Morgunblaðið - 03.01.1980, Blaðsíða 26

Morgunblaðið - 03.01.1980, Blaðsíða 26
26 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. JANÚAR 1980 Ásgeir Þórhallsson: Skáldið og jóla- gjafirnar „Morgunblaðið, góðan dag. Nei. Hann er því miður ekki við. Morgunblaðið, góðan dag. Augna- blik, ég skal athuga það,“ sagði símastúlka í fordyri ritstjórn- arskrifstofu Morgunblaðsins fjór- um dögum fyrir jól. Stúlkan hafði falleg augu. Á borði, við skiptiborðið, stóð jóla- krans. Uppi á vegg var mynd af forsíðu Morgunblaðsins er eldgos- ið í Eyjum stóð yfir og lát Lyndon B. Johnsons ný afstaðið. A litlu borði voru dagblöð. Innan úr herbergjum blaðamanna, með glerjuðum hurðum, heyrðist vél- ritunarkliður, símhringingar, hróp og köll. Menn voru á þönum, pappírsilmur í lofi. „Er ritstjórnarfulltrúinn við?“ sagði maður mitt á milli tvítugs og þrítugs, með silfurgráa loðhúfu er eyrnaskjólin dingluðu laus á, með trefil og svarta hanska, and- litið magurt og baugar undir augum, stuttklippt yfirvaraskegg. „Ég held það, gáðu,“ sagði stúlk- an og benti á nálæga gluggalausa hurð. Ungi maðurinn tók húfuna ofan og opnaði hurðina. í herberginu sat höfuðstór maður, byrjaður að grána fyrir hærum; unglega vax- inn, við stórt skrifborð og var að lesa Vísi. Það var gegnumtrekkur og gardínurnar feyktust til og frá. „Blessaður." Maðurinn leit upp. „Blessaður, Gunnar,“ sagði maðurinn. Gunnar gekk inn og lokaði á eftir sér, renndi blússunni frá og dró brúnt umslag undan peysunni. „Ég er með smávegis ...“ „Hvað er það?“ „Þú ætlar ekki að gefast upp.“ Það er ekki svo auðvelt." „Leyfðu mér að sjá.“ Gunnar rétti ritstjórnarfull- trúanum hvít, vélrituð blöð, nokk- ur fest saman með sitthvorri bréfklemmunni, og fimm svart- hvítar myndir í umslagi. „Var verið að flytja smásögu í útvarpinu eftir þig?“ „Ha, já.“ „Ég heyrði ávæning af því, gat nú ekki hlustað á hana.“ „Já. „Um hvað eru þessar greinar?" „Önnur er um gamla skútu sem verið er að gera upp, ég hafði viðtal við skipasmið og fékk að fara um borð.“ „En þessi. Blaðamaðurinn og trúin?" sagði fulltrúinn. Já. Ég hafði viðtal við gamlan mann sem gengur í hús og býður kristileg rit.“ Þorbjörn byrjaði að troða í pípu Prins Albert tóbaki og hóf hér lesturinn. Gunnar fékk sér sæti og þakkaði guði, því oft hafði hann þurft að koma seinna. Hann vissi að hann mátti ekki fletta Vísi því það hafði truflandi áhrif á rit- stjórnarfulltrúann. Gunnar mændi út í bláinn og lét fara illa um sig, krosslagði fætur, andaði hljóðlega, fann fiðring í maga. Ritstjórnarfulltrúinn kveikti á eldspýtu og bar eld að pípunni, það tók að surga í hólknum og tóbaksilmur fyllti loftið. Hann las hægt og lagfærði stafsetningar- villur öðru hvoru. Á skrifborðinu lágu svarthvítar ljósmyndir, grár sími, öskubakki með brenndum eldspýtum, rauð plastdós með viðloðandi bréf- klemmum. Ritvél stóð á borði til hliðar. Uppi á vegg var málverk af eldrauðum hesti, innrammað plagg sem á stóð „Diploma Sauna“. Þykkar bækur með ártöl- um á kili voru í bókahillum. Út um stóran veltiglugga sást loftblásari og ómálaður steinveggur. Hægt var að snúa í hringi stólnum, sem Gunnar sat í. Á fótum hafði hann götótta rússkins-íþróttaskó af Golagerð, sem héngu saman af gömlum vana. í hvert sinn sem ritstjórnarfulltrúinn fletti gaut Gunnar augunum til hans, aldrei ætlaði síðasta blaðið að koma og biðin var drepandi. Loks stokkaði Þorbjörn blöðin og sagði: „Já, já. Þetta er allt í lagi.