Morgunblaðið - 14.10.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. OKTÓBER 1980
Gleymum ekki geðsjúkum
Endurhæfing
Húsnæðisþörf
Endurhæfing sjúkra og fatlaðra
er mjög fjölþætt, andleg, líkamleg
og félagsleg. Allir, sem átt hafa
við langvarandi sjúkdóm eða fötl-
un að stríða þurfa á fjölþættri
endurhæfingu að halda, hvort sem
fötlunin eða sjúkdómurinn er lík-
amlega eða geðræn. Starfsþjálfun
og félagsleg endurhæfing eru
veigamestu þættirnir í endurhæf-
ingu þeirra, sem átt hafa við
geðræna sjúkdóma að stríða. Mjög
hefur skort á að unnt væri að
sinna þessum þáttum eðdurhæf-
ingar svo viðunandi væri fyrir
hinn stóra hóp, sem er hugfatlað-
ur vegna afleiðinga geðsjúkdóma
eða þroskaheftingar. Þessi stærsti
hópur fatlaðra á erfiðast með að
tala fyrir sig sjálfur og vill ærið
oft gleymast. Hann er því háður
Tómas Helgason
Þannig var löng-
um umhorfs á
baðströndinni í
Saintes Maries de
la Mer í Suöur-
Frakklandi.
Sumarið
Glevmum
ekki
geðsjúkum
velvild og stuðningi annarra, sem
eru fúsir til að tala máli hans og
vinna að bættum möguleikum á
endurhæfingu, svo sem vernduð-
um vinnustöðum og bættri hús-
næðisaðstöðu eftir að sjúkrahús-
dvöi lýkur.
Um og upp úr 1970 rofaði
nokkuð til í málum geðsjúkra. Þá
voru tekin í notkun hús Geðvernd-
arfélagsins að Reykjalundi, fengið
húsnæði í stað þess, sem ónýtt var
á Kleppsspítala, fyrir sjúklinga,
sem gátu dvalist utan sjálfs
sjúkrahússins og hafist handa um
byggingu geðdeildar Landspítal-
ans. Síðast nefndu framkvæmd-
inni er ætlað að fyrirbyggja lang-
varandi fötlun af völdum geðsjúk-
dóma eða draga úr henni svo sem
þekking frekast leyfir með því að
gera geðsjúklingum kleift að leita
sér meðferðar fljótt. Eftir þörfum
sjúklinganna á að veita meðferð-
ina í göngudeild eða í dag- eða
sólarhringsvist á sjúkradeild.
Framvindan hefur orðið mun
hægari, en vonast var til. Geð-
deildinni er ólokið enn og óvíst,
endurhæfingarheimili, áfanga-
stað, á vegum félagsins.
Eins og fram hefur komið í
sambandi við umræður um ár
fatlaðra, sem í hönd fer, er
húsnæðisvandinn eitt af stærstu
vandamálum þeirra. Fjölmargir
þeirra, sem eru fatlaðir vegna
geðsjúkdóma, búa einir við lélegar
aðstæður og hafa ekki vinnu við
sitt hæfi. Einnig dveljast á sjúkra-
húsunum sjúklingar, sem ekki
þyrftu að vera þar lengur ef
nauðsynleg húsnæðisaðstaða væri
fyrir hendi. Þetta á ekki hvað síst
við um sjúklinga utan af landi,
sem þurfa á göngudeildarmeðferð
að halda eftir að sjúkrahúsdvöl
lýkur. Erfitt er að útvega þeim
húsnæði, þar sem þeir fá þann
stuðning, sem heimili veitir. Flest-
ir í þessum hópum þyrftu á
félagslegri endurhæfingu og æf-
ingu í heimilisrekstri að halda,
sem þeir gætu fengið meö nokk-
urra mánaða dvöl á endurhæf-
ingarheimiii. Slík heimili eiga að
vera lítil, fyrir 6—8 manns mest,
til þess að auka getu og sjálfstæði
hvort fé verður veitt til þess að
ljúka henni á næsta ári. Ekki
hefur heldur enn fengist að ráða
allt nauðsynlegt starfslið í þann
hluta deildarinnar, sem lokið er,
þrátt fyrir brýna þörf fyrir aukna
og betri bráðaþjónustu.
Þáttur Kiwanis
Einn hópur manna hefur öðrum
frpmur sýnt í verki skilning á
vanda geðsjúkra og vilja til að
reyna að bæta úr honum, en það
eru meðlimir Kiwanishreyfingar-
innar. Þeir hafa tvívegis á undan-
förnuni árum safnað fé til að bæta
endurhæfingaraðstöðu fyrir geð-
sjúka undir kjororðinu Gleymum
ekki geðsjúkum. í fyrra skiptið
var féð notað til tækjakaupa fyrir
Bergiðjuna. endurhæfingarvinnu-
stofu Kleppsspítala. I síðara skipt-
ið var Geðverndarfélaginu afhent
gjafabréf fvrir því fé, sem safnast
hafði, til þess að koma upp
einstaklingsins með stuðningi
hópsins.
