Morgunblaðið - 29.08.1981, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 1981
Lárus Jónsson
alþingismaður:
mánaðamót og fiskverð ef að
líkum lætur í kjölfarið.
I þessu hagstæða árferði hafa
launahækkanir innanlands orðið
mun minni en kjarasamningar
fela í sér vegna verðbótaskerð-
ingarinnar 1. mars og launahækk-
anir fyrrihluta ársins því orðið
mun minni en í fyrra. Það stingur
því í augu að þrátt fyrir þessa
þróun sem ætti að öðru jöfnu að
vera hagstæð fyrir atvinnuvegina
stefnir í algjöra stöðvun þeirra á
næstunni að óbreyttri efnahags-
stefnu stjórnvalda. Taprekstur
hefur farið vaxandi hjá útgerð og
fiskvinnslu á árinu þrátt fyrir
21% hækkun Bandaríkjadollars í
krónum frá áramótum sem er eins
og hver önnur himnasending,
einkum fyrir sumar greinar sjáv-
arútvegsins. Hjörtur Eiríksson,
forstjóri íðnaðardeildar SÍS, upp-
lýsir í Tímanum 8. ágúst síðastlið-
inn: „Við verðum komnir í strand í
september með þessu áframhaldi,"
og Pétur Eiríksson upplýsir í
sama stjórnarblaði sama dag að
taprekstur á ríkisfyrirtækinu Ála-
fossi verði 8% af veltu á þessu ári
en þetta fyrirtæki er eitt af
stærstu fyrirtækjum í útflutningi
ullarvara eins og kunnugt er. í
Er ætlun ríkisstjórnar-
innar að hamla gegn verð
bólgu og atvinnuleysi?
Afkoma atvinnuveganna nefur
versnað verulega á yfirstandandi
ári og var hún þó bágborin fyrir.
Fiskveiðar og fiskiðnaður eru
rekin með vaxandi tapi, þótt
skreiðarverkun og saltfiskverk-
un skili ef til vill einhverjum
afgangi. Athyglisvert er að þær
greinar fiskiðnaðar nýta minnst
vinnuafl. Samkeppnis- og útflutn-
ingsiðnaður búa nú við stórfelld-
an taprekstur. Dagbl. Tíminn
upplýsti fyrir nokkru sem dæmi
að taprekstur á Álafoss hf . sem
er ríkisfyrirtæki í útflutuings-
iðnaði, verði 8% af veltu fyrirtæk-
isins á árinu.
Meginástæðan fyrir þcssari af-
komu atvinnuveganna er stefna
stjórnvalda í verðlags-, gengis- og
vaxtamálum. Mestu máli skiptir
nú það sem af er þessu ári sú
fáránlcga gengisstefna að t.d.
vestur-þýskt mark hafði lækkað
gagnvart ísl. krónu um 5% frá
áramótum áður en gengisbreyt-
ingin kom til fyrir nokkrum
dögum. Innfluttar vestur-þýskar
vörur höfðu lækkað í verði á
íslenskum markaði á sama tíma
sem kostnaður við að framleiða
sömu vöru á landinu hafði hækk-
að um a.m.k. 15—20%. Þessi
stefna er augljóst gerræði gagn-
vart íslensku iðnverkafólki og
hlýtur að valda atvinnuleysi þeg-
ar frá líður ef ekki vcrður
gerbreytt um efnahagsstefnu.
Állt er þetta gert undir því
yfirlýsta markmiði að hamla
gegn verðbólgu og spurningin er
sú hvort ríkisstjórnin hafi gert
það upp við sig að atvinnuleysi,
einkum í iðnaði, sé æskileg leið
til þess að lækna verðbólguna.
Afkomuhorfur
atvinnuveganna
Undanfarið hefur hver bú-
hnykkurinn rekið annan til hags-
bóta fyrir íslenskt þjóðarbú. Fisk-
verð hefur hækkað fram úr vonum
í erlendri mynt á útflutnings-
mörkuðum, afli í verðmætari teg-
undum fisks hefur sjaldan verið
meiri og styrking dollarans á
alþjóðlegum gjaldeyrismörkuðum
hefur leitt til þess að viðskipta-
kjör þjóðarinnar hafa gerbreyst
og stórbatnað frá því sem verið
hefur og spáð var að yrði á þessu
ári. Það hlýtur að þurfa jafnvel
minni spekinga en þá ráðamenn
sem nú sitja í æðstu valdastöðum
á Islandi og stuðningsmenn þeirra
til þess að sjá hvert þessi stefna
leiðir. Því er spurt: Er það vísvit-
andi ætlunin að fórna atvinnu
iðnverkafólks fyrir 2 eða 3%
hjöðnun verðbólgunnar á þessu
ári?
