Morgunblaðið - 29.08.1981, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 1981
29
sem luku upp einum munni um
ágæti þessa manns hvort heldur
sem var við opinber störf eða
persónuleg kynni. Við frábæra
íslenskukunnáttu Valdimars
bættist að hann var hafsjór af
þekkingu á íslenskri ætt- og
mannfræði.
I Reykjavík fann Valdimar iífs-
förunaut sinn, Guðrúnu Jónsdótt-
ur Hróbjartssonar kennara á Isa-
firði. Fór brúðkaup þeirra fram að
hermannasið og í Reykjavík fædd-
ist þeim elsta dóttir þeirra.
Að stríðinu loknu fóru Valdimar
og fjölskylda hans til Minneapolis
og tók Valdimar þar upp fyrri
störf við blaðamennsku og útvarp.
Samlandar hans sem jafnan köll-
uðu hann Val, fólu honum marg-
vísleg störf og var hann hvað eftir
annað kjörinn fjármálaráðherra
ríkisins. Gegndi hann því embætti
til sjötíu ára aldurs en vék þá fyrir
aldursákvæðum.
Guðrún hefur búið Valdimar
glæsilegt heimili sem margir ís-
lendingar hafa komið á, ekki síst
námsfólk sem átt hefur hauk í
horni þar sem Valdimar er. Sá
sem þetta ritar minnist með
ánægju kosningaleiðangurs um
norðurhluta Minnesota-ríkis sem
Valdimar og flokksmenn hans
efndu til í kosningunum haustið
1956. Var Valdimar óþreytandi við
fundahöld og útvarps- og sjón-
varpsviðtöl enda hlaut hann þá
kosningu sem endranær.
Þegar til Minnesota kom, bætt-
ust fjögur börn í fjölskylduna. Eru
þau nú orðin uppkomið fólk og
þriðji ættliðurinn farinn að vaxa
úr grasi.
Á þessum degi er gott að
minnast Valdimars Björnssonar
og þakka honum fyrir vinsemd
hans og hjálpfýsi og heillarík störf
í þágu beggja þjóðanna sem hann
hefir svo náin tengsl við. Eru
honum og fjölskyldu hans sendar
bestu hamingju- og árnaðaróskir
á þessum merkisdegi hans.
S.Þ.
Vinur minn Valdimar Björns-
son fæddist í Minnesota 29. ágúst
1906. Foreldrar hans voru Gunnar
B. Björnsson ritstjóri og kona
hans Ingibjörg Ágústa Jónsdóttin
Valdimar er albróðir Hjálmars
Björnssonar.
Það má ekki minna vera en að
ég færi vini mínum, Valdimar,
þakkir fyrir hans mörgu og góðu
bréf um móðurbræður mína, sem
ég hefði aldrei augum litið, því
þeir fóru af landi burt nokkru
áður en ég fæddist.
Ég nota tækifærið til að rita
nokkrar línur um hann 75 ára, því
ég býst ekki við því að ég verði á
lífi þegar hann verður áttræður.
Eldri bróðirinn, Þorbergur, var
fæddur 1846, en sá yngri, Andrés
Pétur 1854, og hefur hann því
verið tveimur árum yngri en
móðir mín.
Óvíst er hvenær eldri bróðirinn
fluttist frá Danmörku til Banda-
ríkjanna en í Minneota var hann
búinn að dvelja í 30 ár, áður en
hann komst í kynni við Gunnar B.
Björnsson, ritstjóra og prent-
smiðjueiganda, en eftir það hafði
hann á hendi hreingerningar í
prentsmiðjunni til dauðadags.
Yngri bróðirinn, Andrés Pétur,
lærði í Danmörku húsa- og hús-
gagnasmíði. Samferða honum
vestur um haf var Svíinn John
Lund.
Hann settist að í Clarkfield,
sem var 25 enskum mílum fyrir
norðan Minneota. Þar reisti hann
sér hús og reyndist síðar koma í
ljós að hann hafði byggt það við
aðalgötuna í bænum.
Þegar frá leið gerðist hann
útfararstjóri þar. Þegar hann dó
spurði uppboðshaldarinn John
Lund hvort hann hefði pappíra
upp á það hvort Andrés hefði gefið
honum borðið. John svaraði því til
að svo væri ekki. Þá sagði upp-
boðshaldarinn að það yrði að fara
undir hamarinn eins og annað.
John Lund gerði sér lítið fyrir og
keypti það á uppboðinu.
Valdimar var við prentverk í
nær ósiitið 10 ár í prentsmiðju
föður síns. Síðar útskrifaðist hann
frá Háskóla Minnesota-ríkis árið
1930. Hann var við ritstjórn
„Minneota Mascot" árin 1921 til
1927 og síðar 1931 til 1934. Valdi-
mar var i sjóher Bandaríkjanna
1942 til 1946, með liðsfpringjatign,
og var lengstum á íslandi. Er
meðritstjóri dagblaðs í St. Paul og
auk þess fréttaþulur við út-
varpsstöð.
