Morgunblaðið - 29.08.1981, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 1981
35
Ásdís Guðbjörg
Jesdóttir - sjötug
Þann 29. ágúst fæddist Ásdís
Guðbjörg í Vestmannaeyjum,
dóttir hjónanna Ágústu Kristjönu
Eymundsdóttur og séra Jes Ánd-
érs Gíslasonar. í Eyjum ólst hún
upp og átti heimili að Hóli, sem er
reisulegt hús og var þá í miðjum
bænum en stendur nú við jaðar
hraunsins frá 1973. Heimilið var
þekkt menningarheimili. Hjónin
Ágústa og séra Jes ásamt börnum
þeirra virk í ýmsum bæjar- og
félagsmálum. Sjálf varð Ásdís
snemma iðkandi og keppandi í
íþróttum, t.d. var hún mjög fær
sundkona, svo að henni er 18 ára
gamalli trúað fyrir sundkennslu,
sem þá fór fram í sjó við Litlu-
Löngu en þar hafði sundkennsla
farið fram frá því 1891 að föður-
bróðir Ásdísar, Friðrik ljósmynd-
ari, hóf að kenna þar sund á
vegum Bjargráðanefndar.
Haustið 1926 settist Ásdís í 1.
bekk Menntaskólans í Reykjavík
og lauk þaðan stúdentsprófi með
ágætri 1. einkunn 1932.
Persónuleg kynni mín af Ásdísi
hófust haustið 1929, er ég settist í
4. bekk Menntaskólans í Reykja-
vík og hafa staðið óslitið siðan.
A námsárum sínum í Mennta-
skóla tók Ásdís virkan þátt í
leikstarfsemi skólans og lék eitt
aðalhlutverka í tveim Herranótt-
um. Leikstarfsemi hafði hún
kynnst í Eyjum þar sem móðir
hennar var um mörg ár drifkraft-
urinn í leikstarfsemi byggðarlags-
ins. Félagar Ásdísar, sem veittu
Herranótt 1932 forstöðu, tilnefndu
Lárus Pálsson í formannsstöðu
leiknefndar 1932/33. Þessu vildu
skólafélagar Lárusar eigi trúa og
varð að gefa um þetta yfirlýsingu
á skólafundi haustið 1932, því að
menn vildu eigi trúa því: „... að
þessi rauðhærði, freknótti strák-
ur, sem alltaf væri að gretta sig
gæti leikið ..." en þessi var
umsögn eins bekkjarfélaga Lárus-
ar. Lárus taldi ávallt að þessi
ákvörðun hefði ýtt honum út í
leiklistina en að félagar Ásdísar
tilnefndu Lárus, stafaði af því að
hann var sá eini skólafélaga
þeirra í 5. bekk eða neðar í skóla,
sem sýndi áhuga á leikstarfi og
snerist fyrir nefndina. Að loknu
stúdentsprófi gerðist Ásdís starfs-
maður Landsíma íslands í Eyjum.
t febrúar 1934 giftist Asdís
samstúdent sínum Þorsteini Ein-
arssyni, sem þá var orðinn kenn-
ari í Vestmannaeyjum, og áttu
þau heimili að Hóli meðan þau
voru í Eyjum.
Vorið 1941 tók Þorsteinn við
stöðu íþróttafulltrúa ríkisins og
fluttu þau hjón þá til Reykjavíkur.
Árið 1951 reistu þau hjón sér hús í
Laugarásnum í Reykjavík þar sem
þau búa enn. Börn þeirra hjóna
eru tíu: Jes Einar, arkitekt í
Reykjavík, Hildur, kennari í Borg-
arnesi, Ágúst í Garðabæ, tækni-
fræðingur, forstjóri Landsmiðj-
unnar, Guðni, læknir við Mayo-
Foundation, Rochester, Minnes-
ota, Bandaríkjunum, Ásdís, hús-
freyja í Reykjavík, Sólveig, bóka-
safnsfræðingur Landspítalans og
Reykjalundar, Eiríkur, tækni-
fræðingur í Reykjavík, Guðríður,
hjúkrunarfræðingur í Kópavogi,
Gísli, lögreglumaður í Reykjavík,
og Soffía, fóstra í Reykjavík.
Barnabörn eru orðin 29.
Frá því að Ásdís hætti störfum
hjá Landsíma íslands 1936 hefur
hún verið heimavinnandi húsmóð-
ir. Störf hennar hafa verið ærin
nóg, því að forstaða hins stóra
heimilis hvíldu löngum á henni
þar sem maður hennar þurfti að
sinna víðtækum störfum sem eigi
urðu leyst á venjulegum vinnu-
tíma, heldur á kvöldum eða um
helgar og ferðatög um lengri og
skemmri tíma vítt um landið og á
stundum til útlanda. Umönnun
barna, uppfræðsla þeirra og öll
forsjá hvíldi því á húsmóðurinni
Ásdísi og komu þá mannkostir
hennar og menntun í góðar þarfir.
