Morgunblaðið - 04.06.1980, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ1980
Ingþór Sigurbjörnsson:
Blindrakvöldið
eða Stúkuhátíðin
Blindrakvöldið eða Stúkuhátíð-
in eins og þeir eru svo vinsamlegir
að kalla það, hófst í Templarahöll-
inni sunnudaginn 18. maí s.l. kl. 8.
Allt blint og sjónskert fólk sem til
næst, eru kærkomnir gestir ásamt
mökum sínum og öðrum hjálpend-
um, eða þeim sem þeir una sér
best með. Þeir sem ekki hafa góð
ráð á farkosti að heiman eru sóttir
og fluttir heim. Ekki verður á
milli séð, gleði þessara gesta,
stúkusystkina, né annarra gesta
eða skemmtikraftanna.
Enginn aðgangseyrir er þar, en
á spjaldi úti í horni salsins
stendur: Þeir sem vilja styrkja
starfið, geta látið aurabaukinn á
borðinu njóta þess.
Ýms fyrirtæki og einstaklingar
styrkja stúkusamtökin í þessu, á
þennan hátt og annan. Eftir að
gestirnir höfðu verið boðnir vel-
komnir með stuttu ávarpi, bæn-
heyrðist hin mikla eftirvænting
allra, þar sem Sigurður Björnsson
óperusöngvari og frú hans, stigu
sín syngjandi spor um autt dans-
gólfið, meðfram stólum setnum af
hjartaglöðu fólki.
Best mun aðdáun allra lýst með
orðum einnar blindu konunnar:
„Þetta var svo dásamlegt, að
maður sá það.“ Svo gjörsamlega
altóku hljómarnir og leikhreyf-
ingar alla, að með þjálfuðum innri
augum, og jafnvel hjálp skóhljóðs-
ins, eða loftbylgju handhreyfinga
gat þessi listleikur ekki farið fram
hjá neinum. Þar klöppuðu allir af
heilum huga af öllum kröftum
fyrir þeim hjónum og Carli Billich
píanóleikara.
Einn þeirra sem ekki sér heldur
með ytri augum, sagði prýðilega
vel frá einni sjóferð sinni, er hann
var ungur og gekk heill til starfa
sem aðrir, Andrés Konráð Júlíus-
son o.fl. létu stökur fjúka sem
fyrr. Það minnir mann á, hvílík
náðargjöf slíkur hæfileiki er, að
eiga þó þess kost til stundastytt-
inga, að glíma við þá íþrótt,
sérstaklega nú, þar sem tækni-
tækin gera þeim mögulegt, að tala
það sjálfir hjálparlaust inn á band
til geymslu og gleði þeim og
öðrum.
Einn gestanna Jóhannes Jóns-
son frá Asparvík, sem á mjög
sjónskerta konu og systur, flutti
eitt af sínum Iétt kveðnu gam-
ankvæðum við heyranlega góðar
undirtektir og síðan þessa fögru
viðurkenningarþökk til Reglunn-
ar, sem hann þar með gaf stúk-
unni. Stúkusystur frá fleiri stúk-
um létu ekki á sér standa með
kaffi og kökur sínar á borðin og
ekki heldur út á gólfið i dansinn
eins og karlarnir.
Jóhannes Benjamínsson sem
bæði er kunnur af eigin ljóðagerð
og þýðingum ljóða Jónasar Hall-
grímssonar (úr dönsku) frumflutti
eigið lag við vögguljóð eins stúku-
félagans og lék sjálfur undir á
píanó og lék síðan á harmoniku
sína fyrir dansinum ásamt Gunn-
ari sem ekki þarf ljósbirtuna til að
leika á gítarinn sinn og lætur
handartjón heldur ekki hamla sér
að skemmta öðrum.
A tólftu stund virtust allir fara
með fullri gleði heim og allir því
glaðari sem þeir höfðu gert meira.
Reglusystkini þakka hjartan-
lega allar réttar hjálparhendur og
huga og gleðina sem þeim sjálfum
veittist. Hún geymist blessunar-
lega vel.
Ingþór Sigurbjörnsson.