Fjármálaráðherra Minnesota-
ríkis varð hann 1950, en áður en
það gerðist fóru fram kappræður
milli hans og félaga hans og
annarra tveggja manna frá Clark-
field til að æfa ræðumennsku, svo
að hann hefur staðið sæmilega að
vígi þegar hann fór að berjast
fyrir því að verða fjármálaráð-
herra.
Hann var um tíma vararæðis-
maður íslands í Minneapolis og
varð hann gerður að stórriddara
Fálkaorðunnar með stjörnu 15.
nóvember 1946.
Valdimar ferðaðist vítt og breitt
um landið og á ísafirði hitti hann
fyrir lífsförunaut sinn Guðrúnu
Jónsdóttur kennara á ísafirði.
Eiga þau margt barna og barna-
barna.
Um það bil sem Munkgaards-
Ijósprentunin af Flateyjarbók
kom út og var send til allra
þáverandi þingmanna á íslandi,
gerðist ævintýri sem kunningi
ykkar hjóna, Guðmundur Jónsson
frá Mosdal, kemur við sögu ásamt
fleirum.
En ævintýri þetta get ég ekki
sagt að sinni, en ef hann kæmi til
Islands og ég verð á lífi, þá myndi
ég skýra þetta ævintýri fyrir
honum.
Á þessum merka áfanga á
lífsferli Valdimars Björnssonar
vinar míns, óska ég honum og
ættingjum hans allra heilla og
blessunar.
Jón Þórðarson
sanna. „Nýir kústar sópa bezt,“
var sagt fyrir vestan í gamladaga.
1 þann mund voru háværar raddir,
sem vildu fá Valdimar í framboð
til ríkisstjórakosninga í Minne-
sota, sem taldi jafn marga íbúa og
Danmörk. En þá var hann í
staðinn kvaddur til herþjónustu
með dvöl á íslandi eins og eldra
fólk man gleggst. Hálf þjóðin
kynntist honum persónulega og
líður hann seint úr minni sakir
gáfna hans og glæsimennsku,
frjálslegrar framkomu og jafn-
ingjalegrar. Hann var aldrei send-
ur á blóðvellina, en kom engu að
síður heim aftur með gott her-
fang, þar sem var ísfirzk skjald-
mær. Hún er Guðrún, dóttir Jóns
heitins Hróbjartssonar kennara,
sem er einn meðal örfárrá athygl-
isverðra sjálflærðra málara í sí-
fjölgandi sveit hjástundamálara
og gefur sumstaðar hinni frægu
Grandma Moses lítið eftir í barns-
legri einlægni á dúkum sínum.
Guðrún hefir alið bónda sínum
fjölda mannvænlegra barna.
Það fer bráðum að hausta vest-
ur í Minnesota. Fuglarnir fara að
þagna. Lauf trjánna taka að sölna
og fölna, síðan að falla og „berast
burt með tímans straumi". Hvað
um það, þá mun sá gamli og
ólseigi, bolvaxni ættarhlynur frá
Minneota, sem bar hvað fegurst
limið, fylla hálfan áttunda tug ára
í dag og standa áfram styrkur og
traustur með sterkar og tryggar
rætur í sínum íslenzka og banda-
ríska jarðvegi, báðum þjóðum til
heilla og hamingju sem allra, allra
lengst.
Happy birthday to you, grand
old man!
Örlygur Sigurðsson
Kveðja til Valdimars Björns-
sonar.
Á 75 ára afmæli vinar míns
Valdimars Björnssonar er ekki úr
vegi að minnast hans lítillega svo
djúp spor sem hann hefur markað
í sögu samtíðarinnar, og þá sér-
staklega sögu samskipta íslend-
inga vestan hafs og austan. Valdi-
mar er algjörlega einstæður að því
leyti að hann hefur ekki aðeins
verið framúrskarandi borgari síns
heimalands og komist þar til
mikilla metorða, heldur hefur
hann líka sýnt einstaka ræktar-
semi gagnvart íslandi, landi for-
feðranna svo hér er nánast um
einsdæmi að ræða.
Valdimar náði miklum frama á
pólitískum ferli sínum í heima-
fylkinu Minnesota. Hann var um
langt árabil fjármálaráðherra
Minnesota-fylkis, sem fulltrúi
Republikana-flokksins. í Banda-
ríkjunum eru menn kosnir beinni
kosningu í slíkar stöður. Persónu-
fylgi Valdimars var slíkt að hann
var sífellt endurkjörinn, þrátt
fyrir það að flokkur hans tapaði
oft fylgi og missti stundum flesta
sína fulltrúa. Svo lengi sem Valdi-
mar gaf kost á sér í embætti
fjármálaráðherra var hann óvinn-
andi.
