Morgunblaðið - 01.02.1981, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 1981
Páskavika
i Sviss
sviss
SK»DAFeRÐ
11.
.18. apra 19
Beint
^eiguf'ng
ttt
Zúrich

Góöur afsláttur
fyrir börn
— —»■ ■ ■ —
Ath: aöeins
3 vinnudagar.
Pantið tímanlaga vagna
tafcmarkaöa aaatafjölda

■* A .
« ’ ‘Y• •* v' y ~V1 - ‘
-■C** •- * * V.i.. ••
*V ‘-^Z&iSSL. ié, '■% •Í'X -
M*. » . •' í
»■% 1 * _ -v *‘*TV - -
frá kr. 3.960.00
frá kr. 3.220.00
Dvalarstaðir:
Davos: Club Hotel, 1. flokks hótel
Gisting í 2ja manna herbergi meö Vfe fæði
Davos: Studio og íbúöir, án fæöis
Crans-Montana: Hótel Mirabeau, 1. flokks hótel
Gisting í 2ja manna herbergi meö V2 fæöi frá kr. 4.060.00
Ferðaskrifstofa Guðmundar Jónassonar hf.
Borgartún 34, 105 Reykjavík. Sími 83222.
Borgarmalin
í brennidepli
Hverfafundir borgarstjórnarflokks
Sjálfstæðisflokksins
1. fundur
Nes- og Melahverfi
Vestur- og Miðbæjarhverfi
veröur á morgun.
Davíö Oddsson og Ólafur B. Thors flytja ræöur og
svara fyrirspurnum fundargesta.
Fundurinn veröur haldinn í
Átthagasal, Hótel Sögu og hetst w. 20.30.
Fundarstjóri:
Þórir Kr. Þóröarson,
prófessor.
Ritarar:
Áslaug Cassata, kaup-
maöur, Björn Björg-
vinsson, bankagjald-
keri.
Reykvíkingar — tökum þátt í fundum
BORGARSTJÓRNARFLOKKSINS
lÁTTHAGASALUR — HÓTEL SAGA — KL. 20.30i
Ærulauna
peningar
í sambandi við myntsýningu
Myntsafnarafélags lslands árið
1972 var gefin út vönduð sýn-
ingarskrá. Voru þar nokkrar
merkar greinar myntfræðilegs
eðlis. Indriði Indriðason, rithöf-
undur og ættfræðingur, skrif-
aði eina þeirra. Fjallar grein
hans um hina sjaldgæfu og
eftirsóttu ærulaunapeninga.
Þar sem ég treystist ekki til að
gera þessum peningum jafn góð
skil og Indriði, hefi ég fengið
leyfi hans til að birta greinina
hér. Ærulaunapeningarnir sem
eru á myndinni, er fylgir grein
þessari, eru úr safni Freys
Jóhannessonar. tæknifræðings.
Þetta eru nýir peningar, endur-
slátta, sem fékkst hjá konung-
legu dönsku myntsláttunni
fyrir 1970 en eru nú ófáanlegir.
Eg hefi rekist á einn eða tvo
ærulaunapeninga i byggðasöfn-
um til viðbótar þeim peningum
sem Indriði minnist á i grein
sinni er nú hefst:
Heiðurspeningur sá eða med-
alía sem hér verður frá sagt í
stuttu máli, er um margt frá-
sagnarverður. Það er fyrsti heið-
urspeningur sem sleginn er fyrir
íslendinga eingöngu og með ís-
lenzkri áletrun, en þessi medalía
kom fyrst til notkunar árið 1833.
Orðið medalia er íslenskun á
danska orðinu Medaille. Naum-
ast getur þetta kallazt íslenzka
þó það hafi lengi verið við lýði og
á tímabili væri það svo, fyrir
rúmri öld, að lítill hópur ein-
staklinga víðs vegar á lands-
hornum, væri kallaðir medalíu-
menn, þ.e. þeir sem höfðu fengið
medalíu frá kónginum fyrir
gagnsamleg störf í þágu sveitar
sinnar eða byggðarlags. Við höf-
um önnur orð til að tákna þessa
gerð peninga sem ekki getur
skoðazt gangmynt, en það eru
heiðurspeningar, verðlaunapen-
ingar eða minnispeningar.
