Morgunblaðið - 29.08.1981, Side 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 1981
25
Ólöf E.K.
Wheeler sýn-
ir í Hamra-
görðum
ÓLÖF E.K. Wheeler frá ísafirði
opnar málverkasýningu að Ilamra-
Korðum i dag. iauKardag. kl. 14.
líetta er yfirlitssýninK á verkum
hennar sem hún heldur i minninKU
móður sinnar. MarKrétar Jóhönnu
MaKnúsdóttur.
Verk Ólafar eru unnin í olíu-,
pastel-, vatns-, akryl- og ítalska liti.
Mun hún sýna um 80 verk stór og
smá, mörg þeirra eru í einkaeign. I
júlí síðastliðnum var Ólöfu boðið að
sýna á stórri samsýningu í Grikk-
landi, og sýndi hún 20 úrvalsverka
sinna þar, og fengu verk hennar
frábæra dóma listgagnrýnenda þar í
landi.
Ólöf hefur numið myndlist bæði
hér heima og einnig í listaskólum
vestanhafs, þar sem hún hefur verið
búsett árum saman og er orðin mjög
þekkt þar í álfu, segir í fréttatil-
kynningu til Mbl.
Þetta er 15. málverkasýning Ólaf-
ar hér heima og erlendis, þar sem
hún hefur sýnt með frægum lista-
mönnum.
Óperusöngkonan Margrét Jó-
hanna Pálmadóttir, sem er nýkomin
frá margra ára námi í sönglist og
tónfræðum í Austurríki og Italíu,
mun syngja ítalskar aríur við opnun
sýningarinnar. Óperusöngkonan er
dóttir listakonunnar Ólafar.
Sýningin mun standa í tíu daga
frá 2 til 10 alla daga. Munu um 50
heiðursgestir listakonunnar verða
við opnun sýningarinnar en allir eru
að sjálfsögðu velkomnir meðan hús-
rúm leyfir, segir í fréttatilkynning-
unni.
KRON býður
félagsmönnum
afsláttarkort
KRON býður félagsmönnum sin-
um afsláttarkort. sem gildir frá 1.
september til 16. desember og
verða þau send heim tii félags-
manna.
Afsláttarkortin eru 7 og gilda 3
þeirra í matvöruverslunum KRON,
2 í Stórmarkaðnum og 2 í Domus
eða Járnvörubúð KRON. 10% af-
sláttur er af öllum vörum nema
tóbaksvörum og kjöti í heilum og
hálfum skrokkum. 5% afsláttur er
af stærri heimilistækjum.
Um tólf ár eru liðin síðan þetta
afsláttarform var fyrst reynt og um
60—70% félagsmanna hafa notfært
sér kortin hverju sinni. Félagsmenn
KRON eru nú um 13.500.
Sumargleð-
in í Tónabæ
UNGLINGAHÁTÍÐ verður í
Tónabæ á sunnudagskvöldið og
verður Sumargleðin með
skemmtidagskrá frá klukkan
21—23.30. Er þetta í fyrsta skipti,
sem Sumargleðin skemmtir reyk-
vískum unglingum.
Mezzoforte
í Stúdenta-
kjallaranum
HLJÓMSVEITIN Mezzoforte leik-
ur jazz og jazzrokk í Stúdenta-
kjallaranum í kvöld, laugardags-
kvöld.
Mezzoforte er senn á förum til
Englands, þar sem þriðja hljóm-
plata hljómsveitarinnar verður
tekin upp. Lög af þeirri plötu
verða kynnt á tónleikunum ásamt
eldri lögum.
Á Hólum í Reykhólasveit
húa ung hjón. Þórarinn
Sveinsson, sem er ráöunaut-
ur Búnaöarsamhands Vest-
fjaröa, aútaöur austan úr
Feilahrcppi, og Katrín
Þóroddsdóttir úr Borgar-
firði. Þau settust að á Hól-
um fyrir 4 árum og eru á
þessu hausti að byggja sér
íbúðarhús. Smiðir voru að
keppast við að loka húsinu
fyrir veturinn um sl. helgi,
þegar fréttamaður Mbl.
kom þar við og unnið af
Á Hólum i Reykhólasveit er að rísa nýtt ibúðarhús. Smiðir að störfum og framan við húsið stendur
Þórarinn bóndi og ráðunautur ásamt syni sinum. Sér i gamla bæinn i baksýn.
Hver bóndi fær verð í samræmi
við uppboðsverð á gærum hans
kappi myrkranna á milli.
Yfir kaffi með pónnukökum
og kleinum hjá húsfreyju
var spjallað um búskap og
talið barst að gráum gærum
og sölu á þeim til pelsa-
framleiðslu, sem Þórarinn
hefur ákveðna skoðun á.
Þrátt fyrir annir gaf hann
sér þ<') tíma til að skýra
málið.
