Morgunblaðið - 17.03.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. MARZ 1982
Leikllst
Jóhann Hjálmarsson
l.cikflnkkurinn Hvammstanga:
KTUNDARFRIÐUR
eftir Guðmund Steinsson.
Leikstjóri: Magnús Guómundsson.
Stjórn hljóóbanda: Oddur Sigurðs-
son.
Stjórn Ijósa: Tryggvi Ólafsson, Egg-
ert Antonsson.
Setíja má að það sé ofdirfska hjá
áhugaleikflokki utan af landi að
koma með Stundarfrið Guðmund-
ar Steinssonar á höfuðborgar-
svæðið. Sýning Þjóðleikhússins er
mönnum í fersku minni, leikstjórn
og sviðsmynd voru með þeim
hætti að mikill síRur gat talist.
Leikritið að sama skapi vel heppn-
að.
En Leikfélagið á Hvammstanga
hefur sannað að þar ríkir ósvikinn
áhugi og kjarkur til að glíma við
erfið verkefni. Það væri náttúr-
Stressið kemur frá Hvammstanga
lega firra að halda þvi fram að
sýning leikfélagsins á Stundar-
friði jafnaðist á við sýningu Þjóð-
leikhússins, en vel var unnið engu
að síður.
í Þjóðleikhúsinu naut leikritið
leikstjórnar og leikmyndar. Engin
atriði voru dauð. Aftur á móti er
það staðreynd að víða í sýningu
Leikfélags Hvammstanga verður
stemmningin um of dauf, þar sem
þarf hárnákvæma túlkun og
hreyfingar missa áhugaleikararn-
ir tökin.
Ljóst er að sýning Þjóðleikhúss-
ins hefur verið leikstjóranum
fyrirmynd. Það er eðlilegt. Mér
þótti sýningin mun betri en ég
þorði að vona, en hefði kosið meira
sjálfstæði í uppsetningu verksins.
Játa skal að þær kröfur eru nokk-
uð ósanngjarnar.
Meðal þess skemmtilegasta í
Sýningu Leikfélags Hvammstanga
var frammistaða þeirra Vilhelms
V. Guðbjartssonar og Anne Mary
Pálmadóttur í hlutverkum gömlu
hjónanna, Ornólfs og Guðrúnar.
Vilhelm ýkti kannski um of hreyf-
ingar gamalmennisins, en það
vakti kátínu.
Guðmundur Sigurðsson var
Haraldur, stress borgarsamfé-
lagsins holdi klætt. Guðmundur
féll vel inn í hlutverkið og túlkaði
það laglega. Ingunni konu hans
lék Hrönn Albertsdóttir mjög
smekklega, en fékk áhorfandann
ekki til að trúa þeirri vanlíðan
sem einkennir frúna í raun. Páll
Sigurðsson stóð sig vel í hlutverki
Arna, en framsögn hans var á
köflum of viðvaningsleg. Berglind
Magnúsdóttir náði stöku sinnum
býsna góðum tökum á Mörtu. Guð-
rúnu Ernu Friðriksdóttur skorti
herslumun. Þeir Marteinn Reim-
arsson og Kristinn Sigurðsson
voru fremur sviplitlir í hlutverk-
um vina Mörtu, en ekki til skaða.
Stundarfriður er ekki bara
leikbrögð heldur skáldverk sem
leynir á sér. í því er sögð harm-
saga nútíma lífshátta og stungið á
ýmsum kýlum. Þetta náði Leikfé-
lag Hvammstanga vel að sýna og
er það ekki lítils vert.
Eins og stundum hefur verið
bent á áður í þessum skrifum er
engu að síður heillavænlegra að
áhugaleikfélög taki fyrir önnur
verkefni en atvinnuleikhúsin, m.a.
til þess að þau verði ekki vasaút-
gáfa þeirra eða bergmál.
