Morgunblaðið - 08.02.1981, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. FEBRÚAR 1981
7
Umsjónarmaöur Gísli Jónsson_______________86. þáttur
Hér í Morgunblaðinu, er
mér tjáð, að sagt væri frá
manni sem bundinn hefði
verið og keflaður á höndum
og fótum. Þetta er slysalega
til orða tekið, því að auðvitað
hefur hann verið bundinn á
höndum og fótum, en auk
þess keflaður. í þessu sam-
bandi táknar sögnin að kefla
að setja kefli í munn ein-
hverjum, svo að hann geti
ekki talað né æpt.
Þetta leiðir hugann að
upprunalegri merkingu ým-
issa orða sem merkja bönd af
einhverju tagi. Svo var mér
kennt, að lýsingarorðið frjáls
sé orðið til úr frí-hals (eigin-
lega laus við helsi-hálsband).
Gotneska sú, sem varðveist
hefur, er svo forn, að orðið er
þar enn freihals (lesið frí-
hals). Þá er svo að skilja, að
helsi hafi upphaflega aðeins
merkt hálsband, en nú hefur
merkingin víkkað heldur en
ekki og er einkum orðin
táknræn og huglæg.
Fjötur er myndað með
svonefndri u-klofningu af fet
og merkir samkvæmt því
fótband einvörðungu. En
merking þessa orðs hefur
einnig víkkað með tímanum.
í myndartexta var sagt:
„enda skutu hrossin í höm
eins og sjá má.“ Hér er um
hið margnefnda fyrirbæri
samruna (contamination) að
ræða. Höm er lend eða aftur-
endi (margir þekkja enska
frændyrðið ham). Þegar
hross settu rassinn í veðrið,
var talað um að hama sig eða
híma í (á) höm. í hinni frægu
sögu Þorgils gjallanda,
Heimþrá, segir um Stjörnu:
„Hryssan skaut höm í veðrið
og titraði eins og hrísla."
Nú þarf ekki frekar vitn-
anna við. Samruni hefur orð-
ið. Standa eða híma í höm og
skjóta höm í (veðrið) rennur
saman og verður skjóta í
höm.
Alkunna er að samruna-
myndir verða oft hlægilegar.
Fréttamaður spurði Bene-
dikt Gröndal: „Skýtur þetta
ekki í stúf við stefnu Alþýðu-
flokksins?" og kerling nokk-
ur heyrðist andvarpa: „Eng-
inn veit sína ævina fyrr en í
ausuna er kominn."
Þá var í fyrirsögn talað um
afstungumál, þ.e. þess konar
mál sem verða af því, er
menn stinga af frá saknæm-
um verknaði. Ég fæ ekki séð
neitt athugavert við orðið
afstunga. ef menn á annað
borð sætta sig við orðasam-
bandið að stinga af í
merkingunni að stelast í
burtu. I bridgespili er talað
um að stinga frá, þegar sett
er hærra tromp en andstæð-
ingurinn ætti að hafa. Þetta
athæfi heitir frástunga.
Naumast þarf að minna
menn á orð eins og uppá-
stunga og innstunga, og eru
þá aðeins talin fram
„stunguorð" sem hafa smá-
orð að forlið. Mjög er algengt
að slíkar samsetningar séu
gerðar af nafnorðum, svo
sem nálarstunga, rýtings-
stunga og rekustunga. Þess
skal þó getið, að hvorki
fyrsta né þriðja dæmi er í
orðabók Menningarsjóðs.
Rekustunga merkti í minni
sveit dýpt svarðar eða taðs
sem náð varð með einu reku-
blaði, þ.e. sama og skóflu-
stunga annarsstaðar.