— Upp úr 1960 var farið að
borga íslenzkum bændum hátt
verð fyrir gráar gærur, sem
seldar voru til Svíþjóðar, hóf
hann máls. Það var auðvitað
hvatning til bænda og fram-
leiðsla á þeim fór vaxandi. En
síðan 1965 hefur verðið lækkað
og er nú lítið hærra en fyrir
aðrar gærur. Bændum var sagt
að gráu gærunar væru ekkert
verðmeiri og ráðunautarnir
vissu ekki betur en svo væri á
sænskum markaði.
— í júnímánuði í fyrra fór ég
svo ásamt 13 ráðunautum og
fleiri Islendingum á vegum
Framleiðsluráðs landbúnaðarins
til Norðurlanda, en tilgangurinn
ar m.a. að kynna sér loðdýra-
rækt og pelsfjárframleiðslu í
Svíþjóð. Við heimsóttum fjár-
bændur, sem eru með sérstakt
feldfé, Gotlandsfé, en það er
sérstaklega ræktað til pelsa-
framleiðslu úr lambagærum. Við
komum líka í pelsaverksmiðju,
sem framleiðir pelsa úr Got-
landsgærum og íslenzkum
lambagærum. Okkur voru sýndir
tveir pelsar, annar úr sænskum
gærum og hinn úr íslenzkum
gærum.
— Það kom í ljós að pelsinn
úr sænsku gærunum kostaði frá
verksmiðjunni 3.900 sænskar
krónur, en sá úr íslenzku skinn-
unum s.kr. 3.100. Færri gærur
íslenzkar þurfti í pelsinn en
sænskar eða 5 á móti 6. Okkur
hefur verið sagt að ódýrara væri
að framleiða úr íslenzku gærun-
um. Sænsku bændurnir fá allt
upp í 250 kr. sænskar fyrir
skinnið. Fengu þeir þá um haust-
ið 300 kr. fyrir 1. flokks gæru, en
af því fóru um 50 kr. í kostnað
við flutning, sútun og uppboð.
Okkur var sagt að Gotlands-
skinn hefðu hækkað um 300% í
verði síðustu árin. Þeir íslenzkir
bændur sem framleiða gráar
gærur í kápur fá 2500—3000 ísl.
kr. Á þeim tíma reiknaði ég
þetta á þáverandi gengi og
komst að þeirri niðurstöðu að
sænski bóndinn fengi um 29
þúsund ísl. krónur en sá íslenzki
ekki nema 2500—3000 kr. eða um
1/10. Þótti okkur það meira en
Rætt við
Þórarinn Sveins-
son, ráðunaut
Þórarinn Sveinsson
lítill munur og maður spurði í
forundran, hvernig á þessu gæti
staðið.
— Og hvað var svarið?
— Svarið var eitthvað á þessa
leið: „Ykkar gærur eru alltaf
jafn verðmætar ef þær eru
nægilega góðar. En þeim hefur
verið að hraka til þessarar
framleiðslu síðustu 10—20 árin.“
En þá er til að taka, að íslenzkir
aðilar hafa bara ekkert vitað
hvernig skinnin ættu að vera til
þess að vera metin nægilega góð
í þessa pelsaframleiðslu, segir
Þórarinn og sýnir blaðamanni
tvö sýnishorn af grárri gæru,
annað af sænsku fé og hitt
íslenzku, sem hann fékk í verk-
smiðjunni. Þar var greinilegur
munur á. Gotlandsskinnið
gljámeira, jafnlitara og lokk-
aðra.
— Þarna er um að ræða fínt
þel og gróft tog, útskýrir Þórar-
inn. Lokkunin kemur fram í
toghárum og ég held að við
mundum þurfa að minnka þelið
á okkar skinnum til þessarar
framleiðslu. Við þurfum að
breyta hlutfalinu milli togs og
þels til þess að gæran hafi
feldeiginleika. Nú er ég ekki að
halda því fram að við þurfum
endilega að hafa okkar gráu
gærur eins og þær sænsku,
heldur bara gera þær betur
fallnar til þessarar ákveðnu
framleiðslu.
— Hvað þá um ullargæðin, ef
dregið er úr þelinu?
— Það er auðvitað atriði, sem
e.t.v. heldur aftur af sumum.
Þeir óttast um ullargæðin, svar-
ar Þórarinn. Eins og ástandið er,
skiptir ullin bændur ekki miklu
máli, þeir fá svo lítið fyrir hana.
En bændur eiga ekki að halda
uppi ullariðnaði fyrir ekki neitt.
Meðan verið er að draga úr
kjötframleiðslu á kjöti og bænd-
ur fá ekki fullt verð, er ætlast til
þess að þeir haldi uppi ullariðn-
aði. En það er með þessa fram-
leiðslu eins og aðra að máli
skiptir að menn fái greitt fyrir
framleiðsluvöru sína. Ef það
gefur eitthvað í aðra hönd, þá er
vel hægt að auka ullarfram-
leiðsluna um 'k til 1 kg á kind og
það er raunar mikið þjóðhags-
legt atriði að láta vöruna ekki
ónýtast. En sé verið að framleiða
grátt lambaskinn til pelsafram-
leiðslu, þá verður það að hafa
feldeiginleika.