Býður íslendingum
upp á enskunám
IIÉRLENDIS er stödd um þessar
mundir Jaqueline Gatenby, full-
trúi English Studies Center í
Coventry á Englandi þeirra er-
inda að bjóða íslendingum ensku-
nám við þessa námsmiðstöð. Hef-
ur hún átt viðræður við ferða-
málafyrirtæki, auk málaskólans
Mímis og Málaskóla Halldórs
Þorsteinssonar.
Gatenby sagði í samtali við
Morgunblaðið, að skólinn hefði
aldrei fyrr haft nemendur frá
íslandi. Skólinn hefur hins vegar
umboðsmenn mjög víða um lönd
og býður útlendingum upp á
enskukennslu. Hún kvað skóla-
stjórnina hafa áhuga á að fá
Islendinga til náms við skólann og
þess vegna er hún nú stödd hér.
Umdæmisstúkan nr. 1:
Islensk stjórnvöld á eft-
ir tímanum í baráttunni
við áfengisvandamálið
EFTIRFARANDI ályktun var
gerð á vorþingi umdæmisstúk-
unnar nr. 1 sem haldið var i
Reykjavik 17. maí sl.
„Reynslan af lengdum starfs-
tíma vínveitingahúsa bendir ótví-
rætt til þess að honum fylgi
aukinn drykkjuskapur eins og þeir
sögðu fyrir sem höfðu kynnt sér
málin og fylgjast með áfengis-
rannsóknum. Vorþingið harmar
það að íslensk stjórnarvöld eru
langt á eftir tímanum og haga sér
samkvæmt því sem ýmsar þjóðir
gerðu fyrr í þeirri von að draga
mætti úr drykkjuböli með því að
auðvelda fólki aðgang að léttari
áfengistegundum. Nú þykir það
hins vegar fullsannað um allar
jarðir að drykkjan eykst í heild
eftir því sem hún er gerð auðveld-
ari og gildir það eins um fjölda
sölustaða og verðlag."
Það er ekki á hverjum degi að
við fáum fréttir af Kleppi. Þeir
sem forvitnir eru um gang mála á
þeim bænum þykir því nokkrum
tíðindum sæta þá sjaldan að
fjölmiðlar geta hans. í Helgar-
pósti 18. maí er opnu frásögn um
þennan leyndardómsfulla stað.
Grein þessi er þó þeim eiginleik-
um gædd, að eftir lestur hennar
eru menn síst betur búnir að gera
sér hugmynd um hvers konar
stofnun Kleppur er en áður. Hvað
skyldi fólki leika hugur á að vita?
Eru það jafn fréttnæm tíðindi og
sú almenna regla að svo er margt
sinnið sem skinnið og viðbrögð
vistmanna við ókunnum blaða-
manni urðu með ýmsum hætti?
Vilja menn ekki heldur frétta
hvers konar fólk er þarna að
Sigurður Þór Guðjónsson:
F eluleikur
Kleppslækna
finna, hverjar eru orsakir meina
þeirra, hvaða lækninga njóti og
hver sé árangur þeirra?
Grein Helgarpóstsins skiptist í
tvo meginhluta. Annars vegar eru
beinar lýsingar á því er bar fyrir
augu og eyru blaðamanns, hins
vegar hermir hann viðhorf og
skoðanir lækna. Hér er ekki rúm
til að gefa hugleiðingum blaða-
manns gaum, enda skipta þær
litlu máli er maður les það sem
sérfræðingar telja brýnast að
fræða þjóðina um starf sitt þegar
þeir fá tækifæri til þess í skýru og
stuttu máli. Þá verður ljóst að
blaðamanni er sannarlega vork-
unn og má fremur teljast fórnar-
lamb en sökudólgur.
Löngum hefur leynd hvílt á
þeim verkum sem framin eru á
Kleppi. í krafti sérfræði sem fáir
voga að draga í efa og einokunar
sem varla er hægt að hnika, hefur
læknum og sérfræðingum tekist
að sveipa þessa stofnun dulrænum
ógnarljóma svo fólk sér hana fyrir
sér sem forneskjulegt muteri þar
sem iðkaðar eru háheilagar og
leyndar töfraathafnir sem stjórn-
að er af hálfu ójarðneskum huldu-
körlum. Þegar svo æðstuprestar
stíga út úr hálfrökkri musterisins
sjá þeir ekki handaskil fyrir of-
birtu dagsins. Samhengið í ræðu
þeirra verður ekki ósvipað sam-.
bandstruflunum í skilaboðum
heimsfrægra miðla af dásemdum
sjöunda plansins.