V er ðbólguhr aðinn
og kaupmátturinn
Þótt gripið sé til þeirra ráða
gegn verðbólgu að Sementsverk-
smiðja ríkisins á ekki á stundum
fyrir olíu til rekstrar, Hitaveita
Reykjavíkur getur vart haldið
mannvirkjum sínum við og Lands-
virkjun lagt minna en ekki neitt
til nýbyggingar, kaup skert o.s.frv.
kemur allt fyrir ekki. Tölulega er
unnt að blekkja fólk og segja að
verðbólgan verði minni á alman-
aksárinu en í fyrra. Það er rétt út
af fyrir sig en verðbólguhraðinn
nú er næstum nákvæmlega sá
sami og þegar núverandi ríkis-
stjórn tók við völdum. Sleppum
því. Aðalatriðið er að vegna þeirra
búhnykkja sem þjóðarbúið hefur
blessunarlega hlotið ætti að hafa
skapast svigrúm til miklu meiri
hjöðnunar verðbólgu en tekist
hefur, auk þess sem viðskipta-
kjarabatinn ætti að hafa skilað
sér að nokkru í bættum kjörum
almennings í landinu. Því er ekki
að heilsa. Kaupmáttur hefur
„hjaðnað" að undanförnp en þetta
er nýyrði úr orðabók formanns
Verkamannasambands Islands,
Guðmundar J. Guðmundssonar.
Kaupmáttur hefur „hjaðnað" mitt
í öllu góðærinu og sum félög í ASÍ
krefjast nú 8—11% grunnkaups-
hækkunar til að ná kaupmætti
sólstöðusamninga frá 1977. Sú
krafa hljóðaði eitt sinn í orðabók
Guðmundar J. „Samningana í
gildi". Það er ekki ónýtt fyrir
Guðmund að geta nú tekið undir
þá kröfu eftir þriggja ára setu
Alþýðubandalagsins í ríkisstjórn.
5% gengisbreyting
viðurkenning
skipbrots
Gengisbreytingin fyrir nokkr-
um dögum er í raun viðurkenning
á skipbroti efnahagsstefnu ríkis-
stjórnarinnar. Fyrirsjáanlegt er
þó að þær aðgerðir munu að öðru
óbreyttu einungis nægja til þess
að halda atvinnuvegunum í svip-
aðri spennitreyju og áður eftir að
laun hafa hækkað um næstu
„Ég sagði á Alþingi í
vetur að sú stefna ríkis-
stjórnarinnar, sem birt
var um síðastliðin áramót,
að halda gengi krónunnar
föstu fyrst um sinn og
beita síðan ströngu geng-
is-„aðhaldi“ í 40% verð-
bólgu ásamt hækkun
vaxta og illvígustu beit-
ingu verðlagshafta um
áratugi, mætti nefna „upp-
skrift fyrir atvinnu-
leysi“.“
þeirri atvinnugrein hefur verið á
undanförnum árum einn mesti
vaxtarbroddur í útflutningsiðnaði.
Efnahagsstefnan
„uppskrift fyrir
atvinnuleysi“
Ég sagði á Alþingi í vetur að sú
stefna ríkisstjórnarinnar, sem
birt var um síðastliðin áramót, að
halda gengi krónunnar föstu fyrst
um sinn og beita síðan ströngu
gengis-„aðhaldi“ í 40% verðbólgu
ásamt hækkun vaxta og illvígustu
beitingu verðlagshafta um ára-
tugi, mætti nefna „uppskrift fyrir
atvinnuleysi". Allt tekur sinn tíma
og sjálfsagt seinkar himnasend-
ingin, sem er hækkun dollarans,
afleiðingunum af stefnu ríkis-
stjórnarinnar, einkum í sjávarút-
veginum. Að sama skapi bitnar
hún í fáránleika sínum ennþá
þyngra á iðnaðinum, eins og fram
kemur í ummælum fyrrgreindra
manna um horfurnar í útflutn-
ingsiðnaði. Ekki eru afleiðingarn-
ar síður uggvænlegar fyrir ís-
lenskan samkeppnisiðnað. í byrj-
un ágúst hafði sterlingspund
lækkað gagnvart íslenskri krónu
um tæp 10%, danska krónan um
rúm 7% og vesturþýskt mark um
rétt 5%. Þctta merkir að enskar,
danskar og þýskar innfluttar
iðnaðarvörur hafa lækkað í inn-
kaupi til landsins um 5 — 10% á
sama tíma sem kostnaður við að
búa til sömu vörur á íslandi
hefur hækkað um a.m.k. 15—
20%. Með þessu era íslensk stjórn-
völd í raun að greiða niður vöru
framleidda erlendis, sem flutt er
til landsins og seld í samkeppni
við íslenskar iðnaðarvörur!
