum vjð þar ráða hins heims-
fræga nýsjálenzka sérfræðings,
Boltons, sem hingað var fenginn
til ráðuneytis.
Hinir fróðustu menn telja
áframhaldandi boranir við
Kröflu ekki aðeins sjálfsagðar,
heldur séu þær hagkvæmasti og
fljótvirkasti kostur, sem nú er
völ á til aukinnar raforkufram-
leiðslu í landinu. Ef ráðizt hefði
verið í borun tveggja borhola
snemma á þessu ári, benda allar
líkur til að ástand rafmagnsmál-
anna væri stórum betra en nú er.
En stjórnarliðið, að undanskild-
um Ingvari Gíslasyni, felldi til-
lögur um þetta á Alþingi. Tveir
stjórnarflokkanna, Framsókn og
Alþýðubandalag, munu síðar
hafa séð að sér og viljað hefja
boranir, en þeir hafa látið það
stranda á starblindu Alþýðu-
flokksins, þrátt fyrir það, þó
þingmeirihluti sé nú fyrir hendi.
Strandar á
iðnaðarráðuneytinu
Þegar Hitaveita Suðurnesja
var stofnuð, var það haft í huga,
að hún gæti einnig framleitt
rafmagn með ódýrum hætti,
notað sömu gufuna fyrst til
rafmagnsframleiðslu og síðar til
að hita vatn fyrir hitaveituna.
Fyrir nærri 8 mánuðum, hinn 5.
febrúar sl., skrifaði stjórn hita-
veitunnar iðnaðarráðherra og
sótti um leyfi til þess að koma
upp 30 megawatta virkjun í
Svartsengi og skyldi 1. áfangi
vera 6 megawött. Stofnkostnað-
ur fyrir hvert megawatt yrði
væntanlega í mesta lagi um
helmingur af kostnaði hvers
megawatts í Hrauneyjarfoss-
virkjun. Allur kostnaður við 6
megawatta áfangann mundi
þjóðhagslega séð greiðast upp á
einum vetri með sparnaði í
olíueyðslu. Þrátt fyrir hið alvar-
lega ástand í oliu- og orkumálum _
landsmanna hefur iðnaðarráð-
herra enn í dag, eftir nær 8
mánaða umhugsun ekki treyst
sér til að veita þetta leyfi.
Veldur
gjaldeyristapi
Ahrif hinnar ráðgerðu raf-
magnsskömmtunar eru þau, að
dregið verður úr framleiðslu
álvers, áburðarverksmiðju og
járnblendiverksmiðju. Þetta hef-
ur í för með sér gjaldeyristap
fyrir þjóðina, sem talið er að
nemi nær 3 milljörðum króna á
ársgrundvelli. En skömmtunin
getur einnig haft þær afleiðing-
ar, að lenging 2. kerskála í
álverinu tefjist í eitt ár og myndi
þá margfaldast sú fjárhæð, sem
tapast í gjaldeyri hjá alverinu.
Að því er áburðarverksmiðj-
una snertir þýðir þessi raf-
magnsskömmtun aukinn inn-
flutning á ammoníaki, hækkað
verð á áburði innanlands, sem
aftur leiðir væntanlega af sér
hækkun á búvöruverði, hækkun
á vísitölu, vaxandi verðbólgu.
Orkuskorturinn og aðgerðar-
leysi ríkisstjórnarinnar eru
þjóðinni dýr.
| Reykj avíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦,,Laugardagur 29. september ..
Dömar
reynslunnar
Sósíalismi í framkvæmd á að
baki 60 ára reynslusögu í Sovét-
ríkjunum. Reynslutími sósíalisma
í ríkjum A-Evrópu er víðast kom-
inn á fjórða áratuginn. Fjölmarg-
ar þjóðir Asíu og Afríku hafa og
mislanga reynslu af sósíalisma í
framkvæmd. Þrátt fyrir mismun-
andi túlkun og framkvæmd sósíal-
isma fellur reynsla þessara þjóða,
sem við þjóðfélagsgerð sísíalism-
ans búa, í einn og sama farveginn,
bæði að því er varðar þegnréttindi
almennings og verðmætasköpun,
þ.e. lífskjör fólks, sem m.a. mótast
af ríkjandi hagkerfi.
