Morgunblaðið - 25.11.1979, Qupperneq 15

1Á næstu síðum er fjallað um
þátttöku nokkurra Islendinga
í Vetrarstríöinu í Finnlandi
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1979 1 5
„Skíðin voru að heita matt miOsynleg eins og skórnir
sagði Snorri Hallgrimsson i samidinm við Mbl.
...og bjuggum um okkur i matulegri fjarlægð frá eldlínunni."
Vistin í tjöldunum var kuldaleg þau voru fljót að blotna, en til
skjóls báru menn barr undir og logðu aö með hrísi.
Snorri Hallgrímsson (þriöji ft á hægrO asamt herdeddarfelog um.
Segir þar aö bréfiö, sem er dagsett
15. marz 1940 á „Noröurvígstööv-
ar, Finnlandi", sé fyrsta bréfiö,
sem borizt hafi frá Snorra eftir aö
hann fór á vígstöövarnar. (Þess
skal getiö aö í samtalinu sem
birtist í Morgunbiaöinu viö Snorra
1943 segir hann aö bréf sín frá
„Sallavígstöðvunum" hafi ekki ver-
iö skrifuö til birtlngar. „Jeg var í
vondu skapi þá daga. Viö höföum
mist nokkra góöa fjelaga og alt var
, öndvert".)
.... Þé er nú aftur kominn
friður, síöan kl. 11 í fyrradag.
Daginn áður haföi flogið fyrir
orðrómur hjar á vígstöðvunum um
þaö, að friöarumleitanir v»ru á
ferðinni. Menn hugðu samt, að
vikur eöa jafnvel mánuðir mundu
líða, þar til friður kæmist á. Þann
dag var alt fremur rólegt, aðeins
nokkur stórskotahríð og flugvjeia-
árásir, að venju. En klukkan 5 aö
morgni hins 13. marz, vöknuðu
menn við ákafa stórskotahríð frá
Rússum, meiri en nokkurn tíma
fyr. í fyrstu sprungu kúlurnar
nokkrum kílómetrum framar en
viö, það er að segja, sjúkraliðið,
en við heyrðum hvernig sprengj-
urnar færöust nær og nær og um
kl. 7 heyrðum við hvernig skeytin
flugu hvæsandi yfir okkur og
sprengjurnar urðu óþægilega
nærri okkur. Á sama tíma hófst
loftárás á okkur, flugvjelar vörp-
uðu á okkur sprengjum, lækkuðu
flugið og skutu af vjelbyssum á
tjald okkar. Þeir voru afar djarfir
og leiknir og tóku ekkert tillit til
loftvarna okkar liðs, enda reynd-
ust loftvarnirnar Ijelegar { þetta
sinn. — Það er næsta einkennileg
sjón, að sjá þessa fögru óvætti
koma brunandi niöur til manns,
spúandi úr sjer kúlnahríðinni.
Jafnvel þótt maöur viti um hina
yfirvofandi lífshættu getur maður
ekki látið þaö vera, aö horfa á
aðfarirnar með aðdáun. Maður
verður einsog f hálfgerðri dá-
leiðslu.
Um kl. 8 var hringt úr framlfnu
okkar að sprengikúla hefði hitt
beint niður í tjald og að þyrfti að
binda um nokkra særða menn.
Jeg hjelt því þegar af stað meö
hóp af sjúkraberum. Það var um 4
kflómetrar og við ókum þvf á
sleðum. Eftir að við lögðum af
stað var ennþá hert á stórskota-
hrfðinni. Um Vh kílómetri af
leiðinni var yfir sljetta mýri, skóg-
lausa að fara. Þeirri ferð yfir
mýrina gleymi jeg aldrei. Sprengj-
urnar fjellu stöðugt, báðumegin
við veginn, stundum ekki nema
ca. 20 metra frá honum. Við hverja
sprengju þeyttist snjórinn hátt f
loft upp og var eins og öll mýrin
v»ri þjett sett af goshverum. Við
ókum á harðastökki yfir mýrina,
og jeg verð að segja, að það var
eitthvað undarlega heillandi við
þessa nsandi sleðaferð. Þegar við
ókum til baka, sfðar um daginn, f
óhugnanlegri kyrðinni, sáum við,
að sprengjur höfðu vfða lent á
veginum eftir aö við ókum um
hann.
Þegar við komumst á ákvörðun-
arstaðinn sáum við Ijóta sjón. Þar
var alt sundurtætt af sprenging-
um, jörðin var ekki hvft, því
sprengjurnar höfðu ekki einungis
rótað upp snjónum, heldur og
mold og grjóti og lá alt í dyngjum.
