Morgunblaðið - 25.11.1979, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1979
Pétur Sigurðsson skrifar um öldrunarmál:
Beiskur sigur
Beiskur „sigur“
Þeir lesendur Morgunblaðsins,
sem láta sig nokkru skipta hag og
velferð hinna öldruðu í samfélagi
okkar, muna efalaust eftir nokkr-
um skrifum sem birtust á síðum
þess s.l. vetur um öldrunarmál.
Ég skrifaði þá í framhaldi
blaðaviðtala og yfirlýsinga emb-
aettismanna fjórar greinar undir
samheitinu „Miðstýring öldrun-
armála". Þór Halldórsson yfir-
læknir birti eina svargrein nokkru
síðar og boðaði aðra, en þá duttu
skrif þessi niður, og undraði suma.
Ekki var það vegna þess að við
tveir hefðum þá lokið við að koma
skoðunum okkar á framfæri. En
það var ráðuneytisstjóri heilbrigð-
ismála sem kom í framkvæmd
hugmynd sem von Metternieh
hefði mátt vera hreykinn af.
Skv. bréfi heilbrigðisráðherra
húsbónda hans, og að fengnu
samþykki aðila, voru þeir sem við
sögu höfðu komið í umræðum um
þessi mál og skammast yfir því
sem gert hefði verið eða ógert
látið, settir saman í nefnd með
fleiri aðilum, undir forsæti sjálfs
landlæknis!!
Þótt megin verkefni þessarar
nefndar sé að endurskoða gildandi
lög um dvalarheimili aldraðra má
skilja skipunarbréfið svo að
nefndin eigi að gera tillögur um
nær alla aðra þætti gildandi laga
og reglna um öldrunarþjónustu í
þjóðfélaginu.
Að endurskipa og sameina eldri
lög og reglur, semja ný og móta þá
stefnu sem okkur er nauðsynleg og
um leið hagkvæm, jafnframt því
að bent er á mestu nauðsynjaþætti
til úrlausnar sem fyrir liggja, er
ekkert áhlaupaverk. Sérstaklega
ekki, þegar haft er í huga að þessi
þáttur hefur verið útundan í
heilbrigðiskerfinu til þessa, ýtt til
hliðar eins og óhreinu börnunum
hennar Evu.
Okkur var tjáð að heilbrigðis-
ráðherra vildi fá þessi mál mótuð
og fullbúin frá nefndinni væntan-
lega í frumvarpsformi helst í
þingbyrjun á þessu hausti. Líklega
til að hasla kostnaði við fram-
kvæmd þeirra völl meðal „kynn-
ingarmála" fráfarandi ríkisstjórn-
ar í þann mund sem þeir skiluðu
— eða boðsendu — lykla ráðuneyt-
anna til eftirmanna sinna.
Skilningsleysi
Alþingis
Slík vinna verður ekki hrist
fram úr erminni vegna pólitískra
þarfa ráðamanna á hverjum tíma
jafnvel þótt núverandi heilbrigðis-
ráðherra eigi í hlut en hann hefur
sýnt vandamálum hinnar marg-
þættu öldrunarþjónustu skilning
og hafi hann þökk fyrir það. A
stjórnarferli fyrirrennara hans í
embætti Matthíasar Bjarnasonar,
ræddi ég við hann um nauðsyn
þess að lög um dvalarheimili
aldraðra yrðu endurskoðuð og
benti þá á nauðsyn þess að þau lög
yrðu útvíkkuð og látin spanna yfir
fleiri möguleika sérhannaðra
íbúða aldraðra svo sem dagheim-
ili og hjúkrunarheimili. Bað hann
mig að vinna drög að frumvarps-
gerð þar um. Minna varð þó úr en
skyldi og má skrifast að nokkru á
stöðuga glímu við efnahagsmál og
önnur vandamál, sem í kjölfar
þeirra sigldu, sem sú stjórn og
stuðningsmenn hennar stóð í
síðari hluta kjörtímabilsins.
Ennfremur á nær fullkomið skiln-
ingsleysi Alþingis á brýnni þörf
úrlausnar þessara mála. Mun sú
afstaða hafa skapast m.a. af
arfélögum og sjálfseignarstofnun-
um sem við þetta vandamál glíma
er orðin brýn. Gildir hið sama um
marga aðra þætti þessara mála.
Um þörfina þarf ekki að ræða hún
er bæði skjalfest og þekkt af raun
alltof margra. Mikil vinna hefur
þegar verið innt af hendi til
undirbúnings laga um öldrunar-
þjónustu af áðurnefndri „ellimála-
nefnd" eina og hún er kölluð, en
miklu er enn ólokið. Engan þarf
því að undra þótt lítill tími gefist
til blaðaskrifa, þótt ekki værj til
annars en að halda þeim vakandi
sem nokkurn áhuga hafa sýnt
þessu vandamáli. Þótt lesa megi
út úr línum mínum að ég telji að
um herbragð ráðuneytisstjórans
hafi verið að ræða, nefndin væri
einskonar „haltu kjafti nefnd“, og
Höfuðborgarsvæðid:
HOiuu»»»s“-- # j -a
LJm 300-350 sjuk
gamalmenni vant-
ar hiúkrunarrymi

aldursþróun
aldurshóp.
