Morgunblaðið - 03.01.1980, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. JANÚAR 1980
25
Jómfrúrræða Birgis ísl. Gunnarssonar:
Rekstrargrimdvöllur
RARIK verði tryggður
— án skattlagningar í raforkuverði
Birgir ísleifur Gunnarsson (S)
alþingismaður flutti sína fyrstu
þingræðu í umræðu um verðjöfn-
unargjald á raforku. Hún fer í
heild hér á eftir.
Bráðabirgðaskattur
í tilefni af því frv. sem hér
liggur fyrir langar mig til þess að
segja örfá orð og lýsa nokkuð
afstöðu minni til verðjöfnunar-
gjalds.
Hér er gert ráð fyrir því að sú
hækkun verðjöfnunargjalds sem
samþykkt var á Alþ., fyrir um ári
síðan, úr 13% í 19% haldi áfram
og gildi fyrir árið 1980. Þessi
hækkun verðjöfnunargjalds var
mikið deilumál og reyndar tvísýnt
um úrslit þess þó að það hafi á
endanum verið samþykkt. Gjald
þetta var upphaflega og reyndar
enn sett til þess að standa undir
halla á RARIK og hefur farið
smáhækkandi eftir því sem fjár-
hagsvandi RARIK hefur aukist.
Þó hefur alltaf verið litið á þetta
verðjöfnunargjald sem brb.skatt,
hann hefur verið framlengdur frá
ári til árs. og oft a.m.k., ég segi
ekki alltaf, hafa fylgt því yfirlýs-
ingar um að nú eigi að taka
fjárhag RARIK til endurskoðunar
þannig að ekki sé lengur nauðsyn
á því að leggja sérstakan skatt á
almenna raforkusölu í landinu til
zð standa undir þessum halla-
rekstri.
Vandi, sem
leysa á öðruvísi
öðrum skuldum og reka síðan
fyrirtækið á þann hátt að það geti
staðið undir sér eins og ég tel að
hljóti að vera markmið með öllum
þeim fyrirtækjum sem eru eign
ríkisins og hafa sjálfstæðan fjár-
hag og sjálfstæðar tekjur.
Eg hef trú á því að með slíkri
aðferð sé hægt að ná tiltölulega
jöfnu raforkuverði um land allt og
ekki síst þegar að því kemur, sem
nú er skammt undan vegna sam-
tengingar raforkukerfisins að
framleiða raforku með olíu mun
nær hverfa nema í neyðartilvik
um.
Heitið öf ugmæli
Það er mjög margt sem mælir
gegn slíku gjaldi eins og verðjöfn-
unargjaldið er.
í fyrsta lagi er orðið verðjöfn-
unargjald öfugmæli því að þeir
neytendur, sem hæst raforkuverð
greiða, greiða hæst verðjöfnun-
argjald vegna þess að það er lagt á
sem prósenttala ofan á raforku-
verðið. En að vísu má segja á móti
að þær tekjur sem gjaldið gefur,
komi þá í veg fyrir frekari hækk-
anir hjá þeim sem hæstu gjöldin
bera.
í öðru lagi, og það tel ég nú
kannski mikilvægasta þátt þessa
máls, þá er skattheimta á raforku-
sölu hér á landi komin fram úr
öllu hófi. Það er greiddur sölu-
skattur af raforku, 22% og nú
verðjöfnunargjald 19% og slík
skattlagning á raforkusölu þekkist
hvergi, a.m.k. ekki í þeim löndum
þar sem ég hef aflað mér upplýs-
Birgir tsl. Gunnarsson
inga um. Og slíkt gjald kemur
mjög illa við atvinnuvegi þjóðar-
innar, einkum iðnaðinn. Raforku-
kostnaður er mikill þáttur í rekst-
urskostnaði margra iðnfyrirtækja
en slík skattlagning skerðir að
sjálfsögðu samkeppnisaðstöðu
okkar iðnaðar gagnvart iðnaði
annarra landa sem íslenskur iðn-
aður þarf að keppa við.
í þriðja lagi er hér um algeran
neysluskatt að ræða, allir þurfa
sitt rafmagn, bæði til heimilis-
halds og til annarra þarfa og hann
kemur því niður á öllum lands-
mönnum og ég tel því að það séu
einnig rök gegn slíku gjaldi.