Alþjoðlegar skýrslur sýna, svo
ekki verður um ,villst, að verð-
mætasköpun á hvern þjóðfélags-
þegn í ríkjum sósíalismans er
afgerandi minni en í hagkerfum
vestrænna ríkja og almenn
lífskjör að sama skapi lélegri.
Norðurlönd, ríki V-Evrópu og
N-Ameríku búa þegnum sínum
lífskjör og samfélagslegt öryggi,
sem er mörgum áratugum á'undan
almannakjörum í hagkerfi sósíal-
ismans. Frá því sósíalistaríki, sem
auðveldast er að komast frá til
annarra landa, Júgóslavíu, sækir 1
milljón verkafólks atvinnu í
V-Þýzkalandi í dag, fyrst og
fremst vegna betri launakjara. A
sama tíma er 85% alls „túrisma“ í
Júgóslavíu v-þýzkur og orlofsgest-
ir þar nær allir frá vestrænum
ríkjum.
Enn skarpari verða skilin þegar
kemur að persónufrelsi og al-
mennum þegnréttindum, s.s. frelsi
til skoðanamyndunar og tján-
ingar, frelsi til félaga- og flokka-
starfs, frelsi til starfs og fram-
kvæmda, frelsi til listsköpunar og
frelsi til ferðalaga frá og til
viðkomandi landa. Austur-Þjóð-
verjar eru dæmigerðir fyrir sósí-
alskt persónufrelsi, allar götur frá
Berlínarmúrnum til verzlunar
með pólitíska fanga (í skiptum
fyrir njósnara), sbr. fréttamynd
um það efni í íslenzka sjónvarpinu
í júnímánuði sl. Verzlun með
lifandi fólk, sem flestir héldu að
heyrði til grárri forneskju, er
samtímaeinkenni á a-þýzkum
sósíalisma. Aðbúð Gyðinga og
minnihlutahópa í Sovétríkjunum
hefur og lengi verið hrópandi
dæmi um „persónuréttindi" þar í
landi. Fræg ræða Krústjoffs um
Stalíntímabilið í Sovétríkjunum
málaði þjóðfélagsmynd Sovétríkj-
anna enn dekkri litum en gagn-
rýni vestrænna blaða, sem á máli
Þjóðviljans hét „Moggalygi“, unz
nýr valdhafi í Sovétríkjunum
staðfesti hana í smáatriðum.
Flóttamannavandamálið, sem
er einn dekksti bletturinn á sam-
tímanum, er af margþættum toga
spunnið. Það er þó íhugunarefni
hve stór hluti flóttafólks í veröld-
inni á síðustu áratugum er frá
sósíalistaríkjum, bæði í Evrópu og
Asíu. Styrjaldarátök milli komm-
únistaríkja, s.s. innrásin í Tékkó-
slóvakíu, innrás Víet-Nams í
Kambódíu, innrás Kína í Víet-
Nam, svo dæmi séu nefnd, hafa
svipt áróðurshulunni af kenning-
unni um friðsamlega sambúð sósí-
alískra ríkja. Sambúð Kína og
Sovétríkjanna, Albaníu og ann-
arra kommúnistaríkja, austur-
blokkarinnar og Júgóslavíu, svo
enn séu dæmi nefnd, gengur í
sömu átt. Sósíalisminn í heimin-
um hefur brugðizt, hvar sem
reyndar hefur verið, ekki einasta
að því er varðar lífskjör og
persónufrelsi, heldur einnig í sam-
búð þjóða í milli. Þar um ganga
allir reynsludómar í eina átt.
Þann reynslulærdóm þurfum við
að láta okkur að kenningu verða.
Okkar borgaralega þjóðfélag
hefur vissulega ýmsa annmarka.
En það hefur tryggt þegnum
sínum verulega betri lífskjör og
víðtækari persónuréttindi en ríki
sósíalismans. Höfuðkostur þess er
þó e.t.v. sá, að það getur þróazt frá
annmörkum sínum á friðsamlegan
hátt, fyrir meirihlutaáhrif í al-
mennum leynilegum kosningum.
