Morgunblaðið - 31.07.1980, Page 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JÚLÍ1980
Stefán Svavarsson lögg. endurskoðandi:
Nú þegar í hönd fer sá tími, að
skýrust verður álagningargleði
stjórnvalda, er ekki úr vegi að
leiða hugann að einum af mörgum
sköttum hins opinbera. Sá skatt-
ur, sem ég sé ástæðu til að fara
nokkrum orðum um, er eignar-
skatturinn.
Því er stundum haldið fram, að
erfitt sé að afnema skatta, sem
einu sinni hafi verið lagðir á.
Efiaust er margt til í þessu, og það
svo, þótt aðeins sé tekið tillit til
þeirra skatta, sem átti að leggja á
um stuttan tíma. Umræðan um að
afnema skatta hefur að vísu sjald-
an verið um eignarskattinn og er
það aðalástæðan til þess, að ég
sting nú niður penna. Vonandi
tekst mér að færa rök fyrir því að
það eigi vel við.
Fyrst vil ég ræða nokkur atriði,
sem snerta álagningu eignar-
skatts á lögaðila og síðan fjalla
lítillega um eignarskatt á ein-
staklinga.
I álagningu sumarið 1978 var
eignarskattur á lögaðila 0,8%.
Haustglaðningur stjórnvalda til
skattgreiðenda sama ár bar með
sér tvöföldun eignarskattsins og
varð hann því 1,6%. Næsta ár
þótti ekki ástæða til að lækka
hann aftur og var hann því
óbreyttur í álagningu 1979.
Endurmat fastafjármuna skv.
nýju skattalögunum réð því senni-
lega, að skatturinn var lækkaður í
1,2%, sem gildir fyrir álagningu
þessa árs. Sú lækkun er þó hvergi
nærri nóg til að vega á móti
endurmatinu, svo eignarskattur-
inn mun hækka verulega í ár. Af
þessu sést, að löggjafinn virðist
vart vera að hugleiða lækkun eða
niðurfellingu eignarskattsins.
Rétt er að minnast þess, að fyrstu
ár eignarskattsins var hann í
prómillum, svo ekki er gott útlit
fyrir þá, sem bíða eftir afnámi
eignarskattsins.
Eignarskattur lögaðila er lagð-
ur á hreina eign, þ.e. mismun
eigna og skulda í lok hvers árs.
Undanskilið frá hreinni eign í
þessu sambandi er þó hiutafé eða
stofnfé eftir því sem við á. Af
þessu ætti að vera ljóst, að
eignarskattur er lagður á nánast
sama stofn aftur og aftur. Breyt-
ingin á stofni frá ári til árs ræðst
að mestu af afkomu viðkomandi
árs.
Hér er því ekki um tvísköttun
að ræða, eins og víða erlendis
þykir óhæfa, heldur margsköttun.
Einhver myndi eflaust kjósa að
kalla álagningu eignarskatts
eignaupptöku. Því til skýringar er
þetta dæmi: Ef fyrirtæki, sem á
eina eign og skuldar ekkert, er
rekið þannig, að tekjur og gjöld
(án eignarskatts) eru jafn há,
verður eign fyrirtækisins smám
saman að engu vegna eignar-
skattsins.
Að einu. leyti má segja, að
álagning eignarskatts sé tvískött-
un. Eignarskattur er lagður á
stofn, sem áður er búið að leggja
tekjuskatt á. Hrein eign, önnur en
hlutafé, myndast af uppsöfnuðum
ágóða sem tekjuskattur var lagður
á þegar ágóðinn varð til. Hér
verður að undanskilja uppsafnað-
an ágóða sem lagður er í skatta-
legan varasjóð. A hann er Iagður
eignarskattur en tekjuskatt er
ógert að leggja á. í þessu sam-
bandi er þó rétt að taka fram, að
bókfærð hrein eign getur að hluta
til verið mynduð af endurmati
varanlegra rekstrarfjármuna. Ef
lögaðilar hafa notað heimildir til
útgáfu jöfnunarhlutabréfa er gild
ástæða til að ætla, að eignarskatt-
ur sé einvörðungu lagður á skatt-
lagðan ágóða, með þeirri undan-
tekningu, sem nefnd var. Álagning
eignarskatts veldur því bæði
marg- og tvísköttun.
Undanfarin ár hefur eignar-
skattur verið verðtryggður, ef svo
má segja, að svo miklu leyti sem
hann var lagður á fasteignir
lögaðila, því hann var lagður á
fasteignamat í lok hvers árs. Með
nýju skattalögunum eru ekki ein-
göngu fasteignir færðar til „raun-
virðis“ heldur jafnframt allir var-
anlegir rekstrarfjármunir. Þannig
er ljóst, að eignarskatturinn
hækkar af þessum sökum allveru-
lega ef ekki hafa verið nýttir að
fullu möguleikar til útgáfu jöfn-
unarhlutabréfa. Ástæða er til að
ætla, að sú heimild hafi ekki verið
nýtt því hún veldur tilflutningi á
eignarskatti á hluthafa en hjá
þeim eru hlutabréf ekki undan-
þegin eignarskatti. Löggjafinn
hefur ekki ennþá séð nægilega
ástæðu til þess að hvetja menn til
að festa peninga í hlutabréfum
eins og hann hefur t.d. gert með
spariskírteini ríkissjóðs.