„Stórkostleg
auglýsing
fyrir ísland“
„Myndirnar hennar eru fullar
af lífi og fjöri alveg eins og hún
sjálf,“ sagði Edward Duae, for
maður The Arts Cltib of
Washington, um mvndir Ástríðar
Andersen sendiherrafrúar ís-
lands í Bandaríkjunum. Ástríður
sýnir um þessar mundir 45 olíu-
og acrylic myndir í í húsakynn-
um klúbbsins í höfuðborginni.
Sýningin var opnuð 21. febrúar
og mun standa í þrjár vikur.
Þegar henni lýkur mun Ástríður
halda til Palm Beach í Flórída og
opna sýningu á verkum sínum í
James Hunt Baker Galleries 23.
mars.
„Ég mun sýna um 25 stórar
myndir í Flórída," sagði Ást-
ríður. „Sú sýning var ákveðin
fyrir löngu en þessi kom til
þegar fréttist að ég var hvort
eð er með sýningu í undirbún-
ingi og ég sló bara til.“ Ástríð-
ur byrjaði að stunda málara-
list í Noregi þegar maður
hennar, Hans G. Andersen,
var sendiherra Islands þar á 7.
áratugnum. Hún hefur sýnt
myndir sínar í Noregi, Sviss,
New York og á Islandi.
Ástríður hélt sína fyrstu
sýningu í Washington fyrir
ári. Sú sýning var einnig hald-
in í húsakynnum Listaklúbbs-
ins. Það er klúbbur listamanna
og áhugafólks um hinar ýmsu
listgreinar. Hann var stofnað-
ur í Washington árið 1916 og
er til húsa í 177 ára gömlu húsi
sem er friðað af sögulegum
ástæðum. James Monroe for-
seti bjó þar í hálft ár á meðan
verið var að gera við skemmdir
á Hvíta húsinu frá því í stríð-
inu 1812. Cleveland Abbe,
prófessor og stofnandi veð-
urstofu Bandaríkjanna, bjó i
húsinu um margra ára skeið.
Klúbburinn keypti það
skömmu eftir að hann var
stofnaður en fjármagnið kom
að hluta til af sölu listaverka
meðlima klúbbsins.
Húsakynnin eru notuð fyrir
móttökur og þannig sjá fleiri
en þeir sem gera sér sérstaka
ferð á málverkasýningar
verkin sem þar hanga. Ástríð-
ur var ánægð með viðbrögð
fólks við sýningunni. Hún
sagði að opnunin hafi verið vel
sótt og hún hefur þegar selt
nokkrar myndir.
Flestar mynda Ástríðar eru
í sterkum, lifandi litum en
nokkur mýkt virðist hafa
færst yfir stíl hennar að und-
anförnu. Ástæðan kann að
vera sú að hún sækir nú tíma í
notkun vatnslita sem reyndur
vatnslitamálari gefur í
klúbbnum. „Ég hef áður feng-
ist við vatnsliti," sagði Ástríð-
ur, „en þeir hafa aldrei átt við
mig. Hver veit nema mér finn-
ist ég nú ná almennilegum tök-
um á þeim.“ Hún sagðist einn-
ig hafa áhuga á að læra tækni
sem Duae formaður klúbbsins
beitir við notkun glits í mynd-
um sínum, en hann sagðist
sjálfur hafa lært mikið af
Ástríði.
Ástríður vinnur heima. Hún
leikur klassíska músík þegar
hún málar og sagðist oft
gleyma sér alveg fullkomlega
við vinnuna. En hún þarf einn-
ig að gegna skyldum sendi-
herrafrúar íslands og það tek-
ur tíma frá málaralistinni.
Undirbúningur sýningarinnar
í Washington og Flórída hefur
krafist mikils tíma en eins og
varaformaður klúbbsins í
Washington sagði um Ástríði
og starf hennar: „Hún er
stórkostleg auglýsing fyrir ís-
land.“
ab
Lifið lífinu lifandi
Kvikmyndír
Sæbjörn Valdimarsson
REGNBOGINN: MONTENEGRO
llandrit og leikstjórn: Dusan
Makavejev. Kvikmyndataka: Tom-
islav Pinter. Tónlist: Kornell Kov-
ach. Aðalhlutverk: Susan Anspach,
Erland Josephson, Per Oscarsson,
Bora Todorovch, Lisbeth Zachari-
asson. Sænsk frá 1981.