“ „Guði sé lof.“ Voru myndir með þessu?" „Já. Þær eru hér,“ sagði Gunnar og ýtti umslagi til hans. Ritstjórnarfulltrúinn skoðaði myndirnar. „Var texti með myndunum?" „Já, á aftasta blaðinu." „Já, já. Jæja, þetta kemur bráð- lega.“ Gunnar beit saman vörunum og kinkaði kolli. „Hvað er þetta hvíta, málning?" sagði fulltrúinn. „Þetta er svona tippex, vökvi sem mála má yfir og þornar á augnabliki.“ „Já. Þetta er ágætis frágangur hjá þér, en þú ert lélegur í stafsetningu. Jæja, þetta kemur." „En hvað með hina greinina?" „Nú, var önnur grein?" Ritstjórnarfulltrúinn tróð aftur í pípuna og byrjaði að lesa á ný, las nú hraðar. Aftur fékk Gunnar fiðring í magann og átti í erfið- leikum með að festa augun á eittþvað. Gunnari fannst óratími líða. Loks stokkaði ritstjórnar- fulltrúinn blöðin. „Já, já. Þetta er fínt. Nokkuð mannlegt, bara. Ég skal reyna að láta þetta koma fljótlega. Ég er að fara á fund núna, var það eitthvað fleira?" Gunnar stóð upp. „Ég ætlaði að vita hvort ég gæti nokkuð fengið borgað." „Ja, nú er búið að breyta greiðslufyrirkomulaginu." „Nú?“ ' „Þú færð ekki borgað fyrr en þetta hefur birst og áfram gildir útborgun aðeins á milli fimmtánda og tuttugasta hvers mánaðar." „Fæ ég þetta þá ekki borgað fyrir jól?“ „Ég er hræddur um ekki.“ Rauður í vöngum og hikandi yfirgaf Gunnar skrifstofuna. „Ég þakka þér samt fyrir,“ sagði hann. „Blessaður." Gunnar sendi símastúlkunni augnaráð í von um vorkunn, hann fékk það. Hann smeygði loðhúf- unni á höfuðið, vafði treflinum um hálsmálið og brá sér út um glerhurð út á mannþrönga gang- stétt á Aðalstrætinu. Snjóflyksur svifu til jarðar og bílar voru með Ijósin og rúðuþurrkurnar á, slátt- ur í keðjum heyrðist. Búið var að strekkja ljósaperur á milli húsa í Austurstrætinu, grænar, rauðar og hvítar. Á bak við matvöruverslun, uppi við gluggalausan steinvegg, stóð reiðhjól með bögglabera. Plast- poka hafði verið smeygt yfir sætið. Á veggnum var ryðgað niðurfall, hafði vatnsbuna brætt snjóinn og myndað holu í jarðveg- inn þar sem voru steinvölur, glerbrot og tóm kardimommuglös. Gunnar tók pokann af hnakknum og sté á bak hjólinu. Hann hugs- aði: — Búið að breyta greiðslufyr- irkomulaginu. Guð minn almátt- ugur. Ég sem treysti á þetta. Hvernig á ég nú að gefa jólagjafir. Ég fæ hvergi lán, skulda öllum. Hvað á ég að gera, hvað á ég að gera? Hann lét sig bruna niður Hofs- vallagötuna á eftir gulum strætó sem pústaði óvþerra út í and- rúmsloftið. — Þarna er enn eitt klandrið sem ég hef komið sjálfum mér í með skáldskapnum. Ég held það þýði ekkert að vera að reyna að lifa á því að selja dagblöðum greinar og tímaritum smásögur. Það er enga peninga upp úr þessu að hafa. Maður getur