Þessa þjóðfélagsgerð þurfum við
að þróa og vernda, bæði fyrir þeim
öflum hérlendis, sem leynt og ljóst
vilja neyða sósíalisma upp á
íslenzkt þjóðfélag og í samstarfi
lýðræðisþjóða hins vestræna
heims. Það er hryggileg staðreynd
að minnihluti þjóða og mannkyns
býr við lýðræði, þingræði og al-
menn þegnréttindi í dag. Sam-
takamáttur þessa minnihluta er
bezta trygging velferðar og
mannréttinda í veröldinni í dag.
Að detta ofaní
talandann á
sjálfum sér!
Alþýðuflokkurinn nær þrefald-
aði þingmannatölu sína í síðustu
kosningum. Þessu olli litrík lof-
orðagjöf, sem margir tóku há-
tíðlega: 1) Hjöðnum verðbólgu,
sem var meginloforðið, 2) Kjara-
sáttmáli milli aðila vinnu-
markaðar og ríkisvalds, sem
tryggja átti kaupmátt krónunnar
og stöðugleika í atvinnu- og efna-
hagslífi, 3) Afnám tekjuskatts af
vinnulaunum, 4) Barátta gegn
spillingu í þjóðfélaginu, m.a. með
endurhæfingu dómkerfis. Eftir
árs stjórnaraðild Alþýðuflokksins
má líta flest fyrirheitin í pólitískri
ruslafötu hans.
1 Verðbólgan: í 12 ár viðreisnar,
1959—1971, var verðbólgu haldið
innan við 10% ársvöxt að meðal-
tali. í endaðan feril fyrri vinstri
stjórnar Ólafs Jóhannessonar,
1971—1974, fer ársvöxtur verð<-
bólgu í 50—54%. Ríkisstjórn Geirs
Hallgrímssonar, 1974—1978, tókst
að ná þessum vexti niður í 26% á
miðju ári 1977, er aftur seig á
ógæfuhlið, m.a. vegna óraunhæfra
kjarasamninga. Ný ríkisstjórn
Ólafs Jóhannessonar, með „verð-
bólguvörn" Alþýðuflokksins inn-
anborðs, hefur nú komið verðbólg-
unni á ný (1979) yfir 50% vaxt-
armarkið!
2 Kjarasáttmálinn: Slíkur sátt-
máli fyrirfinnst enginn. Þvert á
móti hefur ríkisvaldið stjórnað
kjaramálum mikið til með ein-
hliða lagasetningu, sem gengið
hefur á umsamin verðbótaákvæði,
jafnvel grunnlaun og verkfalls-
rétt. Gengislækkanir og vöru-
verðsskattar (s.s. hækkun vöru-
gjalds og söluskatts) hafa svo haft
sín áhrif á kaupmátt launanna, ef
að líkum lætur.
3 Afnám tekjuskatts: Tekju-
skattar af vinnulaunum hafa síður
en svo verið afnumdir. Þvert á
móti hefur tekjuskatturinn hækk-.
að, með nýjum skattþrepum og
afturvirkni (1978). Samkvæmt
skattaskrám líðandi árs hafa
tekjuskattar milli ára hækkað
mun meira en sem nemur tekju-
þróun liðins árs. Skatttekjur ríkis-
ins sem hlutfall af þjóðartekjum
hafa aldrei verið hærri en á þessu
ári.
4 Spillingin og dómkerfið: Þar
hefur þingflokkur Alþýðuflokks-
ins reynst meiri í orði en á borði,
eins og í öðrum efnum, og þarf
ekki að fjölyrða meira þar um,
enda gagnrýni flokksins víða reist
á veikum grunni.
I eina tíð var það kallað að detta
ofan í talandann á sjálfum sér
þegar orðhákar urðu að engu, eins
og Alþýðuflokkurinn nú — í hönd-
um Ólafs Jóhannessonar. Hann
reið rösklega í hlað Alþingis hinn
nýi þingflokkur kratanna haustið
1978. En það voru „hljóðir og
hógværir rnenn" sem gengu til
þinglausna vorið eftir. En ný
upphlaup verða væntanlega svið-
sett í haustskuggum.
„Hugsjón“
teygd í
allar áttir
Frammistaða Alþýðubandalags-
ins í ríkisstjórninni gengur jafn-
vel enn meir á skjön við „fyrir-
heit“ þess en aðgerðarleysi Al-
þýðuflokksins.