Efnisútdráttur úr mynd eftir
Dusan Makavejev segir ósköp lít-
ið, því verk hans eru full af ill-
útskýranlegum uppákomum og
súrrealískum innblæstri, svo
ekki sé minnst á erótíkina. Sjón
er sögu ríkari.
I sem skemmstu máli er lífs-
leiði og uppreisn Marilyn Jordan
(Anspach) megininntak nýjustu
myndar hins júgóslavneska leik-
stjóra. Marilyn er bandarísk en
býr í Stokkhólmi þar sem hún er
gift vellauðugum, sænskum
kaupsýslumanni (Erland Jos-
ephson). En gæfan er ekki föl
fyrir fé og í myndarbyrjun sjáum
við Marilyn dauðleiða á tilbreyt-
ingarleysi hversdagsins — mitt í
allsnægtunum. Hún er jafnvel
farin að kveikja í rekkjuvoðunum
ofaná bónda sínum, byrla heimil-
ishundunum eitur, svona rétt til
þess að glæða lífið ofurlítilli
spennu.
Að sumra áliti eru þetta býsna
vafasöm uppátæki og sálfræð-
ingurinn (Per Oscarson) kallaður
til. Getur hann lítið gert til að
hressa uppá sálarhró Marilynar.
Það er aftur á móti heldur betur
á færi júgóslavneskra farand-
verkamanna og innflytjenda sem
hún kynnist eftir röð hinna
kostulegustu tilviljana. Með
þeim dvelst Marilyn yfir ára-
mótadagana sem nú ganga í
hönd, og nýtur lífsins meðal
hinna lægstu af lágum. Og þegar
hún snýr til baka heim á leið,
grípur frúin til eigin ráða . ..
Makavejev fer ekki troðnar
slóðir í kvikmyndagerð, það
leyndi sér ekki í hinni umtöluðu
Sweet Movie, sem sýnd var hér á
kvikmyndahátíð fyrir nokkrum
árum. Að þessu sinni er Maka-
vejev mun hógværari, (þó að
nokkur atriði í Montenegro komi
örugglega einhverjum úr andlegu
jafnvægi) en í „sætu myndinni"
sinni, en stíllinn er jafn herskár
og frjálslegur, andinn jafn eró-
tískur og skopið flokkast að öllu
jöfnu undir gálgahúmor.
Makavejev stillir hér upp and-
stæðunum miklu í velferðarríkj-
um Norður-Evrópu — annars-
vegar allsnægtum hátekju-
manna, hinsvegar þeim lægst
settu af öllum, farandverka-
mönnum og allslausum innflytj-
endum úr heimalandi sínu. En af
þeirri mynd sem Makavejev
dregur af þessum gjörólíku þjóð-
félagshópum er erfitt að ráða
hvorum líður betur. Montenegro
getur þó tæpast flokkast undir
þjóðfélagsádeilu, í stífustu
merkingu þess orðs, öllu frekar
meinhæðna og ærið holdlega
gamanmynd sem rís hæst í
minnisstæðum fáránleik.
Til að koma þessu marg-
slungna handriti frá sér, nýtur
Makavejev fulltingis úrvalsleik-
ara sem hann virðist eiga einkar
gott með að nýta til hins ýtrasta.
Susan Anspach, sem eftir leik
sinn í myndinni Five Easy Pieces,
var talin ein bjartasta von
kvikmyndaborgarinnar og það
ekki hvað síst af sjálfri sér, á hér
stórleik sem fæstir hafa reiknað
með að hún ætti til. Yfirbragð
Anspach fellur einnig mjög vel
að persónunni; hún er ákveðin og
sterk að sjá en undir niðri búa
brothættar tilfinningar. Marilyn
Jordan verður örugglega eitt af
eftirminnilegustu hlutverkum
Listagyöjan
valhoppar
Leíklist
Ólafur M. Jóhannesson
Le Balcon eftir Jean Genet.