Aður en þessi peningur kom
til sögu hafði einstökum íslend-
ingum hlotnazt sá frami að
hljóta heiðurspeninga fyrir lær-
dóms- eða vísindaafrek frá
mennta- og listastofnunum, svo
sem tíðkazt hafði um langan
aldur. A seinni hluta 18. aldar
var byrjað að veita einstökum
mönnum íslenzkum þess háttar
viðurkenningu fyrir fram-
kvæmdir, eða hvatningu til
framkvæmda um verkleg efni, er
til heilla máttu horfa almenn-
ingi. Árið 1765 fékk séra Björn
Halldórsson í Sauðlauksdal
fyrstur manna hérlendis heið-
urspening frá Friðriki konungi
fimmta sökum þeirra hluta,
fyrir jarðyrkjurit sitt Korte Be-
retninger om nogle Forsog til
Landvæsenets og især Hauge-
Dyrkningens Forbedring i Is-
land. Eftir að Landbúnaðarfé-
lagið danska var stofnað 1769,
voru þess háttar viðurkenningar
veittar af félaginu. Ólafur Olaví-
us fékk hinn minni verðlauna-
pening félagsins, úr silfri, árið
1774 fyrir rit sín um jarðepla-
rækt og fiskiveiðar. Skúli Magn-
ússon fékk fyrstur manna verð-
laun fyrir kartöflurækt árið
1776, stærri pening Landbúnað-
arfélagsins og mun hann varð-
veittur á Þjóðminjasafninu.
Magnús Ketilsson sýslumaður,
systursonur Skúla, fékk minni
og stærri heiðurspening félags-
ins úr silfri 1777 og 1778 fyrir rit
sín um sauðfjárhirðingu og
plönturækt. Séra Guðlaugur
Sveinsson í Vatnsfirði fékk hinn
minni verðlaunapening félagsins
úr gulli 1784 fyrir húsabætur,
sjósókn, girðingar, vatnsleiðslu
og hýsingu eyðijarða. Hans Lev-
er kaupm. á Akureyri fékk
stærri pening félagsins 1812
fyrir kartöflurækt og séra
Bjarni Arngrímsson á Melum
fékk pening félagsins úr gulli
fyrir rit sitt um Garðyrkjunnar
nauðsyn og nytsemi.
Ekki verður fleira nefnt hér af
þessu tagi, enda ekki innan
ramma þessarar stuttu greinar
að gera slíka upptalningu. Þetta
er aðeins nefnt til að sýna hvað á
undan hafði farið, þegar ákveðið
var að slá sérstakan pening
handa íslendingum til fremdar
almennri sjálfsbjargarviðleitni.
Það var eins og fyrr segir, á
ofanverðum ríkisstjórnarárum
Friðriks sjötta Danakonungs, en
hann ríkti á árabilinu 1808—
1839, að íslenzkir áhrifamenn
hreyfðu því í Fjármálaráðuneyt-
inu í Kaupmannahöfn (Rentu-
kammerinu) að ýmsir íslend-
ingar hefðu tekið sér fyrir hend-
ur sitthvað það er miðaði að
bættum búnaðarháttum og væri
til eftirbreytni fyrir almenning.
Væri því þörf á að gera sérstak-
an verðlaunapening fyrir íslend-
inga af þessu tilefni og ætti
fjármálaráðuneytið að hafa
milligöngu við konung um fram-
kvæmdir þess. Bréf fjármála-
ráðuneytisins til konungs byrjar
á þessa leið (lausleg þýðing):
„Allraauðmjúkust uppá-
stunga:
Frá æðstu yfirvöldum á ís-
landi hafa ráðuneytinu oftlega