. Kjavíkurhurg neiu. nú mil)i 300 og
ir va-ru yíirfullar-1
cn allar slíkar
villandi yfirlýsingum og áliti
þeirra, sem talið var að byggju
yfir nægum fróðleik um ástand
þessara mála en höfðu ekki. Ég
reyndi að halda málinu vakandi og
vekja athygli þingmanna og ann-
arra á nauðsyn stór-átaka vegna
skorts á hjúkrunarplássum fyrir
aldraða, sérstaklega á stór-
Reykjavíkursvæðinu og Suður-
nesjum.
A þessum árum hóf Sjómanna-
dagurinn í Reykjavík og Hafnar-
firði framkvæmdir sínar við I.
áfanga Hrafnistu í Hafnarfirði,
dvalarheimilis áfangann og lauk
honum í byrjun árs 1978 án
nokkurrar opinberrar hjálpar.
Við afgreiðslu fjárlaga haustið
1977 fyrir árið 1978 var í fyrsta
sinn samþykkt fjárveiting tii
hjúkrunarheimilis aldraðra. Var
það til undirbúnings að II. áfanga
Hrafnistuframkvæmdanna þar
syðra, hjúkrunardeildarinnar, og
það sem merkilegra var, um var að
ræða byggingu heimilis sem var
ekki í eigu opinberra aðila en
undir stjórn félagasamtaka og
rekin sem sjálfseignarstofnun.
Um leið var þetta fyrsta fjár-
veiting til bygginga á vegum
sjómannadagssamtakanna. Ekki
var upphæðin há (kr. 50.0 milljón-
ir) en kom sér vel. Vinstri stjórnin
sem tók við í fyrra samþykkti
jafnháa fjárveitingu að nýju fyrir
árið 1979, þ.e. sömu krónutölu, en
afgreiðsla fjárlaga fyrir árið 1980
hefur að sjálfsögðu ekki farið
fram eins og kunnugt er.
Mesta vandamál
heilbrigðisþjónustu
þjóðarinnar
Nauðsyn löggjafar um dagheimT
ili og hjúkrunarheimili aldraðra
og framlög til þeirra frá opinber-
um aðilum til hjálpar sveit
Styrkið og fegrið líkamann
DÖMUR OG HERRAR
Ný 3ja vikna namskeið hefjast 26. november.
Leikfimi fyrir konur á öllum aldri.
Hinir vinsælu HERRATÍMAR í hádeginu.
Hressandi — mýkjandi — styrkjandi — ásamt yoga og megrandi æfingum.
Sértímar fyrir konur sem vilja léttast um 15 kg eöa meira.
Sértímar fyrir eldri dömur og þær sem eru slæmar í baki, eöa þjást af
vöðvabólgu. Vigtun — mæling — sturtur — Ijós — gufuböð — kaffi — nudo
Innritun og upplýsingar alla virka daga
frá kl. 13—22 í síma 83295.
Júdódeild Armanns
Ármúla 32.
lokað væri fyrir gagnrýni eða
skoðanir þessara aðila um leið, þá
er því ekki svo varið, síst ef
sérstök tilefni gefast til.
Sjálfur heilbrigðisráðherra hef-
ur stigið í stól og skýrt frá sem
staðreyndum, því sem ég hefi
haldið fram opinberlega um lang-
an tíma og fylgt þar í fótspor
Gísla Sigurbjörnssonar forstjóra
á Grund, sem hefur hamrað á hinu
sama árum saman.
I greinum mínum s.l. vetur og
víðar hrakti ég fullyrðingar nokk-
urra embættismanna um að nægi-
legt hjúkrunarrými fyrir aldraða
væri til staðar aðeins ef þeir
sjálfir fengju miðstýringarvald
tíl að ráðstafa því. Ég hefi marg
bent á að um stórkostlegan skort
á þessu sviði væri að ræða og þeir
sem öðru héldu fram, annaðhvort
töluðu gegn betri vitund eða
hefðu sáralitla þekkingu á þyngd
og umfangi þessa mesta vanda-
máls heilbrigðismála þjóðarinn-
ar i dag.
Að taka beina tölufræðilega
viðmiðun við ástand og þörf í
þessum, sem svo mörgum öðrum
þáttum þjóðlífs hér á íslandi og
hjá nágrannaþjóðum okkar er
rangt, ef ekki fylgja viðhlýtandi
skýringar hvers vegna slíkur sam-
anburður sé ekki einhlýtur. Við
getum stuðst við slíka tölfræði og
dregið lærdóma af — en það er
óþarft að tigna hana — þótt
sænsk sé.
Umrædd lönd eru fjölmenn og
þéttsetin á okkar mælikvarða með
fullkomið samgöngukerfi, ólíkt
betra veðurfar, og þær eiga sinn
fjölbreytta háþróaða iðnað, Svíar
með gnægð hráefna og eru allar
stórauðugar á okkar vísu. Upp-
bygging íbúðarhúsnæðis hefur
orðið með ólíkum hætti þar og hér
og má til dæmis benda á hinn
mikla fjölda sérhannaðra íbúða
fyrir aldraða og öryrkja í Dan-
mörku og Svíþjóð.
