Morgunblaðið - 29.08.1981, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 1981
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 80 kr. á mánuöi innaniands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
„Ef æskan vill rétta
þér örvandi hönd ...“
Tuttugasta og sjötta þing Sambands ungra sjálfstæðismanna hófst í
gær í höfuðstað Vestfjarða, ísafirði. Enginn vafi er á því að SUS er
langöflugasta fjöldahreyfing ungs fólks í landinu á þjóðmálasviði. Það
eitt að um 600 manns sóttu síðasta aðalfund Heimdallar í Reykjavík
vitnar um þann vaxtarbrodd sem samtök ungra sjálfstæðismanna eru
Sjálfstæðisflokknum og stefnumiðum hans.
Þegar horft er fram á veg íslenzkrar þjóðar, sem ungt fólk hlýtur að
varða öðrum fremur, hljóta nokkur meginatriði að skipa öndvegi
eftirtektar. í fyrsta lagi sjálfstæði þjóðarinnar, pólitískt og efnahags-
legt. í öðru lagi staða einstaklingsins í þjóðfélaginu: þegnréttindi hans,
menntunaraðstaða, starfsmöguleikar, lífskjör og frjálsræði til að byggja
upp eigin lífshætti. í þriðja lagi varðveizla íslenzkrar menningararf-
leifðar og möguleikar til að þróa listir og menningarstarf án hafta og
opinberrar forskriftar. í stuttu máli: að hlúa að þjóðfélagslegum
jarðvegi, hvar heilbrigt mannlíf getur þróazt — og framtak og valfrelsi
einstaklingsins er virt.
Að dómi borgaralega þenkjandi fólks verður pólitískt sjálfstæði
þjóðarinnar bezt varðveitt innan ramma sjálfstæðisstefnunnar. Annars-
vegar með því að varðveita þjóðfélagsgerð lýðræðis, þingræðis,
eignarréttar og einstaklingsframtaks — og þróa hana til meira
frjálsræðis, réttlætis og .'ullkomnunar. Hinsvegar með aðild að
varnarsamstarfi vestrænna ríkja, sem tryggt hefur frið í okkar
heimshluta frá lyktum heimsstyrjaldarinnar síðari. Efnahagslegt
sjálfstæði þjóðarinnar — sem og bætt lífskjör í landinu — verður bezt
tryggt með því að efla verðmætasköpun í þjóðarbúskapnum og auka
þjóðartekjur. Til þess að það megi takast þarf að styrkja rekstrarlega
stöðu atvinnuveganna, skapa þeim skilyrði til vaxtar og framleiðniaukn-
ingar, og skjóta nýjum stoðum undir þjóðarbúskapinn með stóraukinni
nýtingu innlendra orkugjafa sem og nýjum orkuiðnaði. Hvarvetna þar
sem frjálst framtak einstaklingsins fær að njóta sín hefur verðmæta-
sköpun á einstakling, og þar með almenn lífskjör, farið lagt fram úr því
sem þekkist í fátæktarríkjum sósíalismans.
Ungt fólk á mest í húfi, hvern veg íslenzk þjóðfélagsgerð þróast í
næstu framtíð. Það er í þess valdi að styrkja og efla þá brjóstvörn
borgaralegs þjóðskipulags, sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur verið og
þarf að vera á þjóðmálasviði. Þessvegna er 26. þing SUS, eins og mál
standa r.ú í þjóðfélaginu, mjög mikilvægt, ekki aðeins fyrir íslenzka
samtíð, heldur ekki síður framtíðina. Megi gifta fylgja störfum þess
bæði fyrir Sjálfstæðisflokkinn og þróun íslenzkrar þjóðfélagsgerðar.
Heimastjórnun —
staðbundin þekking
Samtök sveitarfélaga á Austfjörðum, Vestfjörðum og í Norðlend-
ingafjórðungi halda hvert um sig ársþing um þessar mundir. Þessi
samtök hafa orðið til af brýnni þörf til að standa vörð um svæðisbundna
hagsmuni — gegn sívaxandi tilhneigingu pólitískra miðstýringarmanna,
er telja strjálbýlisfólk bezt komið undir hatti fjarstýringar og
kerfisdrottnunar.
