Morgunblaðið - 05.01.1980, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JANÚAR 1980
Allt logar í illdeilum
innan meirihlutans
— segir Birgir ísl. Gunnarsson
„FJÁRHAGSÁÆTLUN heíur verið til umræðu í borgarráði i margar vikur. Enn hefur borgarráð ekki
fengið neinar sundurliðanir á fjárveitingum tii einstakra framkvæmda. Það er einsdæmi að
fjárhagsáætiun skuli logð fyrir borgarstjórn án þess að borgarráði hafi gefist tóm til að ræða einstaka
þætti áætlunarinnar. Þetta er mjög ámælisvert, en skýringin er sú, að það logar allt i illdeilum innan
meirihlutans og greinir menn á um skiptingu framkvæmdafjár. Það hefur kveðið svo rammt að þessu, að
menn hafa gengið út af meirihlutafundum og skellt hurðum,“ sagði Birgir ísl. Gunnarsson borgarfulltrúi
á fundi borgarstjórnar í gærkveldi, en þar fór fram fyrri umræða um fjárhagsáætlun borgarinnar fyrir
árið 1980.
„Af þessum ástæðum er nokkuð erfitt að hefja miklar umræður um
ræða hér þá einstöku þætti áætlunarinnar sem eru til ákvörðunar nú.
Þessi áætlun sem hér liggur
fyrir er önnur fjárhagsáætlunin
sem núverandi meirihluti hefur
gert. Það vekur óneitanlega at-
hygli að hefðbundin vinnubrögð
hafa verið notuð við gerð þessarar
áætlunar. Hvergi örlar á neinum
breytingum á gerð áætlunarinnar
né í rekstri borgarinnar, hvað sem
líður yfirlýsingum þessara flokka,
bæði fyrir og eftir kosningar."
Þessu næst rifjaði Birgir upp,
að á síðastliðnum vetri breytti
núverandi meirihluti álagningar-
reglum, og hækkuðu þá aðstöðu-
gjöld, lóðaleiga og fasteignagjöld
frá því sem var í tíð Sjálfstæðis-
flokksins. Borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins fluttu því tillögu
um að álagningarreglur þær, sem
þá hefðu gilt, myndu á ný upp
teknar.
Lækkun
aðstöðugjalda
„Það verður að hafa í huga,"
sagði Birgir ísleifur, „hvers konar
gjöld aðstöðugjöldin eru. Þau
leggjast á útgjöld fyrirtækja án
tillits til afkomu þeirra. Tillaga
okkar borgarfulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins miðar að því, að ýmsum
atvinnufyrirtækjum verði hlíft við
fullri álagningu." Þá nefndi Birgir
nokkur dæmi um atvinnurekstur
sem bæri að hlífa við þessum
gjöldum. „Fyrst ber að geta rekst-
urs fiskiskipa og fiskiðnaðar.
Þetta er undirstöðuatvinnuvegur
þjóðarinnar og grundvallarat-
vinnuvegur borgarinnar og eins og
öllum ætti að vera kunnugt um, er
afkoma þessara fyrirtækja allt
annað en góð. Þá má nefna
matvöruverslunina, en hún er
jafnan háð ströngum verðlags-
ákvæðum. Kaupfélögin bera sig nú
ekki betur en aðrar verslanir.
Líklegt er að þessi háu aðstöðu-
gjöld leiði til hækkana á nauð-
þurftum almennings, því að hækk-
unum er yfirleitt velt út í verðlag-
ið. Hvað tryggingastarfsemina
varðar nægir að nefna það, að því
hærri sem tjónagreiðslurnar eru,
þeim mun hærri eru aðstöðugjöld-
in. Á sviði menningarmála má
nefna útgáfustarfsemi. Að okkar
mati er óeðlilegt að skattleggja
um of þá menningarviðleitni sem
felst í útgáfu blaða og bóka.“
„Þetta eru dæmi um nokkrar
tegundir atvinnureksturs sem
okkur sjálfstæðismönnum þótti
nokkur ástæða til að hlífa. Við
flytjum því breytingartillögu um
þennan þátt. Tillagan er svohljóð-
andi:
Borgarstjórn samþykkir, að
álögð aðstöðugjöld í Reykjavík
árið 1980 verði sem hér greinir,
sbr. heimild í V. kafla laga nr. 8.