Skv. eldri skattalögum veitti
greiddur eignarskattur frádrátt
til tekjuskatts. í nýju skattalögun-
um er ekki að finna sambærilegt
ákvæði og því er ekki einasta, að
eignarskatturinn hækkar vegna
endurmats varanlegra rekstrar-
fjármuna og hækkunar skattstig-
ans frá 1977 heldur kemur skatt-
urinn jafnframt til íþyngingar
atvinnurekstrinum þar sem frá-
dráttarbærni hans hefur verið
felld brott úr lögum.
Einn aivarlegasti gallinn, að
mínu mati, við eignarskattinn er
sá, að ekki er tekið tillit til afkomu
við álagningu hans. Það skiptir
sem sé engu máli hvort aðili hefur
haft hagnað eða ekki. Þessu til
skýringar vil ég taka eftirfarandi
fram:
Það er mat þeirra, sem til
þekkja, að reikningsskil samin
eftir nýju skattalögunum, leiði til
Stefán Svavarsson
réttari niðurstöðu um afkomu
lögaðila en eldri lög, þó undan-
tekningar geti verið þar á vegna
einföldunarforsendna sem lögin
byggjast á. Þannig táknar hagn-
aður skv. skattalögunum, að
rekstraraðili er betur settur en
hann var ári áður og tap táknar,
að hann er verr settur. í þessu
sambandi er rétt að taka skýrt
fram, að umræddur hagnaður eða
tap hefur ekki að geyma heimild-
arákvæði skattalaganna um sér-
stakar afskriftir fastafjármuna,
birgða og útistandandi skulda.
Það má kannski halda því fram,
að skaðlaust sé að ieggja eignar-
skatt á þann aðila sem græðir, en
ég er ekki þeirrar skoðunar. Vand-
fundin eru hins vegar rök fyrir því
að leggja eignarskatt á þann, sem
hefur tapað. Með vísan til þess,
sem að framan er rakið um ágæti
rekstrarniðurstöðu skattalaganna
virðist ljóst, að löggjafinn sér
ástæðu til þess að auka á eymd
þess aðila, sem tapar, og gera
honum enn erfiðara fyrir en hann
hefur gert sér sjálfur, að svo
miklu leyti sem hann á sök á
tapinu. Það er auðvitað sjónarmið
að hvetja þá rekstraraðila, sem
tapa, til að hætta rekstri. Hvergi
hefur þó komið fram, að það sé
ástæðan til álagningar eignar-
skatts.
Að endingu um eignarskatt lög-
aðila mætti kalla það skemmtilega
bíræfni af löggjafanum að leggja
eignarskatt á fasteignamat leigu-
lóða, en eins og sú nafngift gefur
til kynna eiga skattþegnar ekki
slíkar lóðir. Þetta á reyndar líka
við um einstaklinga.
Um eignarskatt einstaklinga er
það að segja, að bæði er um tví- og
margsköttun að ræða eins og hjá
lögaðilum. Löggjafinn sýnir þó
einstaklingum þá tillitsemi, að
þeir megi eiga eignir að ákveðnu
marki án álagningar eignarskatts.
í ár eru þessi skattfrelsismörk 15
milljónir hjá einstaklingi en 30
milljónir hjá hjónum. Þó geta
menn átt meira án álagningar
eignarskatts ef þeir hafa fest
peninga í banka eða keypt spari-
skírteini ríkissjóðs. Þannig virðist
ljóst, að löggjafinn vill frekar, að
menn festi peninga í banka, eins
og það hefur verið skynsamlegt,
fremur en að kaupa fasteign, að
ekki sé talað um hlutabréf, svo
sem að framan er rakið.
Eitt dæmi ætla ég að láta duga
um óréttmæti eignarskatts á ein-
staklinga að frátaldri margskött-
un og tvísköttun. Ef heimavinn-
andi húsmóðir missir mann sinn,
sem vann úti, er líklegt að tekjur
hennar lækki verulega og hún sé
því vanhæfari til að greiða skatta
en áður. Um þetta atriði hefur
löggjafinn komist að þveröfugri
niðurstöðu, því skattfrelsismörk
lækka og henni er gert að greiða
hærri eignarskatt en þegar maður
hennar var á lífi, jafnvel þótt
tekjur séu minni. Vandfundin eru
skynsamleg rök fyrir þessu. Einna
helst virðist löggjafinn vera að
segja við ekkjuna: „Komdu þér út
— farðu í minni íbúð.“ Það kann
vel að vera, að það megi finna rök
fyrir svona hegðun löggjafans en
tæpast geta þau verið mannúðleg.
