Morgunblaðið - 22.03.1981, Qupperneq 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. MARZ 1981
Styttist dagur
Styttist dagur, — styttist yndi,
stirðnar hagur, kólnar lyndi,
gleðin flýgur skökk með skyndi;
skraut og fegurð eyðast,
löndin mér leiðast!
mótlætis í sjó ég syndi,
sokkinn er ég nærri.
Betur ég héðan burtu kominn væri!
J
Lukkan bezt þá leikur blíða
og lofar gleði skemmtan fríöa,
svikul hjartað særir kvíða
og sorgum myrðir greiðast,
löndin mér leiðast!
af henni því enginn lýða
sig ævi langa stæri.
Betur ég héðan burtu kominn væri!
SijcurAur Pótursson. sýslumaAur í Kjósarsýslu (1759—1827).
Úr Heiöarvíga sögu:
Þuríður eggjar
sonu sína
Heiðarvíga saga greinir frá atburð-
um í þremur héruðum á síðustu
áratugum sögualdar, og er höfuð-
viðburður hennar bardagi Borg-
firðinga og Húnvetninga á Tví-
dægru árið 1014, og er sagan kennd við þann
atburð. Heiðarvíga saga mun rituð um aldamót-
in 1200 og er sennilega elst allra íslendinga-
sagna, sem nú eru til.
Hér segir frá því þegar Þuríður, móðir
Steingríms og Barða Guðmundarsona á As-
bjarnarnesi á Vatnsnesi, eggjar syni sína til að
hefna Halls, bróður þeirra, sem Hárekssynir
höfðu drepið. Þuríði var farið að þykja það
engin meðalskömm hve hefndin hafði lengi
dregist úr hömlu.
Nú fer Barði heim og föruneyti hans og er
heima nótt þá. Um morguninn býr Koll-Gríss
þeim dögurð. En það var siður, að lagður var
matur á borð fyrir menn, en þá voru engir
diskar. Það varð til nýnæmis, að af hurfu
þrennar deildirnar fyrir þrem mönnum. Gekk
hann og sagði til þess Barða.
„Hef þú fram borð,“ segir hann, „og ræð ekki
um það fyrir öðrum mönnum."
En Þuríður mælti, að þeim sonum hennar
skyldi ekki deila dögurð, og kvaðst hún deila
mundu. Svo gerir hann, að hann hefur borð
fram, borð fyrir mann, og deilir mat á. Þuríður
gengur þá innar og leggur sitt stykki fyrir
hvern þeirra bræðra, og var þar þá uxabógurinn
og brytjaður í þrennt.
Tekur hann Steingrímur til orða og mælti:
„Þó er nú brytjað stórmannlega, móðir, og ekki
áttu vanda til að gefa mönnum svo kappsam-
lega mat, og er á þessu mikið vanstilli og ertu
nær óvitandi vits.“
Hún svarar: „Ekki er þetta furða nein, og
máttu þetta ekki undrast, fyrir því, að stærra
var Hallur, bróðir yðar, brytjaður, og heyrði ég
yður ekki þess geta, að það væri nein furða.“
Hún lætur fylgja slátrinu sinn stein fyrir
hvern þeirra. Þeir spurðu, hvað það skyldi
merkja.
Hún svarar: „Melt hafið þér það, bræður, er
eigi er vænna til en steina þessa er þér hafið
eigi þorað að hefna Halls, bróður yðvars, þvílíks
manns sem hann var, og eruð þér orðnir langt
frá yðrum ættmönnum, er mikils eru verðir, og
eigi mundu þeir þvílíka skömm eða hneisu setið
hafa, sem þér hafið þolað um hríð og margra
ámæli fyrir haft.“
Nú hrinda þeir fram borðum og öllu því, er á
var, og ganga til hesta sinna og búast hvatlega.
Hólastaður 1814.
(Ferðabók E. Henderson)
Málshættir
Jafnan er hálfsögð saga, ef einn segir.
Sameign gerir tíðum sundurþykki.
Sannleikurinn er sagnafár, en lygin langorð.
Margur verður einum degi of seinn.
Oft er sekur varinn, en saklaus barinn.
Af vondum lögum versna siðir.
Segðu mér vininn þinn, þá veit ég vitið þitt.