Eftir að hafa fjallað um geðræn
vandkvæði árum saman fær Lárus
Helgason yfirlæknir þá vitrun að
sennilega vildi álitlegur hópur
sjúklinga „lifa í samfélagi við
annað fólk“. En því miður sé
almenningur í landinu svo for-
dómafullur og óumburðarlyndur í
garð fólks með geðræn einkenni að
þeir ættu líklega erfitt uppdrátt-
ar, einkum í Reykjavík, en ástand-
ið sé sennilega öllu skárra á
landsbyggðinni.
Hverju barni er það ósjálfrátt
ljóst, að öllum mönnum er bráð
nauðsyn að lifa í samfélagi með
öðrum og myndu ella verða jafnvel
sérfræðingum í geðsjúkdómum
gjörsamlega ofviða. Það sem
læknirinn á kannski við er eðlilegt
líf með öðrum og nú er vert að
staldra við. Þarna gafst Lárusi
Helgasyni gott tækifæri til að
upplýsa almenning um ýmis for-
vitnileg atriði. Þess í stað fer hann
hina sígildu leið þeirra Klepps-
vitringa að gera lítið úr dóm-
greind alþýðu til að greina vit frá
vitleysu.
Skilja má orð Lárusar þannig,
að í raun og veru sé lítið eða
ekkert við andlegt heilbrigði
sumra vistmanna að athuga, nema
hvað þeir komi „undarlega fyrir" í
orðum og athöfnum þ.e. leggi
annað gildismat á þá atferlishætti
og umgengnisvenjur sem álitnar
eru allt að því guðleg birting
„heilbrigðra lífshátta". Það sé því
fremur þröngsýni og óumburðar-
lyndi borgaralegra hversdags-
venja og værrukærra lífsgæða-
hugmynda er skapi árekstra sjúkl-
inga við umhverfið fremur en
afbrigðilegt hugarstarf og ónátt-
úrlegt æði þeirra sjálfra. Hér
hefði Lárus átt að grípa gæsina
meðan hún gafst og fræða lesend-
ur um afstöðu sérfræðinga á
Kleppi til þessara mála sem marg-
ir velta fyrir sér. Líta þeir á
vandamál einstaklingsins í sam-
hengi við þann félagslega, stéttar-
lega, fjárhagslega og jafnvel póli-
tíska veruleika sem ríkir í því
umhverfi þar sem mein hans urðu
til? Eða meðhöndla þeir hann
blátt áfram sem bilaðan mótor
með lausa skrúfu sem hægt sé að
herða með mekanískum tólum?
Almenningur hefur áreiðanlega
meiri áhuga á að frétta þetta en
um ímyndaða leti sína að sækja
göngudeildir.
Reyndar spurði blaðamaður
Lárus beinlínis um orsakir geð-
rænna vandkvæða. Doktorinn
svaraði: „Það er í raun og veru
enginn vissa fyrir orsökum geð-
sjúkdóma. Hjá sumum eru ein-
kennin væg og koma sjaldan eða
ekki í ljós, en hjá öðrum þyngri og
erfiðari viðureignar", o.s.frv.
Klepparar eru annálaðir snill-
ingar í að svara ítarlega því sem
ekki er um spurt. Ef þeir eru
inntir eftir orsökum geðsjúkdóma
kemur langt hugarreik um ein-
kenni geðsjúkdóma. Spyrji maður
þá um einkenni geðsjúkdóma í
þeirri von að þeir slampist nú á
orsakir geðsjúkdóma má búast við
innblásinni fræðslu um tíðni
geðsjúkdóma. Hugarflug geð-
lækna virðist órannsakanlegt eins
og vegir guðs.