ekki lifað án peninga, er það? Að kvöldi sama dags sat Gunn- ar við eldhúsborð í föðurhúsum, drakk mjólk og át volgar smákök- ur. Heitt var í eldhúsinu og ilmandi bökunarlykt. Móðir Gunn- ars var að hnoða deig á borði undir glugganum, fingur hennar voru ataðir hveiti. Hún var komin á eldra skeiðið, með brún augu, brúna upphandleggi, fjörleiki í fasi. Hún stráði hveiti undir deigið, flatti það út með kökukefli. Kökurnar skar hún út með glasi, raðaði þeim á svarta, fituga plötu, stráði möndlu og sykurmolamuln- ingi ofan á og málaði yfir með eggjahræru. Hún bakaði síróps- kökur, kringlóttar með möndlu í miðjunni, brúnar; hálfmána með sultu innan í; gyðingakökur, þunn- ar með muldum möndlum og sykri ofan á; vanilluhringi; mömmukök- ur. Hún opnaði bakaraofninn og tók út úr honum plötu sem á voru bakaðar sírópskökur, notaði lepp til að brenna sig ekki. Með spaða tók hún kökurnar af og setti á grind er var á borðinu fyrir framan Gunnar. Það rauk úr kökunum og þær voru linar. Kök- urnar sem fyrir voru á grindinni setti hún í Makkintos-dós. Svo skellti hún nýrri plötu í ofninn. „Þú mátt ekki klára allar kök- urnar fyrir mér.“ „Þær eru bestar svona glóðvolg- ar, þrælgóðar þessar sírópskökur." „Já. Þetta er voða fín dönsk uppskrift sem Hilda kenndi mér. Það hefði kannski þurft meira af kardimommum." Gunnar fékk sér hvert mjólkurglasið á fætur öðru, þar til honum varð kalt í maga. „Þetta smíðaði nú afi þinn,“ sagði hún og lyfti ferhyrndu kökumóti til að skera út mömmu- kökur. „Er það?“ „Þetta smíðaði hann nú bara úr dósarloki. Ég er hissa á þér að vilja ekki læra neitt, þú sem ert svo laginn í höndunum." „Hvernig var það, smíðaði afi fiðlu?“ „Já. Hann var eini maðurinn á íslandi sem það gerði. En hann var ekki nógu ánægður með hana og keypti sér aðra í Danmörku." „Hvernig þá?“ „Nú hann var eitthvað ekki ánægður með hljómburðinn, þetta þarf að vera svo nákvæmt, sér- stakur viður." „Svakalega hefur hann verið laginn." „Já. Og ég man að fyrsta jólatréð sem var hjá okkur smíðaði hann.“ „Þá var ekki mikið um jólatré. Hann smíðaði greinarnar úr tré svo held ég hann hafi límt mosa utan á og málað grænt.“ „Voru þið ánægð?“ „Já. Við krakkarnir vorum voða hrifin." „Virkilega?" „Já. Við vorum alveg ánægð þó það væri heimasmíðað." Gunnar varð hugsi. „Þú smíðaðir nú brauðbretti handa mér og það dugar enn. Systur þína langar svo til að eiga eitthvað eftir þig. Þú ert alltaf að smíða þessa seglbáta. Væri ekki nær að smíða eitthvað handa okkur húsmæðrunum í fjölskyld- unni?“ „Heldurðu það?“ „Það yrði gaman fyrir okkur að eiga það. Ert þú ekki með útskurð- artækin hans afa þíns?“ Ásgeir Þórhallsson Gunnar settist inn í stofu og horfði á karl með bólgnar varir „segja veðurfréttir og benda á kort í sjónvarpi. Gunnar tók ekki eftir hvað veðurfræðingurinn sagði. Eldri maður flautaði jólalag og yljaði sér upp við ofn sem stóð á bak við hurð. Hann sló úr tóbaks- pontu á úlnlið sér og tók í nefið. „Pabbi, leyfðu mér aðeins að sjá pontuna þína.? „Ætlarðu að fá þér í nefið,“ sagði maðurinn í gamansömum tón. „Nei. Ég ætla að skoða hana.