Sveitarstjórnarmenn búa allajafna yfir mikilvægri staðbundinni
þekkingu, auk þess sem þeir þekkja betur vilja og óskir héimaaðila, sem
hafa valið þá til trúnaðar og forystu. Þeir eru því yfirleitt betur til þess
fallnir að taka ákvarðanir um mál, er varða umbjóðendur þeirra, en
fjarlægara vald. Þetta gildir bæði um kostnaðarlega hlið þjónustu og
framkvæmda — og það að koma betur til móts við vilja heimaaðila. Það
er því mikilvægt að réttlátrar valddreifingar sé gætt í verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga. í þessu efni hafa fjórðungssambönd sveitarfélaga
mikilvægu hlutverki að gegna, ekki síður en í því að samræma og
samhæfa sjónarmið í ýmsum skipulags- og þjónustustörfum á
afmörkuðum landsvæðum.
Það er einkar lærdómsríkt að virkjunarmál og orkuiðnaður skipa
veigamikinn sess á fjórðungsþingum bæði austan lands og norðan, en
Austfirðingar ræða möguleika á stofnun iðnþróunarfélags og iðnþróun-
arsjóðs í landshlutanum. Aðalmál fjórðungsþings Norðlendinga verður
og orku- og iðnþróunarmál. En einmitt í þessum mikilvægu málum
hefur ríkisstjórnin dregið fætur, hikað og hummað, enda innbyrðis
sundurþykk. Sveitarstjórnarmenn í þessum landshlutum sýnast leggja á
það mikla áherzlu að fjölhæfa atvinnulíf og skjóta nýjum stoðum undir
afkomuöryggi íbúanna, til þess að halda velli í mannfjöldaþróun næstu
framtíðar. Vestfirðingar eiga óhægara um vik í þessu efni, vegna
landfræðilegra aðstæðna, og setja í öndvegi að halda hlut sínum í
veiðum og vinnslu, en milli 40—50% vinnuafls á Vestfjörðum sækir
lifibrauð til sjávarútvegs. Vestfirðingar eru og í hópi hlutfallslega
stærstu innleggjenda í útflutnings- oggjaldeyrissamlag þjóðarbúsins, ef
svo má að orði komast. Afstaða þeirra er því meir en skiljanleg.
Sjálfstæði sveitarfélaga, valddreifing í þjóðfélaginu og sjálfsákvörð-
unarréttur heimaaðila í eigin málum hvers byggðarlags eru veigamiklir
þættir í sjálfstæðisstefnunni. Þessi sjónarmið eiga og velvild að mæta í
öðrum lýðræðisflokkum. í tilefni fjórðungsþinga skal borin fram sú
einlæga ósk, að sveitarfélögin í landinu megi halda vöku sinni í vörn og
sókn fyrir heimastjómun. Miðstýringaröflunum hefur tekizt að búa
alltof vel um sig í íslenzka stjórnkerfinu. Breytinga er þörf.
Nokkrir útlendinganna á nám-
skeiðinu sögðust hafa fengið
ábendingar frá vinum sínum, sem
tekið hefðu þátt í námskeiðinu,
og komið hingað sjálfir að þeirra
ráðleggingu, en einnig vildu þeir
nota tækifærið og skoða landið í
leiðinni.
Rut Ingólfsdóttir hefur haft
umsjón með námskeiðinu fyrir
hönd skólans, en Þorgerður Ing-
ólfsdóttir sá um það fyrstu fjögur
árin.
í spjalli við nemendur á nám-
skeiðinu kom fram að þarna gefst
ungu tónlistarfólki tækifæri til
þess að leika nútímaverk, sem
sjaldan eru leikin hér og öðlast
reynslu í að leika með stórri
hljómsveit. Hér á landi er erfitt
að ná saman stórri nemenda-
hljómsveit vegna fámennis og
margir eru við nám erlendis.
Voru menn sammála um að það
væri mikil reynsla að taka þátt í
þessu námskeiði. Vinnan væri
mikil, æfingar alla daga og fram
eftir kvöldi. Fyrir hádegi eru
hljómsveitaræfingar en eftir há-
degi skiptist fólkið í minni hópa
og æfir sínar raddir. „Nútíma-
tónlist gerir sérstakar kröfur til
hljóðfæraleikaranna, einbeiting-
in verður að vera meiri og
stöðugri og tilfinningin fyrir
hrynjandi vakandi."