★ Samningar voru „settir í
gildi" með bráðabirgðalögum
(gjörðadómi), sem sumir telja að
hafa gengið á verðbótaþátt launa,
samkvæmt samningum, gengið á
verkfallsrétt (farmannadeilan) —
og kaupmáttur „varðveittur" með
verðlagsþróun, sem allir þekkja,
og hækkun vörugjalds og sölu-
skatts, þ.e. vöruverðsþáttum er
stjórnvöld ráða. Verðlagsmálaráð-
herra er að sjálfsögðu úr Alþýðu-
bandalaginu.
★ I bankamála- (og gengism-
ála) — ráðherratíð Alþýðubanda-
lagsins hefur erlendur gjaldmiðill
hækkað um 45 til 60%, ef tekið er
mið af skatti á ferðamannagjald-
eyri. Gengislækkanir og gengissig,
sem Alþýðubandalagið átti fyrr-
um ekki orð til að fordæma, heita
nú „gengisaðlögun“ í kansellítexta
Þjóðviljans, og þykir af hinu góða,
vægast sagt, enda ekki sama, hver
smækkar krónuna!
★ Alþýðubandalagið hefur ver-
ið að ganga út og inn um „járn-
blendigluggann", eftir því hvort
það hefur verið í stjórn eða
stjórnarandstöðu, allar götur
síðan iðnaðarráðherra þess
(1971—74) bankaði upp á hjá
Union Carbide í „villta vestrinu". í
stjórnarandstöðu er síðan reist
níðstöng við Grundartanga en
andstæðan kemur fram í hátíðar-
og þakkargjörð nýs iðnaðarráð-
herra þess, Hjörleifs Guttorms-
sonar, er járnblendiverksmiðjan
hóf formlega framleiðslu: „Takket
være de Nordmænd og Elkem
Spigelverket, som har bidraget til
verkets opbygging og vil deltage i
denne nye kraftforedlede bedrift."
Það fer vel á því hjá „manninum
frá Neskaupstað" að staðsetja
„hugsjónir" og „orkustefnu" Al-
þýðubandalagsins milli Union
Carbide og Elkem Spiegelverket.
★ Þetta er og önnur ríkisstjórn-
in, sem Alþýðubandalagið ber
ábyrgð á, sem aðild á að Atlants-
hafsbandalagi og varnarsamningi
við Bandaríkin (væntanlega undir
kjörorðinu: „ísland úr Nato —
herinn burt“). I hinni fyrri var
sett skilyrt ákvæði, til mála-
mynda, til að klóra yfir tvískinn-
ungsháttinn. Nú var ekki einu
sinni viðhöfð sú sýndarmennskan.
„Hvað varðar þá um vatnið, sem
vínið rauða teyga? Hvað varðar þá
um jörðina, sem himininn eiga?“
orti Davíð Stefánsson. Hvað varð-
ar þá um eigin orð og fyrirheit
sem tilviljunin hefur skolað upp í
flosmjúka ráðherrastólana? Al-
þýðubandalagið er heldur ekki til
einskis mesti hentistefnuflokkur
norðan Alpafjalla.
Framsóknarflokkurinn fór
flokka verst út úr síðustu þing-
kosningum. Nú hefur Ólafur Jó-
hannesson, með stjórnarfor-
mennsku sinni reytt skrautfjaðr-
irnar af „sigurvegurum kosn-
inganna." Engu skal hér spáð um,
hvað honum gengur til. En mál-
tækið segir: „Sælt er sameiginlegt
skipbrot."
Neytenda
vernd
Ríkisstjórn Geirs Hall-
grímssonar fékk samþykkt á Al-
þingi 1978 ný lög „um verðlag,
samkeppnishömlur og óréttmæta
viðskiptahætti," þ.e. lög nr. 56/
1978. Þessi lög voru tvímælalaust
spor í rétta átt, bæði að því er
varðar afnám verðlagshafta, þeg-
ar samkeppni er næg, og til að
koma á nauðsynlegri neytenda-
vernd. Þau hafa hins vegar ekki
enn komið til framkvæmda, þar eð
vinstri stjórnin knúði frestun á
framkvæmd þeirra fram á Al-
þingi.