Valdimar er leiftrandi ræðu-
maður og hefur fullkomið vald á
því sem hann flytur. Má því segja
að hann talar ávallt eins og sá sem
valdið hefur. Persónufylgi Valdi-
mars byggðist á því að hann var
afar sannfærandi, þekkti persónu-
lega mikinn fjölda fólks. Hann
ferðaðist vítt og breitt um Minn-
esota-fylki og það hjálpaði honum
mikið að hann kunni tungur ann-
arra Norðurlandabúa fyrir utan
íslenskuna, en eins og kunnugt er
býr mikill fjöldi manna af nor-
rænu bergi brotinn í Minnesota-
fylki.
Fáir menn hafa lagt sig meira
fram um það að efla tengsl milli
íslands og Bandaríkjanna er
Valdimar. Hann hefur verið í
stjórn American Scandinavian
Foundation í fjöldamörg ár, en
ísland er virkur aðili að þeim
samtökum. Einnig hefur hann, á
mörgum öðrum sviðum, beitt sér
fyrir margvíslegum menningar-
legum, viðskiptalegum og pólitísk-
um samskiptum landanna. Heim-
ili þeirra Valdimars og Guðrúnar í
Minnesota hefur veriðopið íslend-
ingum frá byrjun og mikill fjöldi
námsmanna getur borið vitni um
það að þeir hafa getað litið á
heimili þeirra hjóna sem sitt eigið
á námsárum þeirra i Minneapolis.
Þá hefur Valdimar einnig tekið
virkan þátt í að viðhalda tengslum
íslendinga við þá landa svo og
afkomendur þeirra sem settust að
í Kanada. Hefur hann flutt erindi
og fyrirlestra þar í landi, auk þess
að skrifa fjölmargar greinar um
íslensk málefni í fjölmiðla þeirra
Vestur-íslendinga.
Valdimar er meiri íslendingur
en margur landinn, sem alið hefur
allan sinn aldur hér heima þrátt
fyrir það að Valdimar sé borinn og
barnfæddur vestan hafs. íslensku-
kunnátta Valdimars er frábær,
enda lærði hann íslensku áður en
hann lærði ensku. Amma hans,
sem ekki talaði ensku, kenndi
honum málið, en hún bjó á heimili
foreldra hans. Ég var furðu lost-
inn þegar ég eitt sinn komst að því
að Valdimar kann flesta eldri
íslenska sálma utanbókar og má
rekja þá kunnáttu til áhrifa ömmu
hans.
Valdimar er gjörkunnugur ís-
lenskum málefnum og vel að sér í
öllu því sem íslenskt er. Hann
fylgist af áhuga með þeim málefn-
um sem efst á baugi eru hverju
sinni hér á landi.
Síðast en ekki síst er hin
óvanalega ættfræðiþekking Valdi-
mars. Hann er margfróður um
þau mál og kann að rekja flestar
ættir á íslandi. Slíkt mun algjört
einsdæmi um mann, sem ekki
hefur alið allan sinn aldur hér.
Margur landinn, í spjalli við
Valdimar, mun kannast við það að
það fyrsta sem hann spyr er:
„Hverra manna ert þú?,“ og þegar
svarið hefur fengist þá getur hann
rakið ættir langa vegu aftur til
forfeðra, sem löngu eru horfnir.
Ekki hvað síst á þetta við íslend-
inga vestan hafs; þar er hann
hafsjór af fróðleik um slík mál-
efni.
Með línum þessum vildi ég árna
Valdimar og hans ágætu konu
Guðrúnu allra heilla á þessu
merkisafmæli.
Sigurður Ilelgason
í varnarliði því sem Bandaríkin
sendu til verndar íslandi gegn
innrás í síðari heimsstyrjöld voru
nokkrir menn af íslensku foreldri
sem mæltu bæði á enska og
íslenska tungu og voru mikilsverð-
ir sem milligöngumenn vegna
samskipta við íslendinga. Meðal
þeirra var ungur sjóliðsforingi,
Valdimar Björnsson frá Minnea-
polis i Minnesota-ríki.
Hafði hann raunar áður komið
til Islands á eigin vegum og
ferðaðist þá m.a. á hesti um landið
allt austur í Vopnafjörð á
bernskuslóðir föður síns, en faðir
hans var Gunnar Björnsson, vel
þekktur í Minnesota-ríki sem rit-
stjóri og forvígismaður íslenska
þjóðarbrotsins.
í starfi sínu á íslandi reyndist
Valdimar sérlega farsæll og
samningslipur. Enda eignaðist
hann hér marga vini og kunningja