Þó orsakir sumra geðsjúkdóma,
séu ekki þekktar með sömu vissu
og hundaæðissýkillinn eru það full
helgikennd trúarbrögð að sveipa
upptöku þeirra dýrðarljóma óræð-
innar launspeki eins og týnda
landið Atlantis. Því ekki að rekja í
örstuttu máli það helsta sem
menn ætla um orsakir geðrænna
vandkvæða: arfgengi, líffræði-
legar ástæður, erfiðleika og sárs-
auka í barnæsku, gölluð fjöl-
skyldutengsl, þó enginn ætlist til
að yfirlæknir valdi hneykslun með
því að geta um lífsleiða og and-
leysi ríkra stétta í auðugum sam-
félögum. Hefði ekki verið hrein-
legra að segja satt en leika
feluleik og þykjustu-fáfræði? Eða
er kunnátta þessara manna ekki
eins glæsileg og þögn þeirra reyn-
ir að telja fólki trú um?
Gáfnamerki er gott ad þegja,
Klotta ad því sem aðrir seKja.
hafa spekinK-ssvip á sér.
Viðlits aldrei virða neina,
virðast huKsa margt — en leyna
þvi sem raunar ekkert er.
þarna er kannski komin skýr-
ingin á því að í opnu-blaðagrein er
aðeins einum dálki varið til að
fjalla um kjarna málsins. Hvernig
er meðferð hagað og hver er
árangur hennar? Er endurhæfing
vistmanna til að draga úr árekstr-
um við umhverfið hagað á þann
hátt að beyja hugsanir þeirra,
tilfinningar og framkomu undir
þau sálrænu, hugmyndalegu, sið-
rænu, umgengnislegu og efna-
hagslegu gildi sem mest eru í
heiðri höfð í þjóðfélögum Vestur-
landa? Þessi lífsstíll hefur raunar
verið gagnrýndur af ýmsum heim-
spekingum, trúarleiðtogum, fé-
lagsfræðingum, stjornvísinda-
mönnum og jafnvel sumum geð-
fræðingum. Er Kleppur nokkurs
konar sálrænt Dale Carnegie-
námskeið, álíka sefjandi af
lífsþægindagræðgi og innantómt
af skrumi? Eða leitast meðferðin
ef til vill við að stuðla að því að
einstaklingurinn verði sem hæf-
astur í skapandi tjáskiptum við
umhverfið og virki sem stærstan
hluta eðlislægra sérkenna til að
nýta sjálfan sig og þær samfé-
lagslegu staðreyndir sem fyrir
hendi eru? Eða búa allt önnur
lækninga- og meðferðarsjónarmið
að baki og þá hver? Þetta megin-
atriði þegja þeir Kleppsbræður í
hel. Og að það heyrist hljóð úr því
horni einhvern tíma fyrir fall
vestrænnar menningar er álíka
sennilegt og að leiðtogar Sálar-
rannsóknafélagsins hætti að boða
eilíft líf.
ólafur Jóhann Jónsson lætur þó
svo lítið að bollaleggja hvort
þessar leyndardómsfullu lækn-
ingar séu ómaksins virði. Hann
telur varanlega bót sjaldgæfa en
hægt sé að halda einkennum niðri.
Hvers vegna eru þessir sérfræð-
ingar þá ekki kallaðir eftirlitsm:
enn samkvæmt starfi sínu? í
þessum orðum kemur fram það
dimma og dapurlega vonleysi sem
svífur eins og illur andi yfir
vötnum á Kleppsspítala. Þegar
rætt er um fólk með geðræna
kvilla er tónninn oftast eins og
það sé alveg óhæft til að taka þátt
í lífinu nema sem nokkurs konar
lifandi lík. Þetta lætur sérlega
hvetjandi og uppörvandi í eyrum
þeirra sem glíma við andlegar
kreppur á lífsleið sinni, hvaða
nafnbreytingum þær kunna að
taka á leið sinni frá lifandi
einstaklingum inn í skjalasöfn
læknisfræðinnar. Fólk sem býr við
erfiða og ólæknandi líkamlega
sjúkdóma er auðvitað þrátt fyrir
það fært um að finna lífi sínu