Heimilið þarf að vera vel í sveit
sett samgöngulega, þar eð heimil-
isfólk á að stunda vinnu annars
staðar. Nokkrum örðugleikum
hefur verið bundið að fá heppilega
lóð. Nú hefur rætst úr þeim vanda
með því að borgarráð Reykjavíkur
hefur gefið fyrirheit um lóð.
Starida vonir til að hægt verði að
hefjast handa um framkvæmdir á
vori komanda. Hafa Kiwanismenn
enn á ný heitið stuðningi sínum til
að koma þessu máli fram. Ætla
þeir að láta ágóðann af solu
lykilsins á K-daginn þann 18.
október næstkomandi ganga til
endurhæfingarheimilisins. Er
ekki að efa að allir muni taka vel
undir er þeir bjóða l.vkil sinn á
næstunni. Þetta er lykill hinna
hugfötluðu til sjálfsbjargar og
betra lífs. Tómas Helgason.
Eins og öllum evrópskum
ferðalöngum er fullkunnugt,
eru júlí og ágúst sá timi ársins
þegar umferðin er hvað mest á
þjóðvegunum og flugvélarnar
fullar af sumarleyfisfólki á leið
í sólina. Þannig hefur það lengi
verið — en þannig var það ekki
i ár.
Allt frá Spáni í vestri til
Tyrklands í austri hefur ferða-
mönnunum fækkað og þeir, sem
létu sjá sig, eyddu minna og
stoppuðu stutt. „Viðskiptin voru
mjög léleg,“ sagði tyrkneskur
búðareigandi í Kusadasi, vinsæl-
um ferðamannastað nálægt Izm-
ir. „Við vorum vanir að selja
þúsundir minjagripa daglega en
nú máttum við jafnvel bíða allan
daginn eftir einni eða tveimur
sálum." Grískur kaupmaður í
Heraklion h&fði sömu sögu að
sem flestir
sátu heima
segja: „Þeir komu inn, litu í
kringum sig, athuguðu verðmið-
ana — en keyptu ekkert."
Ekki er þó allt á eina bókina
lært í þessum efnum. í Banda-
ríkjunum hefur erlendum ferða-
mönnum fjölgað svo mjög, að nú
í sumar voru þeir í fyrsta sinn í
sögunni fleiri en þeir Banda-
ríkjamenn, sem fóru utan. Hvað
sem því líður verða Evrópu-
menn, sem vilja gjarna lifa góðu
lífi þrátt fyrir verðbólgu og
yfirvofandi samdrátt, að spara
— og það er byrjað á því að
spara ferðalögin.
Þeir, sem bregða sér af bæ í
sumarleyfinu, fara miklu heldur
á nálægar baðstrendur eða upp í
sveit en suður í sólina. Þeir taka
farfuglaheimili og tjaldstæði
fram yfir dýra ferðamannastaði
og glæsileg hótel og þeir leigja
sér reiðhjól — ekki bíla. í sumar
fækkaði sólarlandafarþegum á
Norðurlöndum um 25% og í
Frakklandi um 20%. Fyrir þær
þjóðir, sem eru háðar ferða-
mönnum og þjónustu við þá, er
slíkur samdráttur mjög sárs-
aukafullur. Meðal þeirra, sem
verst hafa orðið úti, eru:
SPÁNN Hærri flugfargjöld og
ótti við hryðjuverk Baska olli því
m.a., að erlendum ferðamönnum
fækkaði um 6% eða um hálfa
aðra milljón á fyrra helmingi
þessa árs. I Benidorm á Costa
Brava, þar sem venjulega er
ómögulegt að fá inni í ágúst, var
Metþátttaka á
helgarskákmóti
Fimmta helgarskákmótið fór
fram á Akureyri um helgina og var
það langfjölmennasta til þessa.
Þátttakendur voru alls 64 talsins.
þar af komu 30 frá Reykjavik til
þess að vera með. þannig að vin-
sældir mótanna virðast stöðugt
vera að aukast. Vegna hinnar
miklu þátttöku varð keppnin harð-
ari en oft áður og fleiri með í
baráttunni um efstu sætin. Svo sem
áður réðust úrslit ekki fyrr en í
siðustu umferð, en eftir hana stóðu
þeir uppi efstir og jafnir Jóhann
Hjartarson og Helgi úlafsson með
fimm og hálfan vinning af sex
mógulegum hvor. Jóhann taldist
siðan sigurvegari á mótinu. því
hann fékk 16,5 Monrad stig gegn 15
stigum Helga.