Áuðvitað er enginn skattur sið-
laus, en það getur verið siðlaust að
leggja suma skatta á.
„Siðlausi44 skatturinn
Páll Skúlason prófessor:
Um veitingu fréttamannsstöðu
Opið bréf til yf irstjórnar útvarpsins
Á herðum þeirra sem fara með
vald til að veita mönnum störf eða
stöður hvílir mikil ábyrgð. Hún er
sprottin af þeim siðalögmálum,
skráðum og óskráðum, sem um
slíkar veitingar gilda. Meginsiða-
reglan er sú að kynna sér vandlega
hæfni umsækjenda og láta ekki
annarleg sjónarmið ráða úrslitum
um ákvörðunina. Annarleg eru öll
sjónarmið annað en það eitt, að
hæfasti umsækjandinn hljóti
starfið. Þegar slík sjónarmið ráða
getur ákvörðunin verið tekin af
ábyrgðarleysi (eins og þegar menn
viðurkenna ekki siðalögmálin sem
gilda í raun um breytni þeirra).
Ákvörðunin getur einnig verið
tekin af yfirsjón (svo sem ef menn
vanrækja að kynna sér málavexti
nægilega). Hún getur ennfremur
verið vísvitað brot á siðalögmál-
inu, ranglæti.
Mér er ekki ljóst hvort sú
ákvörðun útvarpsráðs og útvarps-
stjóra að horfa framhjá Halldóri
Halldórssyni, fréttamanni, við
veitingu stöðu fréttamanns á
fréttastofu hljóðvarps, fellur und-
ir ábyrgðarleysi, yfirsjón eða vís-
vitað ranglæti.
Á það er erfitt að fallast að
störf æðstu stjórnenda ríkisút-
varpsins einkennist af ábyrgðar-
leysi.
Slíkt virðist of ótrúlegt til að
geta verið satt. Nánast rökfræði-
leg mótsögn.
Mér er ekki kunnugt um með-
ferð málsins í útvarpsráði nema af
lauslegri afspurn. Eg get því ekki
annað en getið mér til um forsend-
ur og vinnubrögð ráðsins. Megin-
staðreyndir málsins eru hins veg-
ar ljósar og niðurstaðan: Þeim
umsækjanda, sem hefur bersýni-
lega mestu reynslu og menntun í
starfsgreininni og fréttastjóri
hljóðvarps mælir því með, er
hafnað. Það blasir við að vinnu-
brögð útvarpsráðs eru alvarlega
ámælisverð, svo ámælisverð að
ekki verður annað séð en að
útvarpsráðsmenn hafi brugðist
skyldu sinni. Hver borgari þessa
ríkis hefur siðferðilegan rétt til að
fá skýringu á þessum vinnubrögð-
um. Slíkrar skýringar er hér með
óskað.
Páll Skúlason.
Páll Skúlason prófessor.
Þessi ungmenni gáfu Styrktarfélagi vangefinna ágóða af hlutaveltu
er þau héldu nýverið að Kaplaskjóísvegi 93, alls 16.100 krónur. bau
heita: Björg Kristín Sigþórsdóttir. Stefán Emil Jóhannsson, Sigþór
Gunnar Sigþórsson og Andri Sigþórsson.
FIMMTÁN ára piltur i Montre-
al I Kanada, sem er að setja á
stofn alþjóðlegan pennavina-
klúbb óskar að komast I sam-
band við ungt fólk á aldrinum
14—19 ára:
Brian Le Gassick,
4445 Graham Drive,
Pierrefonds,
Quebec,
Canada H9H 3R1
Bandaríkjamaður óskar að skrif-
ast á við konur á aldrinum
18-29 ára:
Larry Saska
5420 W Potomac Ave,
Chicago, Ulinois 60561,
U.S.A.
Sextán ára bandarískur piltur
óskar eftir bréfasambandi við
jafnaldra sína:
Thom Wall,
32 Clairrissa Drive,
Chelmsford,
01824 Massachusetts,
USA
Rúmlega tvítug vestur-þýzk
stúlka með áhuga á ljósmyndun,
frímerkjasöfnun, lestri góðra
bóka, ferðalögum o.s.frv. Skrifar
á ensku, þýzku eða sænsku:
Lis Könnecke,
Mansteinstrasse 33,
D-2000 Hamburg 20,
Deutschland.
Fimmtán ára sænsk stúlka með
margvísleg áhugamál:
Eva Svartz,
Tvárgatan 5,
14900 Nynáshamn,
Sverige.
Þrettán ára V-þýzk stúlka, skrif-
ar á ensku og þýzku:
Alexandra Tesche,
Brúhler Berg 4,
5650 Solingen 1,
Deutschland.
TVÆR V-ÞÝZKAR stúlkur.
16 ára, er báðar rita á ensku,
óska eftir pennavinum hér á
landi:
Martina Cziczkat,
Drostestrasse, 36,
3000 Hannover 1,
W-Germany.
Pirko Krúger,
Goebenstrasse 45,
3000 Hannover 1,
West Germany.