“ Pontan var smíðuð úr hvaltönn og nýsilfri , oddmjó í annan endann. Hvaltönnin var byrjuð að gulna. Á henni voru tveir tappar, annar skrúfaður en hinn fleyg- myndaður og með keðju í. Fanga- mark föður hans var grafið á pontuna. „Hann Ásgeir afi þinn smíðaði þetta," sagði gamli maðurinn. „Já. Þetta er virkilega vandaður gripur. Hann smíðaði svona og seldi, var það ekki?“ „Rann út eins og heitar lumm- ur.“ „En var pabbi þinn ekkert laginn?" „Jú, jú. Hann var söðlasmiður heima á ísafirði." „Já. Auðvitað." Gunnar horfði á auglýsingarn- ar. Þegar þulur, sem ekki gat sagt ess, kom á skerminn stóð hann upp og fór inn í lítið herbergi þar sem var fataskápur er náði upp í loft. í öðrum hluta skápsins voru hillur, þær voru fullar af ýmsu dóti: skrúfjárn í vindlakassa, borvél; tvö björgunarvesti, báta- blöð, samanbrotin segl; tveggja barka kafaralunga, heimasmíðað- ur glerkassi utan um myndavél, notað til myndatöku neðansjávar. Gunnar tók fram lítinn kassa með renniloki. í kassanum voru fimm útskurðarhnífar og lítil brýni. Hnífarnir voru með kúlulaga tré- handföngum sem féllu vel í lófa. Eitt bitið var v-laga, annað u-laga, sköftin íbogin. Gunnar athugaði bitið með fingurgómi. „Ég ætla að skreppa aðeins út í skúr,“ sagði hann, klæddi sig í hvíta lopapeysu og tók lykil af snaga í eldhúsinu. Úti var frost og það brakaði í snjó undir fótum hans. Búið var að setja jólaseríu fyrir ofan stofu- glugga á bakhúsi, marglitar perur og greni sem sveiflaðist til í vindi. Gunnar fór að húsabaki, framhjá öskutunnum, lauflausum birki- runna, freðnum rabbarbaragarði, að hrörlegum forsköluðum skúr, svipaður bílskúr en engin hurð var að framanverðu. Trémastur vafið stögum hafði verið fest undir þakskeggið. í garðinum, þar sem voru birkitré hlaðin snjó, stóð seglbátur á hvolfi, hulinn snjó. Gunnar blés í skráargat á gisinni hurðinni. Hann opnaði, klofaði yfir snjóskafl sem myndast háfði við hurðina, stappaði af sér snjó, kveikti ljós. Skúrnum var skipt í tvennt með millivegg klæddum bleiku asbesti, hafði verið dregið úr penslum á vegginn. í ytra herberginu voru garðáhöld, spýtnadrasl, ryðgaður miðstöðv- arketill, tómir pappakassar, fólks- vagen-hásing, bíldekk, netadrusl- ur, samfestingur ataður málningu. Snjóað hafði inn um rifu á þak- glugga. Móða stóð út úr Gunnari og í skúrnum var undarleg þögn. Gunnar opnaði hengilás og fór inn í innra herbergið. Þar var ísskáp- ur sem breytt hafði verið í frysti- kistu, tveir gamlir eldhússkápar hver ofan á öðrum sem í voru geymdar sultur í krukkum og súrsaðar agúrkur, svartur utan- borðsmótor sem gömul úlpa hafði verið breidd yfir. Borð var undir glugganum, á því var skrúfstykki atað rauðum málningarslettum. Upp á vegg hékk rafmagnsofn og gamalt og stórt útvarpstæki. Á gólfinu stóðu tveir stólar sem hægt var að leggja saman, anöar úr járni hinn úr tré. Vatn hafði lekið í gólfið. Lágt var til lofts og þakið hafði sigið. Úti í horni stóð ölkassi með malt og appelsín. Nakin pera lýsti.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.