Þriðju verðlaununum deildu síðan
á milli sín þeir Ásgeir Þ. Árnason og
Magnús Sólmundarson með fimm
vinninga. Röð næstu þátttakenda
varð á þessa leið: 5—9. Jóhannes
Gísli Jónsson, Elvar Guðmundsson,
Guðmundur Ágústsson, Pálmi Pét-
ursson og Áskell Örn Kárason 4 ‘Æ v.
10—16. Margeir Pétursson, Jón
Torfason, Jón Árni Jónsson, Dan
Hansson, Gylfi Þórhallsson, Karl
Þorsteins og Þormar Jónsson.
Kvennaverðlaunin hiaut Ólöf Þrá-
insdóttir, sem hlaut þrjá og hálfan
vinning. Bestum árangri unglinga
náði Jóhannes Ágústsson.
GanKur mótsins
Þegar í fvrstu umferðunum urðu
úrslitin óvænt á nokkrum borðum. í
fyrstu umferð urðu t.d. tveir kunnir
meistarar að sætta sig við jafntefli,
þeir Magnús Sólmundarson við
Kristján Mikkelsen og Jóhannes
Gísli Jónsson við Guðmund, E.
Traustason. í annarri umferð lagði
síðan Jón Torfason Svíann Dan
Hansson að velli og þótti það vel gert
hjá Jóni, því hann hefur lítið sem
ekkert teflt á mótum að undanförnu,
en Dan hins vegar vantar aðeins
einn áfanga í titil alþjóðlegs meist-
ara, þó sem stendur sé hann í fremur
lítilli æfingu. Þá lagði Jóhann Hjart-
arson Ásgeir Þ. Árnason að velli í
góðri skák í annarri umferð og átti
sá sigur eftir að koma sér vel síðar
þegar stigin voru reiknuð út.
Ahorfendum á Akureyrarmótinu
sem voru oft fjöldamargir, til mikill-
ar ánægju hafði Tímaritið Skák og
Skáksamband íslands sem gengust
fyrir mótinu, boðið hinum gamal-
reynda bragðaref Benóný Bene-
diktssyni til þátttöku. Benóný sem
vegnaði mjög illa á mótinu í Kefla-
vík í júní kom enn einu sinni
freklega á óvart og eirði engu í
þremur fyrstu umferðunum. Hann
stóð þá uppi efstur ásamt þeim
Helga, Margeiri og Elvari, þar eð
Jóhann Hjartarson gerði jafntefli
við Jón Torfason í þriðju umferð. En
lítum nú á lokaumferðirnar, en þar
kom Benóný mikið við sögu:
4. umferð
Helgi — Benóný 1—6
Elvar — Margeir 14 — 14
Ólafur Kristj.son — Jóhann 061
Jón Torfason — Jónas P. Erlingsson
'A-Vi
Benóný stóð lengi uppi í hárinu á
Ilelgu og virtist t-ngu likara en hann
tefldi af sama innhlæstri og á móti
þeim Taimanov og Ilivitsky forðum,
þótt meistarinn sé nú kominn vel á
sjötugsaldur. Benóný tefldi byrjun-
Jóhann Hjartarson vann verð-
skuldaðan sigur á mótinu.
ina allt of glæfralega, en fann þá
snjalla leið, fórnaði peði og lang-
hrókaði og lagði síðan á stað í
gífurlega sókn gegn ótraustum
kóngsvæng Helga. Áhorfendur við
borðið fóru nú að skipta tugum og
voru fáir sem hugðu Helga geta
staðist stórsóknina. Hann varðist þó
af útsjónarsemi og gekk hvorki né
rak hjá Benóný í sókninni. Benóný
hafnaði mörgum góðum kostum til
þess að geta haldið áfram árásinni
og lenti á endanum eftir tímahraks-
barning út í endatafl með peði
minna, sem Helgi vann af öryggi.
Margeir komst ekkert áfram gegn
Elvari, þannig að nú var Helgi einn
efstur með fjóra vinninga.
5. umferð
Margeir — Helgi '4 — V*
Jóhannes G. Jónss. — Elvar 1—0
Benóný — Jóhann 0—1
Aftur var það Benóný sem lék
aðalhlutverkið. Hann yfirspilaði ís-
landsmeistarann með einni af hinum
fjölmörgu nýju byrjunum smum, en
missti af strætisvagninum í tíma-
hrakinu og tapaði. Benóný þótti þó