Forystugrein franska blaðsins Le Monde
Evrópa og
sprengjan
Forystugrein Berlingske Tidende
Skömmu eftir að skýrt var
frá því í Bandaríkjunum, að
Ronald Reagan forseti hefði
samþykkt tillögur varnarmála-
ráðuneytisins um að ekki
skyldi látið við það sitja að
framlciða einstaka hluta i
nifteindarsprengjuna heldur
setja hana saman til geymslu i
vopnabúrum í Bandarikjunum,
birtist eftirfarandi forystu-
grein í franska blaðinu Le
Monde Blaðið er óháð en þykir
oft taka afstöðu vinstra megin
við miðju. Siðan jafnaðarmenn
komust til valda í Frakklandi
telja margir Le Monde túlka
stefnu frönsku stjónarinnar i
utanríkis- og öryggismálum. í
forystugrein blaðsins 11. ágúst,
sem bar yfirskriftina: Evrópa
og sprengjan, sagði:
„Ekki er unnt annað en taka
heilshugar undir þau orð Prövdu
frá 10. ágúst, að ákvörðun Reag-
ans forseta um framleiðslu á
nifteindarsprengjunni sé „ákaf-
lega hættuleg stigmögnun" víg-
búnaðarkapphlaupsins. En það
er einnig unnt að fallast á þá
skoðun Claude Cheysson utan-
ríkisráðherra Frakka, að
ákvörðun Bandaríkjamanna
„komi ekki á óvart" og Banda-
ríkjamenn séu aðeins að skýra
opinberlega frá því, sem aðrir
eru að gera án þess að segja frá
því.
Þegar dagblað sovéska komm-
únistaflokksins kveinar hástöf-
um yfir því, hve vígbúnaðar-
kapphlaupið sé hræðilegt — og
aldrei verður lögð nægilega
þung áhersla á þær hættur og
efnahagslegu afleiðingar, sem
það getur haft í för með sér —
gleymir blaðið hins vegar að
bæta þessari spurningu við: „En
hverjum er þetta að kenna?"
Það er einum of einfalt að
þurrka fortíðina út og endur-
skrifa söguna svo að hún full-
nægi einungis manns eigin þörf-
um. Hver hefur safnað miklum
fjölda Evrópukjarnorkueld-
flauga, sem Atlantshafsbanda-
lagsríkin munu í fyrsta lagi
eignast 1983? Hver sendi
skriðdreka til að berjast í Afg-
anistan skammt frá helstu
orkulindum Vesturlanda og
lífsnauðsynlegum siglingaleið-
um? Hver læst trúa því, að
þessar ögranir Sovétmanna hafi
ekki átt drjúgan þátt í falli
Carters fyrrum forseta?
Og höfum við einnig gleymt
því, að 1978 viðurkenndi Carter
opinberlega, að hann myndi ekki
heimila bandarískum vopna-
framleiðendum að fullgera nift-
eindarsprengjuna, þótt Banda-
ríkjamenn gætu það tæknilega?
Kjör Reagans var eðlileg af-
leiðing ófara Carters í utanrík-
Fylgismenn f
í danska blaðinu Berlingske
Tidende birtist 23. ágúst
forystugrein um nifteindar-
vopnið og andmælin gegn því
undir fyrirsögninni: Fylgis-
menn friðar. Fer forystugrein-
in hér á eftir:
„Enginn hópur í þjóðfélaginu
getur krafist einkaréttar á því
að vera fylgismenn friðar. Það
er ekki verið að gera lítið úr
háleitum hugsjónum að baki
starfinu, sem unnið er í friðar-
samtökum eða öðrum félögum,
sem skreyta sig með orðinu
friður, þótt fullyrt sé, að stund-
um er unnt að vinna að friði með
raunhæfari hætti en þeim að
skrifa undir friðarávörp eða
mótmæli gegn nifteindar-
sprengjunni.
Ekkert er eðlilegra en það
höfði mjög til hvers og eins,
þegar um það er rætt, hvernig
friður verði best tryggður. Á því
leikur ekki vafi, að tilvist hroða-
legra gjöreyðingarvopna, eink-
um kjarnorkuvopna, stuðlar að
því að koma í veg fyrir stórátök,
þriðju heimsstyrjöldina. Hvað
sem því líður sæta þó kjarn-
orkuvopnin og þau ríki, sem
framleiða þau, mestri og ákaf-
astri gagnrýni. Bæði má rekja
það til vitneskju okkar um
grimmilegar afleiðingar
kjarnorkusprengjanna, sem
varpað var á Hiroshima og
Nagasaki 1945, og líklega alltof
vel staðfestrar vissu okkar um
þær miklu meiri hörmungar,
sem nú myndu leiða af kjarn-
orkustríði.
Þau áhrif á almenningsálitið,
sem kjarnorkuvopnaandstæð-
ingar reyna nú að hafa einkum
gegn nifteindarsprengjunni,
slævast mjög vegna of einhæfs
málflutnings. Það er með öllu
tilgangslaust að beina öllum
kröftum sínum að einu vopni og
efna til mótmælagangna og gefa
út friðarávörp vegna þess.
Harkaleg viðbrögð Sovétstjórn-
arinnar við einmitt þessu vopni
færa okkur ekki nein óhrekjandi
sannindi um það, að Rússar
elski friðinn meira en Amerík-
anar. Ráði Atlantshafsbanda-
lagið yfir nifteindarvopnum í
Evrópu veikir það hernaðarlega
yfirburði Sovétmanna, sem
meðal annars má rekja til þess,
að þeir eiga fleiri skriðdreka en
Vesturlandabúar.
Menn eru því ekki að leggja