Verra þótti mér í næsta
tölublaði Mbl., þegar sagt
var að snurða væri á þráðin-
um, ekki þræðinum. Ég held
að málkennd flestra krefjist
hljóðvarps þarna. Ekki segj-
um við frá köttinum, björn-
inum eða soninum. Má vera
að þarna hafi orðið einföld
prentvilla. Þær sitja löngum
um okkur. Einna hvimleiðust
er sú, þegar stafurinn ð
týnist úr orðinu maður. Ekki
fyrir löngu sagði í minn-
ingargrein (ekki í Mbl.) að
N.N. hefði verið umhyggju-
samur og natinn fjármaur.
Spurður hef ég verið um
merkingu og uppruna orða-
sambandsins að vera milli
tektar og tvítugs. Þetta
merkir að vera milli ferm-
ingar og tvítugs. Tekt er
verknaðarheiti af sögninni
að taka. „Frek er nú tolla
tekt,“ segir í Aldasöng
Bjarna Borgfirðingaskálds.
Upptöku má einnig kalla
upptekt o.s.frv. Orðið er
mjög gamalt og merkir einn-
ig tryggingargreiðslu í
fyrnsku. Að ferming skuli
nefnd tekt er líklega þannig
að skilja, að barnið sé tekið í
samfélag kristinna manna
með þessum sérstaka hætti.
Þá er bréf Arnar Snorra-
sonar (Aquilae) í Reykjavík
svohljóðandi: „Góði vinur.
Þakka þér allt gamalt og gott
og gleðilegt nýár. Líf mitt
gengur sæmilega fyrir sig.
Vinnan gengur allvel fyrir
sig. Peningaskiptin hafa,
skv. bankastjórum, fjölmiðl-
um og almenningi, gengið
býsna fljótt fyrir sig.
Hvernig hefur daglegt líf
þitt gengið fyrir sig undan-
farin ár? Vel? Vonandi.
Hvernig hefur Hitaveita Ak-
ureyrar gengið fyrir sig?
Hvernig gengur fyrir sig
þessi vetur?
Þetta var nú ágætt og gekk
vel fyrir sig fyrir allmörgum
árum siðan. Fyrir hve mörg-
um árum síðan var það, sem
við lásum upp stíla? Það
gekk nú skemmtilega fyrir
sig. En það var fyrir löngu
siðan, fyrir mörgum árum
siðan, að þetta gekk ánægju-
lega fyrir sig. Fyrir löngu
siðan. Það gekk nú ekki fljótt
fyrir sig að klambra þessu
saman.
Kominn er orða karl í þrot,
klúðrið til höfuðs stigið.
Út vill hann strika eins og skot
andskotans fyrir sig-ið.
P.S.
Mörgum sinnum sá ég þá
svein á göngu, fríðan.
Endurminning flaug mér frá
fyrir löngu síðan.
Skárri væri vísan, ef tveim
orðum væri sleppt!"
Vale, Aquila!
Golf
í SKOTLANDI
Arlega Urvals-golfferðin til Skotlands. — Brottför 22. maí.
Dvalið verður á Marine Hotel, í North Bervick í 10 nætur. Verð
kr. 5.950.-
Innifalið: Flugferðir — flutningur aö og frá hóteli — gisting í
10 nœtur meö morgun- og kvöldverði — akstur á golfvelli.
FERDASKRIFSTOFAN
URVAL
VIO AI ISTURVOL l SÍMI 26900
Norræn
hljómsveitar-
stjóra keppni
Sinfóníuhljómsveitin i
Norrköping heldur dag-
ana 21.— 21*. mai 1981
keppni milli hljómsveitar-
stjóra sem er opin nor-
rænum hljómsveitarstjór-
um fæddum eftir 19U6.
Biðjið um yfirlit og til-
kynningaeyðublað hjá
Norrköping Orkeserfören-
ing, Box 21Uh, S-600 02
Norrköping.
Spumingum varðandi
keppnina svarar Anne-
Marie Treschow., sími
A6-(0) 11-1863 20.
21.—2h. rnai 1981
Norrköping.
Sverige.
Aukavinna
Maöur sem er kennari aó mennt óskar eftir vellaun-
aöri aukavinnu, margt kemur til greina.