Þýðing: Sigurður Pálsson.
Umsjón tæknivinnu:
Ólafur Örn Thoroddsen.
Leikmynd og búningar:
Sigurjón Jóhannsson.
Leikstjórn: Brynja Benediktsdóttir.
Nemendaleikhús Leiklistarskóla
íslands í Lindarbæ.
Undarlegur maður Jean Genet.
Máski einn um að sitja til borðs
með höfuðsnillingum á borð við
Sartre, Beckett, Ionesco, en teljast
samt til undirheimalýðs — þeirra
sem lifa eins og rottur innan um
rottur og ylja sér við útgufun
skólpræsa. Að lifa þannig á mörk-
um efsta og neðsta þreps samfé-
lagsins hlýtur að gefa skáldi
hvassa sýn í þjóðfélagsmunstrið.
Hvort sú sýn er réttari en okkar
hinna sem höfum hreiðrað um
okkur í hinu útmælda hólfi er svo
aftur annað mál. Allt um það þá
hefur Jean Genet gáfu skáldsins
þess sem mótar litlar veraldir úr
orðum. Er verk hans Le Balcon eða
Svalirnar, sem leiklistarskóli ís-
lands sýnir nú, býsna innblásið og
skáldlegt eins og kemur vel fram í
þýðingu Sigurðar Pálssonar
skálds. En Sigurði Pálssyni er léð
orðnæmi sem dugir til að festa
hugsun Jean Genet í íslenskan
búning. Vil ég leyfa mér að grípa
ofaní þýðinguna til að staðfesta
hve skáldlegur Sigurður/Genet er
oft á tíðum. Ein persónan (Chant-
al) lýsir tilfinningum sínum svo-
felldum orðum: Ég elska þig af því
þú ert blíður og mildur, þú sem ert
harðastur og strangastur allra
manna. Þú ert svo blíður og mild-
ur að þú verður léttur eins og slit-
ur af grysjulíni, leikandi eins og
þokuhnoðri, loftkenndur eins og
ástarduttlungar. Stæltir vöðvarn-
ir, handleggirnir, lærin og hend-
urnar á þér eru óraunverulegri en
skil dags og nætur. Þú umlykur
mig og ert í mér fólginn." Ég læt
þessa tilvitnun nægja en sums
staðar bregður fyrir stirðara máli
hjá Sigurði enda ekki auðvelt að
fylgja Jean Genet eftir á fluginu.
Hvað um aðra þætti sýningar
Leiklistarskólans á Le Balcon?
Réðu krakkarnir við þetta slungna
verk sem ber ekki aðeins merki
um aðdáun Jean Genet á leikhúsi
fáránleikans heldur ást hans á
grimmdarleikhúsi Antonin Art-
aud? Þá er ótalið að Genet hafði
mjög persónubundnar hugmyndir
um leikhúsið. Eða eins og hann
segir í bréfi til Roger Blin: „Auð-
vitað er ég alls fáfróður um leik-
hús, en ég veit alveg nóg um mitt
eigið leikhús." Tekst nemendum
leiklistarskólans að koma til skila
hugmyndaheimi sem er saman-
slúnginn úr svo undarlegum efni-
við sem hér er lýst? Áður en ég
svara þessari spurningu vil ég
minna á ummæli þekkts gagnrýn-
anda vestanhafs sem lýsti yfir eft-
irfarandi eftir að hann hafði setið
undir sýningu Le Balcon í New
York: „Við höfum ekki yfir nægi-
lega góðum kröftum að ráða í
Bandaríkjunum til að setja upp
svona viðamikið verk þannig að
sómi sé að.“
Hér er minn ágæti starfsbróðir
að tala um uppsetningu í þjóða-