1972 um tekjustofna sveitarfélaga:
I. Rekstur fiskiskipa 0.20%
II. Rekstur flugvéla 0.33%
III. Matvara í smásölu,
kaffi, sykur og kornvara
í heildsölu 0.50%
Endurtrygging 0.50%
Kjötiðnaður 0.50%
Fiskiðnaður 0.50%
IV. Rekstur farmskipa 0.65%
V. Iðnaður o.fl. 1.00%
Landbúnaður 1.00%
yátrygging 1.00%
Útgáfustarfsemi 1.00%
Verzlun ót. annarsst.
1.00%
Matsala 1.00%
VI. Ýmsar sérverzl.,
þjónusta o.fl. 1.30%
Þessi tillaga mun, ef samþykkt
verður, hafa í för með sér tekju-
lækkun hjá borgarsjóði um 1.122
milljónir króna."
Lækkun
fasteignaskatta
„Það er ljóst að fasteignaskatt-
arnir í ár verða miklu þungbærari
nú en nokkurn tímann áður, ef
álagningarreglum núverandi
meirihluta verður fylgt. Þess má
geta, að lagaheimild er fyrir því að
hafa fasteignaskatta af íbúðar-
húsnæði 0.5% af fasteignamati.
Af atvinnuhúsnæði nær heimildin
upp í 1.0%. Þá má annaðhvort
draga frá eða leggja við 25% af
þessum stuðlum. Þegar Sjálfstæð-
isflokkurinn var í meirihluta þá
var ekki öll álagningarheimildin
nýtt. Við gáfum um 20% afslátt og
höfðum skattinn 0.421% á íbúð-
arhúsnæði og 0.842% af atvinnu-
húsnæði. Þess bera að geta að
fasteignaskattur á vissulega rétt á
sér, a.m.k. að því marki sem
borgin heldur uppi margvíslegri
þjónustu við fasteignir, og má
nefna sorphirðingu í því sam-
bandi. Hins vegar eru fasteigna-
skattar óeðlilegir umfram það
mark sem þjónustan setur," sagði
Birgir.
„Ibúðaeign er mjög almenn hér
á landi. Fólk eignast íbúðir með
baráttu og vinnusemi. Að sjálf-
sögðu greiðir fólk tekjuskatt af
þeim tekjum sem þannig skapast.
Frá
borgar-
stjórn
þessa fjárhagsáætlun. Þó mun ég
Fasteignaskattana ber því að
leggja á í hófi. Vinstriflokkarnir
hækkuðu álagningarprósentuna
stórlega á síðasta ári, en þeir
gengu of langt. Nú er verið að vega
í sama knérunn. Þá ber og að líta á
þá staðreynd að fasteignaskattar
vinstriflokkanna verða við næstu
álagningu þungbærari en þeir
voru við þá síðustu því að fast-
eignamat á íbúðum hefur hækkað
um 60% á milli ára, en á atvinnu-
húsnæði hefur það hækkað um
55%. Brunabótamatið hefur
hækkað um 52%. Hins vegar hafa
laun borgarbúa ekki hækkað til
jafns við þetta.
Hækkun þeirra nemur aðeins
43%. Það er því ljóst að það
verður gífurlega erfitt fyrir borg-
arbúa að greiða þessa miklu
skatta. í tilefni þessa flytja því
borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins tillögu, en tillagan miðar að
því að færa álagningarreglur fast-
eignaskatta og lóðaleigu til þess
marks sem var, þegar Sjálfstæðis-
flokkurinn var í meirihluta í
borgarstjórn. Tillagan er svo-
hljóðandi:
Leiga eftir verslunar- og iðnað-
arlóðir skal á árinu 1980 vera
0,58% af fasteignamatsverði.
Á árinu 1980 skal hlutfall fast-
eignaskatta samkvæmt a-lið 3. gr.
laga um tekjustofna sveitarfélaga
vera 0,421%.
Á árinu 1980 skal hlutfall fast-
eignaskatta samkvæmt b-lið 3. gr.
laga um tekjustofna sveitarfélaga
vera 0,842%.