Hljómsveitaræfing á Zukofsky-námskeiðinu.
Á tónleikunum í dag verður
leikin Sinfónía nr. 4 eftir Anton
Bruckner, Fimm þættir fyrir
strengjasveit op. 5 eftir Anton
Webern og Sinfónískar ummynd-
anir Paul Hindemith á stefjum
eftir Carl Maria von Weber. Á
tónleikunum 5. september verða
leiknir Fimm þættir fyrir
hljómsveit op. 16 eftir Schönberg
og Sinfónía nr. 1 eftir Gustav
Mahler.
NÚ GR að ljúka fimmti
Zukovsky-námskeiðinu, sen
Tónlistarskólinn i Reykjavík
stendur fyrir, og verður enda
punkturinn settur með tón
leikahaldi i Háskólabíói í dag
29. ágúst kl. 14 og laugardag
inn 5. september. Tæplega
hundrað nemendur hafa sótt
námskeiðið að þessu sinni, þar
af fjórtán útlendingar. Paul
Zukofsky er aðalleiðbeinandi á
námskeiðinu en hann hefur
fengið til liðs við sig Claire
Heldrich, kennara í meðferð
ásláttarhljóðfæra í nútímatón-
list og Bernard Wilkinsson,
flautuleikara.
Tilgangurinn með námskeiðinu
er aðallega sá að kynna fyrir
ungum hljóðfæraleikurum tækni
og túlkun samtímatónlistar undir
leiðsögn reyndra og viðurkenndra
kennara. Zukofsky hefur verið
aðalleiðbeinandi á námskeiðinu
frá upphafi og í fyrra var honum
til aðstoðar kanadíski flautuleik-
arinn Robert Aitken.
Zukofsky-námskeiðið:
Tækifæri til að leika erfið nú-
tímaverk með stórri hljómsveit
Hluti nemendanna lék á mið-
vikudag á kammertónleikum í sal
Hagaskóla og voru þar leikin
verk fyrir blásturs- og ásláttar-
hljóðfæri eftir ýmsa nútímahöf-
unda.
Claire Heldrich sagði að slag-
verk í stíl John Cage væru nær
óþekkt hér og hefðu ekki verið
spiluð hér á tónleikum, en slík
1 verk væru hinsvegar talsvert
stórt atriði hjá tónlistarskólum
erlendis. Meðal annars hefðu
flestir stærri skólar sérstaka
slagverkshljómsveit, sem ekki er
til staðar hér.
Paul Zukofsky
Karl Pedersen leikur á „vatns-gong“ á æfingu á verki John Cage.
I.josm. Guðjón.
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 1981
VSI skrifar félagsmálaráðherra:
Vill yfirlýsingu um að um-
mæli aðstoðarmanns hans
séu ráðuneytinu óviðkomandi
Framkvæmdastjóri Vinnu-
veitendasambands íslands.
Þorsteinn Pálsson, hefur skrif-
að félagsmálaráðherra, Svavari
Gestssyni, bréf, þar sem VSÍ
óskar eftir opinberri yfirlýs-
ingu félagsmálaráðuneytisins
um það, að ummæli Arnmundar
Backman, aðstoðarmanns fé-
lagsmálaráðherra, i samtali við
Þjóðviljann, séu ráðuneytinu
með öllu óviðkomandi.
Þjóðviljinn birtir á forsíðu í
gær samtal við Arnmund, þar
sem blaðið spyr hann álits á
niðurstöðum félagsdóms í máli
Verkalýðsfélags Akraness gegn
Vinnuveitendasambandi Islands
f.h. Skipaskaga hf. á Akranesi.
Málavextir voru þeir, að frysti-
húsið sagði 4. júlí 1980 upp
kauptryggingarsamningi starfs-
manna og tók þá út af launaskrá
viku síðar. í uppsagnarbréfunum
var sagt, að ástæður stöðvunar
væru fiskskortur, sem stafaði af
árlegu eftirliti og viðgerðum á
togurum fyrirtækisins. Vinnsla
lá niðri frá 11. júlí til 27.
október. Stefnandi taldi skýr-
ingu fyrirtækisins á vinnslu-
stöðvun ekki nægilega haldgóða
til að uppfylla skilyrði samninga
fyrir því, að kauptryggingar-
samningi yrði sagt upp. Félags-
dómur sýknaði frystihúsið af
kröfum verkalýðsfélagsins um
að uppsögn kauptryggingar
hefði verið ólögleg.