Kúla hafði hitt beint niður í eitt
tjaldið og þeytt öllu f loft upp;
hjengu druslur af tjaldinu í trján-
um f kring. Nokkur Ifk lágu þar á
barmi sprengjugígsins og litu alt
öðruvfsi út, en skáldin eru vön að
lýsa föllnum strfðshetjum, á „velli
heiðursins“.
— Jeg ætlaði nú að fara að
binda um þá sáru, en þá kom
hópur af flugvjelum og öllum var
skipað niður í skýlin. En mjer varð
brátt kalt þarna niðri f holunni,
skreiö því upp aftur og fór að
binda um þessa vesalinga, sem til
allrar hamingju voru furðu fáir.
Gerði jeg þaö í tjaldi einu, sem var
óskaddað.
Brátt sá jeg þó eftir þvf, að jeg
vogaði mér upp, því þegar jeg var
að binda um handleggsbrot,
komu sprengjuflugvjelarnar aftur
og fjell sprengja ein (eöa fleiri)
svo nálægt sjúkratjaldinu, aö
brotin úr henni flugu gegn um
það. Viö köstuöum okkur allir til
jarðar og gerðum svo lítið úr
okkur sem mögulegt var, á meðan
þessi djöflagangur reið yfir. —
Rjett áður hafði jeg frjett, að
vopnahlje »tti að hefjast kl. 11
þann morgun, og jeg held að við
höfum allir hugsað þaö sama,
þarna sem við lágum, sem sje að
það v»ri ekki laust við að vera
óhugnanlegt og ruddalegt að vera
drepinn, svona á sfðustu stundu.
Jæja, við vorum nú heldur ekki
drepnir, enginn af þeim, sem í
tjaldinu voru, særöist; var það
nær því ótrúleg hepni. Mjer tókst
að binda um hina s»rðu, — en
sami djöflagangurinn gekk til 11
— og hætti þá skyndilega.
Um morguninn, áður en við
höfðum frjett um hið vœntanlega
vopnahlje, hjeldum við að Rússar
v»ru að undirbúa stóra sókn. En
svo kom f Ijós, að þetta var aöeins
tilraun þeirra til þess að drepa
sem flesta á síðustu stundu. Við
erum ennþá undrandi yfir þessari
sjúklegu grimd og ruddaskap.
Aðeins stórkostleg og vel yfirveg-
uð tilraun til manndrápa. Þvf þaö
var ekki einungis á okkar hluta af
víglfnunni, sem sóknin var gerð,
heldur á öllum víglínunum í Finn-
landi.
í dag eru menn daprir í huga
hjer, b»ði foringjar og óbreyttir
liðsmenn. Mönnum finst þessi
friður eins og snoppungur og
menn tala um að Svíþjóö hafi
avikiö b»öi sjálfboðaliða sína og
Finnland. Við höfum aðeins verið f
3 vikur á fremstu vígstöðvum og
Svfar voru að byrja að sýna það,
að þeir geta barist. Það var búíð
aö ákveða áhlaup á Rússa, allir
voru ákafir og vongóðir, — en þá
alt í einu er skipað aö slíöra
sverðin. í blaði, sem Svíar gefa út
hjer á vfgstöðvunum, kemur þessi
óán»gja greinilega í Ijós.
Jeg veit ekki hversu lengi við
verðum hjer, nje í hvaða átt okkur
verður boðið að halda, en jeg býst
við, að við verðum hjer um
nokkurn tíma ennþá.“
Snorri hélt svo til Svíþjóöar og
varö aöstoöarlæknir viö bæklunar-
deild Karsjukhuset í Stokkhólmi,
þar sem m.a. mörgum Finnum,
sem særöust í Vetrarstríöinu, var
hjúkraö. Snorri starfaði svo í
Svíþjóð þar til í marz 1943, aö
hann og kona hans, Þuríöur Finns-
dóttir, komust meö sænskri flugvél
til Englands og þaöan komu þau
heim meö Lyru. Snorri var sæmdur
finnska frelsiskrossinum og minn-
ispening Finnlandsstyrjaldarinnar
fyrir þátt sinn í Vetrarstríöinu.
í fyrrgreindu samtali viö Morg-
unblaöiö sagöi Snorri m.a.:
„Vafalaust hafa Rússar ætlaö aö
gera Finnum haröari kosti aö
styrjöld þessari lokinni en ofan á
varö. Þá hafa Þjóðverjar gripiö í
taumana og bannað þeim þaö.
Rússar oröiö aö hlíta því, því þá
voru þeir illa viöbúnir þýzkri árás.
En þeir hafa vafalaust notað tím-
ann og lært mikið frá því viðureign
þeirra hinni fyrri viö Finna lauk, þar
til Þjóöverjar geröu innrásina f
Rússland ári síöar."
(— fj. tók •men)