I fjórða lagi vil ég benda á að
okkur hér í Reykjaví, hefur fund-
ist það einkennilegt að í mjög
mörg ár hafa verðlagsyfirvöld,
sama hvaða ríkisstj. hafa átt hlut
að máli reynt að halda niðri
verðlagi á raforku hér í Reykjavík,
synjað árum saman hvað eftir
annað eðlilegum hækkunarbeiðn-
um frá Rafmagnsveitu Reykja-
víkur með þeim afleiðingum að
Rafmagnsveita Reykjavíkur hefur
verið knúin til að taka erlend lan
sem aftur hafa leitt til þess að nú
hvíla á því fyrirtæki þungir vextir
og þungar afborganir af erlendum
lánum og í rauninni er rafmagns-
verð nú hér í Reykjavík hærra en
vera þyrfti ef á hverjum tíma
hefði verið farið eftir óskum
Rafmagnsveitu Reykjavíkur um
eðlilegar hækkanir.
Afstaða
Reykjavíkur-
borgar og SÍR
En okkur hefur fundist það
einkennilegt að a sama tíma, sem
verðlagi á raforku hefur verið
haldið niðri á þennan hátt, að þá
skuli hafa verið talið eðlilegt að
leggja sérstakan skatt á þetta
rafmagnsverð til þess að jafna,
eins og það er kallað, verðlagningu
raforku um landið.
Ég vil líka benda á að Samband
ísl. rafveitna, en það eru samtök
allra rafveitna sem starfa á land-
inu, hefur algjörlega lýst sig
andvígt slíkri skattlagningu og
sent um það mörg erindi til hv.
Alþ. þegar þessi mál hafa hér
verið til umræðu. Og ég vil
ennfremur geta þess að borgar-
stjórn Reykjavíkur og borgarráð
hefur mjög eindregið lýst and-
stöðu sinni gegn þessu gjaldi og
hafa þar allir borgarfulltrúar
sameinast, hvar í flokki sem þeir
standa.
Boð, sem var hafnað
Þó að þetta gjald hafi verið lagt
á sem brb.skattur frá ári til árs
hafa málefni RARIKs ekki verið
tekin neinum tökum og menn
alltaf staðið frammi fyrir því ár
eftir ár, í lok hvers árs, að
nauðsynlegt sé að framlengja
gjaldið, og jafnvel hækka til þess
að leysa málefni RARIK. Ég
ítreka því það sem ég sagði áðan
að ég er andvígur verðjöfnunar-
gjaldi eins og þessu og get því ekki
samþykkt það þegar það kemur til
atkvgr. hér í þessari hv. d. Ég mun
gera nánari grein fyrir minni
afstöðu í iðnn. Ég geri mér grein
fyrir því að það er viss ábyrgðar-
hluti að ætla sér að stöðva fram-
gang þessa máls hér á hv. Alþ. nú
í lok ársins vegna þess að allt
hefur verið látið reka á reiðanum
eins og ég gat um varðandi
málefni RARIK og þegar hið
sérkennilega pólitíska ástand sem
hér ríkir er haft í huga, m.a. með
þeim afleiðingum að enginn fjárl.
eru nú til afgreiðslu, þá er það
nokkuð viðurhlutamikið að þetta
mál fái ekki einhverja afgreiðslu
hér í þinginu. Ég minni á að fyrir
ári síðan þegar þetta gjald var hér
til umræðu þá voru allmargir þm.
sem buðust til þess að leysa málið
á þann hátt að þær tekjur sem
hækkun verðjöfnunargjaldsins úr
13% í 19% myndu gefa, að það
yrði tekið af fjárlögum og sam-
vinna tekin upp við þáv. hæstv.
ríkisstj. um þá niðurskurð á fjár-
lögum á móti. En því boði var ekki
tekið.
Ég vildi láta þessar aths. koma
hér frain strax við 1. umræðu um
þetta mál en mun nánar gera
grein fyrir afstöðu minni í iðnn.
þessarar hv. d. þegar málið kemur
þangað.
Ég læt það koma hér fram að ég
er andvígur þessu verðjöfnunar-
gjaldi eins og það er byggt upp. Sú
andstaða byggist á þeirri skoðun
að fjárhagsvanda RARIK eigi að
leysa á annan hátt en með al-
mennri skattlagningu á raforkú-
sölu. Ég met mikils það hlutverk
RARIK að dreifa orku um hinar
dreifðu byggðir landsins en við
gerum okkur allir grein fyrir því
að vegna strjálbýlis og landshátta
er vonlaust að margar þær fram-
kvæmdir sem RARIK leggja út í
geti staðið undir sér. En ég er hins
vegar þeirrar skoðunar að þær
framkvæmdir sem RARIK leggja í
og flokkast undir félagslegar
framkvæmdir, þ.e.a.s. eru ekki
arðbærar, að undir þeim eigi að
standa með óafturkræfum fram-
lögum úr ríkissjóði til RARIK.