Tillagan kæmi, ef samþykkt
yrði, til með að hafa í för með sér
tekjulækkun að fjárhæð 1386
milljónir króna, að því er fast-
eignaskatta varðar og 107,4 millj-
ónir að því er lóðaleigu varðar,"
sagði Birgir ísl. Gunnarsson.
Ríkið seilist inn
á tekjuöflunarsvið
borgarinnar
„Við sjálfstæðismenn finnum
okkur knúna til að mótmæla
frumvarpi því sem lagt hefur verið
fram á Alþingi nú nýverið og
kveður á um sérstakan skatt á
skrifstofu- og verslunarhúsnæði.
Við flytjum því hér tillögu þar að
lútandi:
Borgarstjórn Reykjavíkur mót-
mælir framkomnu frumvarpi til
endurnýjunar á sérstökum skatti
á verzlunar- og skrifstofuhúsnæði
og skorar á hæstvirt Alþingi að
fella frumvarpið.
Fjölmargar ástæður liggja til
þess, að skattheimta sú, sem hér
um ræðir, er bæði óréttlát og erfið
í framkvæmd. Það eru þó einkum
tvö atriði sem valda því, að ástæða
er fyrir Reykjavíkurborg að láta
málið til sín taka.
I fyrsta lagi er hér verið að
seilast inn á tekjuöflunarsvið
borgarinnar með því að nota hér
sama skattstofn og sveitarfélög
nota við álagningu fasteigna-
gjalda. Þar sem með frumvarpi
þessu virðist stefnt að því að gera
umræddan skatt að varanlegum
tekjustofni fyrir ríkið, má telja, að
þróunin sé komin inn á hættulega
braut að því er varðar framtíðar-
tekjuöflun borgarinnar.
I ár nam álagður skattur á
skrifstofu- og verzlunarhúsnæði
rúmum 760 milljónum króna í
Reykjavík, en hann skiptist þann-
Einstaklingar greiddu
176.047.000 kr., og voru það 450
gjaldendur sem þetta greiddu.
Félög og stofnanir, samtals 356
aðilar, greiddu alls kr. 584.718.000.
Samtals gerir þetta 760.765.000
krónur, greitt af 806 aðilum.
Til samanburðar verða fast-
eignagjöld í Reykjavík í ár 3.6
milljarðar kr. Þessi sérstaki skatt-
ur nemur því yfir 20% af álögðum
gjöldum, sem verður að teljast
Birgir ísl. Gunnarsson
afar óæskilegt og varasamt álag á
hefðbundinn tekjustofn borgar-
innar.
í öðru lagi er vilji fyrir því að
auka verzlun og viðskipti í gamla
miðbæjarkjarnanum og lífga með
því upp á mannlífið í borginni, þar
sem í kjölfar viðskipta skapast
samskipti. Telja verður öruggt, að
þessi sérfasteignaskattur hefti
þessa þróun verulega og stuðli
jafnvel að því að gera Kvosina enn
lífssnauðari en hún nú er.
Af þessum sökum er full ástæða
til þess af hendi borgarstjórnar að
vara sterklega við þessari skatt-
heimtu, sem allt bendir til að eigi
að gera varanlega.
Þá finnst mér rétt að gera að
umtalsefni þá tillögu um hækkun
á kvöldsöluleyfi sem liggur fyrir
þessum fundi. í tillögunni er gert
ráð fyrir að kvöldsöluleyfi hækki í
360 þúsund. Ég tel það óeðlilegt að
skattleggja í vaxandi mæli þessa
grein viðskipta, en þetta er nauð-
synleg þjónusta við borgarbúa.
Því mun ég greiða atkvæði gegn
þessari hækkun, þegar til atkvæða
kemur. Þetta viðhorf mitt gildir
einnig um þá hækkun á leyfi til
reksturs pylsuvagna sem liggur
fyrir þessum fundi.
Ég hef nú lokið máli mínu um
tekjuliði borgarsjóðs. Hér kemur
fram skýr og ótvíræður munur á
stefnu Sjálfstæðisflokksins og
vinstriflokkanna. Annars vegar er
vinstri stefna, með stöðugt hækk-
andi skatta og opinbera eyðslu —
hins vegar stefna Sjálfstæðis-
flokksins um óbreyttar álagn-
ingarreglur, aðhald og sparnað.