Flest vestræn ríki afnámu verð-
lagshöft, eins og önnur verzlun-
arhöft, fljótlega eftir lyktir síðari
heimsstyrjaldarinnar, þ.á.m.
Norðurlönd, er lutu stjórn jafnað-
armanna. Reynsla þessara ríkja er
sú að verzlunarsamkeppnin tryggi
neytendum fjölbreyttara vöruúr-
val og hagstæðara vöruverð en
hægt er að gera í skjóli verzlun-
arhafta, þ.e. vöruöryggi. Verðlags-
þróun í þessum samkeppnisríkjum
hefur verið mun hægari en hér á
landi, yfirleitt undir 10% verð-
bólguvexti á ári. Sum samkeppnis-
ríki, eins og V-Þýzkaland og Sviss,
voru með verðbólgu frá 0,5% til
2% milli áranna 1978 og 1979.
Island hefur hins vegar haldið fast
við verðlagshöftin með verðþróun-
arárangri sem óþarfi er að fara
um mörgum orðum. Það er hins
vegar „trúaratriði" hjá viðskipta-
ráðherra, að halda í höftin. Þess
vegna var framkvæmd nýrra verð-
lagslaga, sem fyrri stjórn fékk
samþykkt, frestað.
Undanfarið hefur átt sér stað
nokkur umræða í þjóðfélaginu um
neytendavernd og vöntun löggjaf-
ar um það efni. í þessum lögum,
sem hér er um fjallað, voru fyrstu,
raunhæfu ákvæðin um neytenda-
vernd og skorður gegn óréttmæt-
um verzlunarháttum. Fram-
kvæmd laganna hefði því styrkt
starfsgrundvöll neytendasamtaka
og stöðu kaupenda hvers konar
vöru og þjónustu. Þessum ávinn-
ingi, sem lögin færðu hinum
almenna kaupanda í þjóðfélaginu,
fórnaði viðskiptaráðherra Alþýðu-
bandalagsins á altari verðlags-
haftanna, er hann knúði fram
frestun á framkvæmd laganna.
Gegnir furðu, hve forsvarsmenn
ýmissa almannasamtaka, s.s.
launþegafélaga, hafa tekið létt á
þessari stöðnunaráráttu ráðherr-
ans.
Þessi kreddufesta ráðherrans
gegnir þeim mun meiri furðu
þegar þess er gætt, að Alþýðu-
bandalagið hefur verið í stöðugum
„bakkgír" í stjórnarsamstarfinu
og lipurt og léttfætt í ýmsum
gjörðum gagnstæðum „stefnu-
orðum" þess. Bendir það til þess
að Ólafur Jóhannesson forsætis-
ráðherra, sem þó var viðskipta-
ráðherra er hin nýju verðlagslög
voru sett, hafi ekki lagt hart að
„lipurtám" Alþýðubandalagsins í
þessu máli, því miður. E.t.v.
fannst honum við hæfi, að láta
viðskiptaráðherra Alþýðubanda-
lagsins ganga fram í frestun
fyrstu raunhæfu lagaákvæðanna
um neytendavernd, til að gera
áróðursstöðu þess ennþá veikari,
en forsætisráðherra virðist einkar
kært að láta þingflokka jafnað-
armanna og kommúnista brjóta
boðorð sín. Þessi hefndarhvöt for-
sætisráðherra, sem sennilega hef-
ur kviknað í júní 1978, hefur ekki
hvað sízt bitnað á „hans hátign“
bankaráðherranum, forseta
EFTA, Svavari Gestssyni, er stað-
ið hefur árlangt í ofaníáti fyrri
stóryrða og fullyrðinga sem rit-
stjóri Þjóðviljans. Gegnir furðu ef
það kappát kemst ekki í heims-
metabók Guinnes, enda minnir
það á stundum á Þorstein mat-
gogg, þegar hann mett.ur setti
fram þá frómu ósk, að hann væri
sofnaður, vaknaður aftur og far-
inn að eta! Ekki skal hér unt það
spáð, hve áliðið er þess stjórnar-
matmálstíma
Alþýðubandalagsins, sem staðið
hefur í rúmt ár, en ekki er
ólíklegt, að ráðherrar þess séu á
mörkum þeirrar óskar Þorsteins
matgoggs, sem hér var til vitnað.
Láir þeim það enginn.