A sama tíma erum við íslend-
ingar fámennir og dreifðir í harð-
býlu landi án annarra auðlinda en
fiskimiða og vannýttra orkulinda
og erum enn á mörgum sviðum
rétt að komast af „hjólböruöld" og
inn í tæknivæðingu.
- O -
í Morgunblaðinu þann 7. nóv-
ember s.l. birtist frétt frá fundi
ráðherra með heilbrigðisstéttum
en fyrirsögn og inngangur frettar-
innar hljóðar svo:
„Höfuðborgarsvæðið:
Um 300—350 sjúk gamalmenni
vantar hjúkrunarrými. Tæki
vantar til að greina og hemja
illkynja sjúkdóma.
Magnús H. Magnússon heil-
brigðisráðherra sagði á fundi með
heilbrigðisstéttum á Hótel Sögu í
fyrrakvöld, að öldruðu fólki í
þjóðfélaginu, 80 ára og eldra, hefði
fjölgað um 50% á árabilinu
1972—78, á móti u.þ.b. 7% þjóðar-
fjölgun. Þessi aldursþróun kallaði
á margháttaða og aukna þjónustu
við þennan örtvaxandi aldurshóp.
Reykjavíkurborg hefði haft frum-
kvæði um að mæta húsnæðisþörf
aldraðs fólks, sem gæti séð um sig
sjálft, en hins vegar væru nú milli
300 og 350 sjúk gamalmenni á
höfuðborgarsvæðinu, sem þörfn-
uðust vistunar á hjúkrunardeild-
um, en slíkar deildir væru yfirfull-
ar. —“
Þessi staðreynd hefur legið fyrir
um skeið í greinargerð Skúla
Johnsen borgarlæknis um lang-
legu-og hjúkrunarrýmisskort í
Reykjavíkurlæknishéraði í dag.
Lagði borgarlæknir greinargerð
sína fyrir heilbrigðismálaráð
Reykjavíkurhéraðs, niðurstöður
hennar voru kynntar ellimála-
nefnd og nú er ljóst eftir ræðu
ráðherrans að þessar upplýsingar
hafa einnig borist heilbrigðisráðu-
neytinu.
Vissulega er nauðsynlegt að
draga sannleikann fram í þessu
máli sem öðrum, en óneitanlega er
sigur hans beiskju blandinn.
Því miður verður þessi tala
miklu hærri þegar með eru taldir
þeir sem þurfa á vistun að halda á
hjúkrunarheimilum aldraðra eða
sambærilegum deildum við dval-
arheimili aldraðra.
Verulegur hluti þeirra sjúku
öldruðu sem ráðherra taldi upp
þarf á spítalavist að halda —
langvistunardeild.
Nauðsyn byggingar B-álmu
Borgarspítalans er því óvéfengj-
anleg til hjálpar á þessu sviði.
Hinir þurfa á heimili að halda,
sem veitir þeim öldruðu öryggi,
umönnun, eftirlit, hjúkrun og
læknishjálp þegar þörf krefur.
Þar við bætist svo mikill fjöldi
fólks sem dvelst enn á einkaheim-
ilum, íbúðum öryrkja og aldraðra
og vistdeildum dvalarheimila, sem
ekki þurfa spítaladvalar við, en fá
nægilega þjónustu á hjúkrunar-
heimilum aldraðra.
Þar innan veggja á til viðbótar
við framansagt að vinna að því að
heimilisfólkið öðlist þá lífsfyllingu
sem heilsa og aðrar aðstæður
leyfa, m.a. með beinum daglegum
tengslum við þá sem heilbrigðari
eru og starfsfólk sem vinnur að
því að bæta lífi við ár þeirra.
Þennan lið öldrunarþjónustu er
örðugt að uppfylla á spítala.
Þegar þetta vandamál á stór-
Reykjavíkursvæðinu er skoðað í
heild tel ég að fullyrðingin um
stærð þessa vandamál sé ekki af
gráðunni 300—350 eins og ráð-
herra segir heldur vanti um 500
rými fyrir aldrað fólk á langlegu-
deildum spitala og hjúkrunar-
heimilum aldraðra.
Því má ekki gleyma að inn á
þetta svæði hefur flutst stór
hópur aldraðra af vel skýran-
legum ástæðum og þar fyrir at-
beina og stefnu í heilbrigðismál-
um svo sem samþjöppunar sér-
fræðiþjónustunnar þar. Þessi hóp-
ur á máske enn lögheimili annars-
staðar eða býr í skjóli barna og
aðstandenda og honum verður að
búa samastað til frambúðar hér,
ef það er vilji fólksins sjálfs.
— Það er því mikil sekt sem
hvílir á baki þeirra sem talað hafa
gegn, dregið úr eða staðið í vegi
nýframkvæmda á vegum hjúkrun-
arheimila aldraðra sem til lausnar
þessum vanda geta orðið. —