Það er óeðlilegt að halda áfram
stöðugum lántökum til óarðbærra
framkvæmda og hlaða þannig
skuldum á skuldir ofan hjá
RARIK.Ég tel að fjárhagsvanda
RARIK eigi að leysa með því að
greiða sundur hinar miklu skuldir
fyrirtækisins, gera mun á skuld-
um vegna óarðbærra fram-
kvæmda og þær skuldir eigi
ríkissjóður að taka á sig, en
RARIK síðan að standa undir
Ræktun
SÞ herja á
tóbaksjurtina
Baráttunni gegn tóbaksreykingum linnir ekki. Hafa
Sameinuðu þjóðirnar nú hvatt þau ríki, sem stunda
tóbaksrækt og eru 120 talsins, til að draga verulega úr
henni og snúa sér að annars konar ræktun. Barátta þessi
hefur verið skipulögð af tveim stofnunum Sameinuðu
þjóðanna, Alþjóða heilbrigðismálastofnunni (WHO) og
Matvæla og landbúnaðarsamtökunum (FAO).
Samdráttur í tóbaksræktun myndi hafa mjög alvarlegar
félagslegar og efnahagslegar afleiðingar einkum fyrir hinar
fátækari þjóðir í Afríku. Tilgangur Sameinuðu þjóðanna er
hins vegar sá að sanna, að ýmislegt muni vega upp á móti
fjárhagslegu tjóni tóbaksræktenda, svo sem minnkandi
kostnaður við meðferð sjúkdóma sem eru bein eða óbein
afleiðing tóbaksreykinga.
WHO hefur farið þess á leit við hinar ríku þjóðir heims,
að þær hætti að veita þróunarlöndunum aðstoð með því að
gefa þeim tóbak, en slíkt hefur lengi viðgengist á
alþjóðlegum vettvangi. WHO viil einnig stemma stigu fyrir
það, að tóbak, sem inniheldur mikla tjöru og er ósöluhæft í
iðnríkjum vegna strangra heilbrigðisreglugerða, sé flutt út
til þróunarlandanna.
En mörg vandamál varðandi þessa baráttu Sameinuðu
þjóðanna eru enn óleyst. Frumkvöðlar hennar viðurkenna
að bæta þurfi aðgerðir til þess að aðstoða forfallna
reykingamenn, þannig að þær svari kostnaði og verði
almennt viðurteknar. Þarna þurfa að koma til skjalanna
ýmsir þættir iyfja- og sálarfræði, og margs konar verkefni
bíða úrlausnar. Einnig þarf að ganga úr skugga um, hvað er
heppilegast að taka til ræktunar í stað tóbaksplantna á
hverjum stað, hvernig búa má í haginn fyrir þá, sem hafa
atvinnu af þessari grein og hvaða efnahagsúrbætur koma
helzt til greina. Sérfræðingar telja, að tóbaksneyzla fari nú
dvínandi á meðal ríkari þjóða heims, og verði sú þróun
hægfara en áframhaldandi. Á hinn bóginn hafi tóbaks-
neyzla í þróunarlöndunum farið ört vaxandi og hafi þar
skapast mikill markaður fyrir tóbaksfyrirtækin.
smáauglýsingar — smáauglýsingar — smáauglýsingar — smáauglýsingar
Til sölu
lítil tóbaks- og sælgætisverzlun.
Tilboð sendist Morgunblaöinu
tyrir 6. jan. merkt. „Janúar —
4965."
Húsasmiöi vantar
Flest kemur til greina. Uppl. í
síma 45653.
ST:. ST:. 5980165 — I —
Rh.
Tilkynnið þátttöku í □ 3. og 4.
janúar kl. 5—7, og gr. f. máls-
verö.
UTIVISTARFERÐIR
Fimmtudag 3.1. kl. 20
Tungltkinsganga um Búrfells-
gjá. Fararstj. Jón I. Bjarnason.
Verö 2000 kr. Frítt f. börn m.
fullorönum. Fariö frá B.S.Í.
benzínsölu (í Hafnarf. v. kirkju-
garöinn). Útivist.
Fíladelfía
Almenn samkoma í kvöld kl.
20.30. Ungt fólk syngur undir
stjórn Clarence Glad.
Hjálpræðisherinn
í kvöld kl. 8 jólafagnaður heim-
ilasambandsins.
Allir velkomnir.
Óháöi söfnuðurinn
Jólatrésfagnaöur fyrir börn n.k.
laugardag 5. janúar kl. 3 í
Kirkjubæ. Aögöngumiöar viö
innganginn.
Kvenfélag
Hallgrímskirkju
Janúarfundurinn fellur niöur.
Stjórnin.
■ GEÐVERNDARFtLAG ISLANOS*