— I Svíþjóð er bændum borg-
að fyrir það verðmæti sem þeir
framleiða, heldur Þórarinn
áfram. Við kynntumst því í
Svíþjóð, sem er óþekkt hér, að
gærurnar eru í sláturhúsinu
merktar hverjum framleiðanda.
Mikill hluti af þessum sænsku
gærum er seldur á uppboðum,
rétt eins og refaskinn. Merki
framleiðandans eru á gærunni
og hann fær greitt fyrir hana
það verð sem fæst fyrir hana
þar. Ekkert meðalverð, sem eng-
inn botnar í hvernig er fengið.
— Hvernig hefur þetta komið
út fyrir íslenzka skinnaframleið-
endur?
— Svíar segja að á árinu 1979
höfum við selt 70 þúsund gráar
gærur, en af þeim hafi aðeins 14
þúsund verið nægilega góðar.
Mér finnst það vera skýlaust
réttlæti að þeir bændur, sem
framleiddu þessar 14 þúsund
góðu gærur, fái rétt söluverð
fyrir þær. Hinir þá bara minna.
Að öðrum kosti hugsar enginn
um að hafa bestu vöruna.
— Okkur var sagt að lengi
hefði verið búið að vinna að betri
feldfjárframleiðslu í Svíþjóð án
mikils árangurs, þar til farið var
að greiða bóndanum fyrir hvert
einstakt skinn í samræmi við
söluverð þess. Það er hið kunna
skinnafyrirtæki Hudson Bay,
sem byrjaði með uppboð á feld-
gærum í Svíþjóð. Við komum í
aðalstöðvar Hudson’s Bay and
Amings í Jöngköping. Hudson
Bay kaupir ekki gærurnar, held-
ur selur þær í umboðssölu.
Fyrsta árið, sem þeir seldu
gærur á uppboðum sínum fyrir
Svía, fengu þeir 70 kr. fyrir
skinnið á sama tíma sem meðal-
verð til sænskra bænda var
25—30 krónur sænskar. Það varð
til þess að hækka verð á þessum
gærum, sem tóku að batna. Þess
vegna er ég ekki í vafa um að
þetta er það sem við þurfum að
gera líka, segir Þórarinn.
— Bestu gærurnar eru sem
sagt seldar úr landi í sama flokki
og ruslgærur, sem ekki eru
hæfar til slíkrar vinnslu og
borgaðar sem slíkar? Hafa ís-
lenzku gærurnar verið að
versna?
— Á fundi á Akureyri í sumar
var kvartað undan því að gæðin
á gærunum hefðu verið að
versna. Það væru fleiri með
dökkum blettum, flekkóttar,
grámórauðar og illhærur. Ég var
svo staddur í Reykjavík og gekk
framhjá búðarglugga Framtíð-
arinnar óg sá pelsa úr slíkum
gærum, sem okkur er sagt að séu
ruslgærur. Kápan kostaði 3840
kr. og höfðu farið í hana um 7
gærur, mér reiknaðist svo til að
af því hafi farið 7,3% til bónd-
ans. En þetta vekur spurningar.
Er ekki hættulegt þegar hér er
farið að sauma úr ruslinu?
— Svíar kaupa gráu gærurnar
óflokkaðar og ég geri ráð fyrir
því að þeir sjái til þess að tapa
ekki á því. Það sem lélegt er,
spillir þá fyrir heildinni, því að
verðið sem fæst fyrir vöruna er
ekki miðað við besta hlutann af
framleiðslunni, heldur hið gagn-
stæða. En hvers vegna spyrst
það aldrei til Islands hvað eru
verðmestu gærurnar, svo að
hægt sé að bæta framleiðsluna?
Við höfum góða ræktunarmenn
og fjármenn til þess ef til
einhvers er að vinna.
— Ég held að það sé líka
athugandi fyrir bændastéttina
hvort ekki er hægt að fá meira
fyrir gærur með því að flytja
þær algerlega óunnar út, sagði
Þórarinn að lokum. í Svíþjóð
tekur Hundson Bay and Amings
á móti lambaskinnum strax í
sláturhúsinu og fylgir þeim eftir
gegnum sútun, flokkun og upp-
boð. í flokkun á skinnunum
hráum eru tekin frá þau skinn,
sem greinilega eru ekki pelsa-
vara. Þau eru síðan flokkuð og
seld í búntum á uppboðum og
eins og ég sagði áðan, fær hver
bóndi verð í samræmi við gæðin
á skinnum hans.
Smiðirnir eru nú að koma inn
í kaffið til Katrínar og blaða-
maðurinn er farinn að hafa
samvisku af því að tefja Þórarin,
því sýnilega er nóg að gera á
þessum bæ, hey úti og verið að
byggja. Við fellum því talið.
- E.Pá.