Það er ljóst að engin efni eru til
að taka fjárhagsáætlunina fyrir í
heild m.a. vegna þeirra ástæðna
sem ég gat um í upphafi ræðu
minnar.
Þó má nefna nokkur dæmi.
Til verðhækkana á árinu er
aðeins ætluð 471 milljón króna. Sú
upphæð er að lang mestu leyti
þegar eydd. í áætluninni er ekki
gert ráð fyrir 3,2% af þeim 13%,
sem laun hækkuðu um hinn 1.
desember síðastliðinn. Það verða
um 400 milljónir króna, og er því
stórt gat í áætluninni."
Vandi Strætisvagna
Reykjavikur
„Nú blasir við hrikaleg fjár-
hagsstaða S.V.R. Rekstrarhallinn
mun nema 1.080 milljónum króna,
en framlag borgarsjóðs mun nema
um 35% af reksturskostnaði.
Stefnan hefur lengi verið sú að
SVR gæti með fargjaldahækkun-
um staðið undir rekstri, en borg-
arsjóður gæti staðið undir nýjum
fjárfestingum. Framlag borgar-
sjóðs vegna stofnkostnaðar verður
á næsta ári 920 milljónir. Samtals
gerir áætlunin því ráð fyrir að
borgarsjóður leggi SVR til 2 millj-
arða.
Þetta er þó miðað við verulega
hækkun fargjalda. Ef sú hækkun
fæst ekki, virðist, af þeim gögnum
sem við fengum í hendur, að
framlag borgarinnar þurfi að
hækka um 600—700 milljónir
króna til viðbótar.
Þetta getur ekki gengið lengur.
Vinstri meirihlutinn hefur sýnt
allt of mikla linkind í þessu máli
og hann á reyndar erfitt um vik.
Alþýðubandalagið ásakaði okkur
um það fyrir kosningar að vilja
aðeins hækka fargjöld, en ekki
bæta þjónustuna. Nú hefur það
komið í ljós að þjónustan hefur
ekki verið bætt í tíð þessa meiri-
hluta.
Alþýðubandalagið er að sjá það
fyrst nú að fargjöldin skipta
verulegu máli“, sagði Birgir. „Þá
má einnig nefna sælgætisverslun-
ina á Hlemmi, þó að þar sé ekki á
ferðinni neitt stórmál. Eins og
menn muna varð þetta ágrein-
ingsmál í borgarstjórn á sínum
tíma. Sjálfstæðismenn vildu leigja
þessa verslunaraðstöðu til einka-
aðila, því að við töldum það
líklegra til árangurs. Borgin fengi
leigutekjur af þessu húsnæði,
skatta og skyldur. Hins vegar
vildu vinstri menn að SVR ræki
þetta sjálft og græddi á því, — að
láta báknið græða, eins og Adda
Bára orðaði það.
Nú er árangurinn kominn í ljós.
Nú geta menn metið, hver hafði
rétt fyrir sér. Þetta fyrirtæki er
rekið með raunverulegu tapi.
Áætlaðar tekjur þessa árs nema
102,5 milljónum, en gjöld 99,7
milljónum. Hagnaður er því 2,8
milljónir samkvæmt þessum töl-
um. Hins vegar ber að geta þess að
í gjöldunum eru aðstöðugjöld ekki
talin < með, ekki kvöldsöluleyfi,
engir beinir skattar, enginn bók-
halds- eða stjórnunarkostnaður af
hálfu SVR. Hér er því um tap-
rekstur að ræða, ef allt er reiknað.
Eru þetta byrjunarörðugleikar?
Ekki getur það verið, því salan á
þessu ári nemur um 100 milljón-
um króna. Einnig er álagningin
há. Ég leyfi mér að efast um að til
séu margar verslanir af þessu tagi
sem hafa slíka veltu og slíka sölu,
en eru reknar með tapi. Því
munum við borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins leggja fram svo-
hljóðandi tillögu:
Borgarstjórn samþykkir að
S.V.R. hætti rekstri sælgáetissölu í
áningarstaðnum á Hlemmi og að
leiguaðstaðan verði boðin út að
nýju með þeirri kvöð, að væntan-
legur leigutaki annist jafnframt
farmiðasölu án sérstaks endur-
gjalds."