Hólamannahögg
Vestfirðingar og Sunnlendingar hafa jafnan álitið Norðlendinga dugandismenn og skjóta til
úrræða, en þó jafnframt gortara og oflátunga hvað sem þeir hafa til þess. Til þessa lýtur saga sú,
sem hér kemur, hvort sem hún er sönn eða mynduð.
Tólf menn frá Hólum ætluðu einu sinni suður á land til sjóróðra, en fengu moldöskubyl á
Tvídægru svo þeir urðu þar allir úti nema einn. Hann komst hálfdauður af þreytu og helkalinn til
næsta bæjar. Bóndinn á bænum, sem Hólamenn höfðu árinu áður hætt og misboðið, erfði það við
manninn, og í staðinn fyrir að veita honum, svo illa á sig komnum sem hann var, góðan beina, sagði
hann með miskunnarlausri hæðni: „Nú eru Hólamanna klakksekkir farnir að léttast." Þá svaraði
hinn þó hann væri kominn í opinn dauðann: „En fyrir það léttast ekki Hólamannahögg," og rak
bónda um leið afeflis kjaftshögg. En svo var maðurinn kalinn, að handleggurinn féll af honum við
höggið og hann datt sjálfur dauður niður í sömu sporum.
Kölski hræðist
kerlingu
Hjón ein voru það, sem svo vel kom
saman, að aldrei bar á milli. Þar hjá
þeim hjónum var kerling ein, fóstra
konunnar, en fleiri manna er ekki getið
til sögunnar. Kölski kom að máli við
kerlingu þessa og gat þess, að hann hefði
öll sín brögð og ráðkróka í frammi haft
til að komast upp á milli þeirra hjóna, en
engu getað áorkað. Kerling tók þetta
óstinnt upp fyrir honum; sagði það
líklegt, að hann, sem væri þúsund véla
smiður, skyidi auvirðast þannig. Kölski
varð hissa af því hvað kerling hældist
yfir honum og lofaði að gefa henni það
hún óskaði af honum ef hún gæti áorkað
því, að samlyndi þeirra hjónanna bilaði.
Það varð akkorð milli þeirra, að hann
skyldi gefa henni skæði til þess.
Kerling kom nú að máli við konuna og
taldi henni trú um að ef hún rakaði
févörtuna, sem væri á hálsi manns
hennar, með hníf af honum sofandi þá
mundi ást þeirra aldrei verða endaslepp.
Konan var auðtrúa og gerði þetta að
manninum sofandi. Vaknaði hann og
ætlaði hún mundi hafa ætlað að myrða
sig sofandi; greri aldrei um heiit með
þeim upp frá því.
Nú varð kölski ánægður og kom með
skæðin, en svo var hann hræddur við
kerlingu, að hann þorði ekki að rétta
henni skæðin nema með stöng.
Álúti
biskupinn
Einu sinni voru tvær kerlingar á ferð
þar nálægt sem lestamenn áðu hestum
sínum. Svo stóð á, að þeir höfðu í lestinni
meri álægja og graðhest. En þegar
kerlingarnar fóru fram hjá hestunum og
tjaldinu stóðu lestamennirnir úti og
graðfolinn var einmitt að fylja merina.
Heyra mennirnir þá, að önnur kerlingin
segir: „Álútur ríður hann núna í söðlin-
um, blessaður." Þá svarar hin: „Ég held
það sé ekki tiltökumál um jafnháaldrað-
an mann sem blessaður biskupinn okkar
er orðinn," því þær ímynduðu sér að
biskupinn væri þar á ferð, en vissu að
hann var orðinn gamall maður.
Úr Fitjaannál:
Refsingasöm öld
Anno 1657. Þá var góður vetur. Þá
urðu miklir hlutir, en fiskurinn skemmd-
ist mjög vegna vætu og mikillar úrkomu,
sem var um vorið.
Sá drengur Eysteinn Jónsson í Næfur-
holti á Rangárvöllum sló sinn föður. Af
honum voru höggnir 2 fingurnir, fékk
þar að auki húðlát eftir alþingisdómi.
Faðirinn gaf ekki sakir á, og meðkenndi,
að hann hefði að nokkru leyti reitt hann
til reiði, því fékk hann ekki meiri refsing.