I samtalinu við Þjóðviljann
segir Arnmundur Backman m.a.,
að dómsniðurstaðan sé „áfall
fyrir verkafólk" og að hann telji
skilning félagsdóms „fráleitan".
Bréf Þorsteins Pálssonar til
Svavars Gestssonar fer hér á
eftir:
„í dagblaðinu Þjóðviljanum í
morgun er viðtal við Arnmund
Backman aðstoðarmann yðar.
Viðtaiið er um nýfallinn dóm
félagsdóms. Þar lýsir Arnmund-
ur Backman yfir því, að hann
telji umræddan dóm félagsdóms
fráleitan.
Með því að VSÍ á skv. 1.
80/1938 aðild að félagsdómi er
óhjákvæmilegt að vekja athygli
ráðuneytisins á því, að samband-
ið telur slík ummæli af hálfu
ráðuneytisins i meira lagi óvið-
eigandi og skaðleg. Félagsdómur
starfar undir félagsmáiaráðu-
neytinu og er skipaður af félags-
málaráðherra, en nýtur að
sjálfsögðu eins og aðrir dómstól-
ar fullkomins sjálfstæðis.
Dómstóllinn hefur mikla þýð-
ingu fyrir aðila vinnumarkaðar-
ins. Hann hefur notið óskoraðs
trausts og þannig stuðlað að
friðsamlegri lausn fjölmargra
ágreiningsefna á vinnumarkaðn-
um.
Það er skoðun VSÍ, að það
veiki mjög stöðu dómsins þegar
aðstoðarmaður félagsmálaráð-
herra, sem skipar dóminn, lýsir
opinberlega yfir því, að skilning-
ur og niðurstöður dómsins séu
fráleitar.
VSÍ er ljóst, að Arnmundur
Backman hefur gegnt lögmanns-
störfum jafnframt opinberu
starfi sínu þó að ríkjandi reglur
séu þær, að lögfræðingum, er
starfa í stjórnarráðinu, sé
óheimilt að gegna lögmanns-
störfum fyrir aðra, sbr. reglur
um málflytjendastörf manna í
opinberu starfi frá 10. febrúar
1971. (Stjórnartíðindi B 1971 nr.
32.) Rétt er að taka fram, að
aðstoðarmaður yðar er lögmaður
í máli, sem rekið er fyrir héraðs-
dómi og snýst um svipað ágrein-
ingsefni og félagsdómur hefur
nýlega skorið úr um og er tilefni
umræddrar yfirlýsingar. VSÍ
getur hins vegar ekki án frekari
upplýsinga litið svo á, að yfirlýs-
ing aðstoðarmanns yðar sé gefin
í lögmannsstarfi, enda væri það
skýlaust brot á áðurnefndum
reglum útgefnum af dómsmála-
ráðherra. Af þeim sökum getur
VSÍ ekki litið á yfirlýsingu
Arnmundar Backman öðruvísi
en svo að hún sé á vegum
ráðuneytisins.
VSI telur mikla hagsmuni því
tengda, að ráðuneytið, sem skip-
ar félagsdóm, véfengi ekki niður-
stöður hans, eða telji þær frá-
leitar. Fyrir því er það ósk VSÍ,
að ráðuneytið taki opinberlega
fram, að yfirlýsing Arnmundar
Backman í Þjóðviljanum í morg-
un þess efnis, að skilningur
félagsdóms sé fráleitur, sé ráðu-
neytinu með öllu óviðkomandi."
Gengislækkunin í ár:
1,4% á mánuði að meðaltali — 2% 79
í VIÐTALI við fréttamann hljóð-
varps, sem flutt var i fréttum kl.
19 sl. fimmtudag. var dr. Gunnar
Thoroddsen forsætisráðherra
spurður álits á þvi, hvort það væri
ekki áfall fyrir efnahagsstefnu
rikisstjórnarinnar, sem byggðist á
föstu gengi, að hafa þurft að fella
það 29. mai (um tæp 4%) og aftur
nú um tæp 5%, þegar til þess sé
litið, að Bandarikjadollar hefði
hækkað um 30—35% frá áramót-
um og þar að auki fiskverð um
10% og verð á saltfiski um 20%.