Heimilið var þeim hin eina sanna
uppeldisstofnun þar sem Ásdís
var ávallt til staðar. Þorsteinn lét
nýlega af störfum sem íþrótta-
fulltrúi í 40 ár.
Ásdís er gædd miklum persónu-
töfrum og gætti þeirra í ríkum
mæli á skólaárunum. Þar var hún
í hópi frábærra skólasystra, er
stunduðu námið með okkur piltun-
um af fyllstu alúð, en glatt var oft
á hjalla og hafði Ásdís þar
forystu. Alltaf var sólskin þar sem
hún var og aidrei mun hausta, þar
sem hún fer.
Móðir mín, sem löngum dvaldist
í Vestmannaeyjum, sagðist hafa
verið í kirkju þar og hefði Ásdís
setið þar ung að árum með pabba
sínum. Er prestur las „Faðir vor“ í
lok prédikunar sinnar kvað við frá
Ásdísi svo að heyrðist um alla
kirkjuna: „Þetta kann ég pabbi.“
Ásdís hefur kunnað sitt „Faðir
vor“ gegnum árin.
Hið mikla starf manns hennar,
sem þjóðin hefur um nær hálfrar
aldar skeið notið, á sér rætur í
ríkum mæli, þar sem eiginkona
hans er.
Er ég minnist allrar samveru
minnar með þeim hjónum Ásdísi
og Þorsteini, er þökkin söm til
þeirra beggja og gildir jafnt um
heimili þeirra, þar sem Ásdis
hefur einbeitt kröftum sínum og
mannkostum, sem og störfin út á
við, sem við Þorsteinn höfum leyst
af hendi saman og ég raunar
ávallt í skjóli hans, hins óviðjafn-
anlega þrekmennis og drengskap-
armanns.
Ættir Ásdísar verða ekki raktar
hér, en þær eru göfugar og gætir
víða frá fyrri tíð og í nútima
þjóðlífi voru og menningu. Sú er
þegar orðin raunin um afkomend-
ur hennar nú og mun enn verða
reyndin, enda verður gott heimili
grundvöllur þjóðlífs og félagslífs
sérhvers samfélags. Þakkir eru
hér færðar frú Ásdísi Jesdóttur á
merkisdegi ævi hennar, og bæn
flutt um bjarta framíið og fer þá
að verðleikum fyrir hans náð, er
lætur bænir hugar og verka ræt-
ast.
Eiríkur J. Eiríksson
+
Þökkum innilega auösýnda samúö og vináttu viö andlát og útför
moöur minnar, ömmu op langömmu
SIGRIÐAR M. JONSDOTTUR
frá ísafiröi.
Unnur Bjarnadóttir,
Sigríöur María Siguröardóttir, Siguröur St. Arnalds,
Þorbjörg Siguröardóttir, Kristinn Jónsson,
og barnabarnabörn.
Svo skulum
viö til
gleöinnar gá
Umsjónarmaöur Jenna
Jensdóttir rithöfundur
þó er enn langt í land
Þórir Bogi Guðjónsson
járnsmiður hefur um árabil unn-
iö að smíði á hjálpartækjum
fyrir lamað og fatlað fólk. Ég
hitti hann að máli og bað hann
að segja mér frá þessari vinnu
sinni. En jafnframt henni hefur
Þórir stundað skipasmíðar við
Bátalón hf. og hefur það verið
hans aðalstarf.
— Ég býrjaði 1957 að breyta
bílum er komu til landsins á
tollaeftirgjöf fyrir fólk er löm-
unar vegna átti kost á farartæki
með ívilnun á tolli. En í þá daga
og raunar lengur var eftirgjöfin
svo naum, að þótt ég tæki eins
lítið fyrir mitt verk og mér var
unnt — varð bíllinn samt mun
dýrari en þó tollurinn væri allur
með. Og ekki var gerður neinn
munur á eftirgjöfinni þótt mað-
urinn væri í hjólastól eða með
staf.
Þetta hefur breyst gífurlega
með árunum. Allt breyst til
batnaðar, auk skilnings hins
opinbera á vanda fólksins. Nú
greiðir Tryggingastofnunin slíka
breytingu að fullu fyrir fólkið.
— En hvenær hófst þú að
smíða hjálpartæki og hver eru
þau tæki?