Uppl. í síma 25244, mánudag eftir kl. 16.00.
Félag Bókageröarmanna heldur
félagsfund
aö Hótel Esju 2. hæö í dag kl. 14.00 stundvíslega.
Dagskrá fundarins:
1. Á félagiö aö sækja um aöild aö A.S.Í.?
2. Önnur mál.
Félagar fjölmenniö.
Stjórn F.B.M.
SVFB
Árshátíð
Stangaveiðifélags Reykjavíkur
verður haldin í Súinasal Hótel
Sögu föstudaginn 20. febrúar
og hefst meö borðhaldi kl. 20.
— O —
Ljúffengur veislumatur
— O —
Vandaðir skemmtikraftar
— O —
Verði aðgöngumiða stillt í hóf.
— O —
Samkvæmisklæðnaður.
— O —
Borðapantanir á skrifstofu fé-
lagsins í dag, sunnudag, frá kl.
14—16, sími 86050.
Skemmtinefnd S.V.F.R.
Höfum kaupendur aó eftirtöldum verðbréfum:
VERÐTRYGGÐ SPARISKÍRTEINI RÍKISSJÓÐS:
Innlausnarverö Saðlabankans
Yfir-
gengi
72,1%
34,0%
3,0%
34,0%
3,0%
33,0%
33,0%
3,0%
33,0%
3,0%
Kaupgengi
pr. kr. 100.-
m.v. 10% attöll.
1.652.67
1.417.86
1.235.61
1.072.17
758.70
758.70
528.48
511.74
402.30
380.43
Ávöxtunar-
I. febrúar 1981 Kaupgengi m.v. 1 árt
pr. kr. 100.- tímabil frá:
1969 1. flokkur 5.684,62 20/2 '80 3.303,02
1970 1. flokkur 5.205,16 15/9 '80 3.878,48
1970 2. flokkur 3.813,08 5/2 '81 3.702,02
1971 1. flokkur 3.435,81 15/9 '80 2.565.68
1972 1. flokkur 2.994,92 25/1 '81 2,907,69
1972 2. flokkur 2.553,16 15/9 '80 1.914,22
1973 1. flokkur A 1.903,36 15/9 '80 1.431,15
1973 2. flokkur 1.759,18 25/1 '81 1.707,94
1974 1. flokkur 1.210,37 15/9 '80 910,11
1975 1. flokkur 990.73 10/1 '81 961,87
1975 2. flokkur 745,38
1976 1. flokkur 707,17 VERÐTRYGGÐ
1976 2. flokkur 574,02 HAPPDRÆTTISLÁN
1977 1. flokkur 533,13 RÍKISSJÓÐS:
1977 2. flokkur 446,58
1978 1. flokkur 363,94 A — 1972
1978 2. flokkur 287,24 B — 1973
1979 1. flokkur 242,88 C — 1973
1979 2. flokkur 188,46 D — 1974
1980 1. flokkur 143,86 E — 1974
1980 2. flokkur 113,49 F — 1974
Avöxtun spariskírteina
síðustu 12 mán. = 62—71%
— 1975
— 1976
— 1976
— 1977
VEÐSKULDA- Kaupgengi m.v. nafnvexti
BREF:* 12% 14% 16% 18% 20% 38% krafa
1 ár 65 66 67 69 70 81 70—71%
2 ár 54 56 57 59 60 75 71—74%
3 ár 46 48 49 51 53 70 72—76%
4 ár 40 42 43 45 47 66 73—78%
5 ár 35 37 39 41 43 63 74—80%
*) Miðað ar við auðseljanlega fastaign.
NÝTT ÚTBOÐ VERÐTRYGGÐRA SPARI-
SKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS:
1. flokkur 1981. Sala hófst 26. janúar.
FjáRFCfTirramróiM inanoj hp.
VEROBRÉFAMARKADUR, LÆKJARGÖTU 12 R.
lönaöarbankahúsinu. Sími 28566.
Opið alla virka daga frá kl. 9.30—16.