Taldi fréttamaðurinn Ásdis J.
Rafnar hér um „útlendan happ-
drættisvinning“ fyrir rikisstjórn-
ina að ræða.
Dr. Gunnar Thoroddsen sagði, að
því færi fjarri, að um áfall fyrir
stjórnina væri að ræða. Hann
minnti á, að í efnahagsstefnu ríkis-
stjórnarinnar, sem boðuð var um
áramót, hefði sagt: Gengi krónunn-
ar verði haldið stöðugu næstu
mánuði. Og síðan sagði forsætisráð-
herra orðrétt: „Þá gerðum við okkur
vonir um það, að þetta yrði unnt í
kannski þrjá mánuði um það bil,
það reyndist unnt að halda því
föstu í fimm mánuði eða framar
vonum."
Sé litið yfir þróun gengismála frá
áramótum slepptu bæði fréttamað-
ur útvarpsins og forsætisráðherra
einu mikilvægu atriði, sem kemur
við sögu, þegar litið er á framvindu
stjórnarstefnunnar. Þegar ríkis-
stjórnin gaf út yfirlýsingu sína um
„fast gengi“ um áramótin ákvað
hún jafnframt að festa gengið
miðað við dollar. Hélst sú skipan,
þar til kom að því í byrjun febrúar,
að ekki var unnt að draga lengur að
ákveða fiskverð, sem í raun átti að
taka gildi um áramótin.
I sömu andrá og nýtt fiskverð var
ákveðið gaf Seðlabanki íslands út
tilkynningu þess efnis, að gengi
krónunnar væri ekki lengur „fast“
miðað við dollar heldur miðað við
svonefnt „meðalgengi", sem er
ákveðið meðaltal af myntum helstu
viðskiptalanda okkar. í „meðal-
genginu“ vegur dollarinn léttar en
mikilvægi hans í viðskiptum lands-
manna við útlönd gefur til kynna.
I forystugrein Morgunblaðsins
10. febrúar sagði um þessar gengis-
ráðstafanir: „Nú er talað um nauð-
syn þess að finna aðra gengisvið-
miðun. I því felst auðvitað fráhvarf
frá þeirri stefnu að festa gengið."
Tómas Árnason viðskiptaráðherra
var ekki alveg sömu skoðunar.
Hann sagði í viðtali við Morgun-
blaðið, sem birtist 10. febrúar; þetta
er „ekki venjuleg gengisfelling
heldur aðeins breyting á gengisvið-
rniðun". En 10. febrúar féll krónan
af þessum sökum um 3,68%. Þá
hafði dollarinn hækkað um 4% frá
áramótum vegna breyttra viðhorfa
í Bandaríkjunum við valdatöku
Ronald Reagans. Síðan hefur doll-
arinn styrkst jafnt og þétt og
samhliða því hefur verð á þeim
hluta útflutningsafurða íslendinga,
sem seldar eru fyrir dollara hækkað
í íslenskum krónum. Nemur sú
hækkun 20—30% eftir reikningsað-
ferð.
Sé litið á meðalbreytingar á
gengi á mánuði frá 23. desember
1980 til 26. ágúst sl. kemur í ljós, að
krónan hefur sigið um 1,4% hvern
mánuð tímabilsins. Sambærilegar
tölur fyrir allt árið 1979 eru 2% sig
krónunnar á mánuði, eða 0,6%
hærra þá en nú, en 1979 var síðasta
heila árið fyrir myndun núverandi
ríkisstjómar, í fyrra seig gengið
hins vegar um 3,3% á mánuði. í
fréttatilkynningu Hagstofu íslands
um vöruskiptajöfnuð landsmanna
fyrstu sjö mánuði ársins kemur
fram, að meðalgengi gjaldeyris í
janúar-júlí 1981 er talið vera 43,8%
hærra en það var á sömu mánuðum
1980.
Þetta linurit birtist i riti hagfræðideildar Seðlabanka tslands, Hagtölum mánaðarins, júli-hefti 1981 og sýnir
þróun gengis íslensku krónunnar frá þvi 1. janúar 1980 eða frá þvi rúmum mánuði áður en ríkisstjórn dr.
Gunnars Thoroddsens tók við völdum. Linuritið nær fram yfir gengislækkunina 29. mai sl.