— Það eru reyndar 20 ár síðan
ég smíðaði fyrstu hjólastólalyft-
una, sem var þá mjög frumstæð
en kom að góðum notum samt. í
seinni tíð hefi éggert tröppulyft-
ur og ýmis hjálpartæki til þess
að auðvelda fólki að komast
leiðar sinnar innan húss, yfir
þær hindranir sem Iagðar eru
fyrir það af mannavöldum,
vegna skilningsleysis og hugsun-
arleysis á því að fatlað fólk þarf
að geta og getur flest komist
leiðar sinnar eins og aðrir.
— Er ekki býsna erfitt að hafa
slikt starf sem aukastarf?
— Jú. En nú ætla ég í
framtíðinni að gera þetta að
aðalstarfi. Vaxandi skilningur
stjórnvalda á margvíslegum
vanda fólksins hefur gefið mér
kjark til að leggja þetta ein-
göngu fyrir mig. Og vona ég að
geta gert þar mikið til góðs.
Þó er enn langt í land. Við
erum mjög á eftir öðrum þjóðum
hvað hönnun á byggingum snert-
ir með tilliti til þeirra sem ekki
komast óhindrað leiðar sinnar.
Já, það má segja að við séum á
algeru frumstigi. Arkitektar hér
fara frjálslega með pennann í
teikningum sínum, þótt bygg-
ingarsamþykkt liggi fyrir um
það að tillit þurfi að taka til
hreyfihamlaðra. Ef við aðeins
nefnum dyr, sem eru 80 cm á
breidd.
Einn hjólastóll er 70 cm, þá
vantar upp á að hendurnar sem
venjulega taka nokkurt rúm til
hliðar komist líka inn. Þetta er
sjaldan tekið með. Og hvað
þröskuldi snertir eru þeir ofast
fyrir hendi og í fleiri tilfellum
háir.
Þetta eru lítil dæmi — en ekki
öll. Þó er nú þegar orðið viður-
kennt að við hönnun húsa — svo
sem skóla og annarra opinberra
bygginga — beri að taka tillit til
þess að fólk í hjólastólum þarf
einnig að komast leiðar sinnar.
— Hefurðu haft tækifæri til
þess að fylgjast með því sem er
Ein af stólalyftunum sem Þórir hefur smíðað
að gerast erlendis í þessum
málum?
— Hvað tækjaútbúnað fyrir
fólkið snertir reyni ég að fylgj-
ast með nýjungum eins og ég get.
„Sjálfsbjörg" bauð mér til
Svíþjóðar í vor á tækjasýningu.
Það var mjög lærdómsríkt fyir
mig og ég er afar þakklátur fyrir
boðið. Það var mér mikits virði á
allan hátt í þessu starfi mínu.
— Ertu ánægður með það sem
hér gerist, eftir að sjá sýningu
erlendis?
— I þessum efnum er maður
aldrei ánægður og eftir því sem
maður kemst nær því að vita og
skilja hvað hægt er að gera fyrir
hreyfihamlaða til þess að auð-
velda þeim lífið, finnur maður
sárt til þess hvað enn er langt i
land með allt slíkt hjá okkur hér.
En nú byrja ég að vinna sjálf-
stætt að mínum þætti og ég vil
leggja allt í sölurnar til þess að
geta hjálpað fólkinu.
Stjórnvöld vita um mig og
sýna starfi mínu bæði áhuga og
góðan skilning — og við slíkt
bind ég miklar vonir. Ekki hvað
síst að aðstaða og fjárhagshlið
fólksins geti orðið eins og því ber
í samfélaginu. Það yrði stórt
réttlætisspor.
— Þú ert bjartsýnn, þrátt
fyrir það sem þú hefur sagt um
hönnun húsa hérlendis gagnvart
fólkinu.
— Já, ef viljinn og skilningur-
inn eru fyrir hendi er hægt að
gera margt og bæta úr mörgu.
— En peningamálin, ef í stórt
verður ráðist til bóta í opinber-
um byggingum?
— Ég skal ekki trúa fyrr en á
reynir að fjárveitingarvaldið
hunsi slíkt mannréttindamál.
— En ef þeim dytti nú fremur
í hug að hjálpa okkur sár-
óánægðum heilbrigðum til þess
að koma upp fleiri samkomu- og
gleðistöðum fyrir okkur í tóm-
stundatilgangsleysi okkar?
— Þá verðum við sem erum í
baráttuhug fyrir sjálfsögðum
rétti til batnandi lífskjara á
þessum vettvangi að standa
fastar saman til skilnings og
átaka.
En ég er bjartsýnn nú þegar.
Ég byrjaði þetta starf af áhuga
einum saman með lítið í aðra
hönd. Ómælanlegt þakklæti
þeirra er þess nutu ásamt öllu
því sem áunnist hefur til góðs
fyrir fólkið gegnum árin hefur
sannfært mig um að sameigin-
legt átak í þessu sem öðru leiðir
að lokum til þeirra lífskjara sem
stefnt er að.