Morgunblaðið - 30.04.1982, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. APRÍL 1982
Aukið sjálfsforræði sveitarfélaga:
Neyðaráætlun vegna heita
vatnsskorts í Reykjavík?
Svo hefur verið þrengt að framkvæmda- og þjónustugetu llitaveitu
Reykjavíkur, sagði Birgir ísleifur Gunnarsson (S) í umræðu á Alþingi í gær
um gjaldskrárákvæði, að komi til kuldakasts á næsta vetri, sem stendur
lengur en þrjár vikur, verður að grípa til þess að kynda tiltækar varastöðvar
með olíu vegna heitavatnsskorts. I*að er jafnvel verið að gera því skóna að
setja upp sérstaka neyðaráætlun um aðgerðir, ef hæstu hús á hitaveitusvæð-
inu verða heitavatnslaus undir slíkum kringumstæðum.
Sjálfsforræði sveitarfélaga
Framangreind ummæli féllu í
umræðu um þingsályktunartil-
lögu, sem Magnús H. Magnússon
(A) o.fl. þingmenn flytja, og fja.ll-
ar um aukið sjálfsforræði sveitar-
félaga.
Jóhanna Sigurðardóttir (A) mælti
fyrir meirihlutaáliti frá Alls-
herjarnefnd Sameinaðs þings, sem
leggur til að tillagan verði sam-
þykkt með nokkuð breyttu orða-
lagi, en að álitinu standa auk
hennar: Birgir Isleifur Gunnars-
son (S), Halldór Blöndal (S) og
Steinþór Gestsson (S). Tillagan
miðaði að því að auka sjálfræði
sveitarfélaga í landinu og leysa
hnúta, sem lengi hafi verið talað
um að leysa þurfi — en athafnir
aldrei fylgt orðum.
Meginatriði tillögunnar eru
þessi:
• 1) Skattlagning á tekjum ein-
staklinga og á eignum einstakl-
inga og fyrirtækja verði einvörð-
ungu á vegum sveitarfélaga, en
tekju- og eignaskattur til ríkis-
sjóðs falli niður.
• 2) Skattar af veltu verði alfarið
á vegum ríkissjóðs, en aðstöðu-
gjöld til sveitarfélaga falli niður.
• 3) Það sem á skortir til að ná
jöfnuði milli ríkis og sveitarfé-
laga, eftir þessa breytingu, verði
gert með því að draga úr sér-
greindum tilfærslum frá ríki og
sveitarfélögum og með því að
sveitarfélögin yfirtaki verkefni
frá ríkinu.
• 4) Að jöfnunarsjóður sveitarfé-
laga þjóni í auknum mæli því
hlutverki að jafna aðstöðumun
sveitarfélaga og jafna kostnað
milli landshluta, en dregið verði
verulega úr því, að hann sé viðbót
við fasta tekjustofna þeirra.
• 5) Sveitarfélögin fái óskorað
vald til að ákveða gjaldskrár fyrir
veitta þjónustu, án afskipta ríkis-
valdsins.
Páll Pétursson (F) mælti fyrir
nefndaráliti minnihluta (Skúli Al-
exandersson (Abl.) og Haraldur
Ólafsson (F), auk hans), sem flyt-
ur frávísunartillögu, þ.e. að tillög-
unni verði vísað til ríkisstjórnar-
innar.
Vald og verkefni til
sveitarfélaga
Alexander Stefánsson (F) tók
undir frávísunartillöguna. Stjórn-
skipuð nefnd starfaði nú að endur-
skoðun sveitarstjórnarlaga og
sameiningu sveitarfélaga, nýtekin
til starfa, og ennfremur hefði
endurskoðunarnefnd á verkefna-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga
nýskilað áliti. Rétt væri að sjá,
hvað út úr þessu kæmi.
Frumvarp til laga vegna nor-
rænna fjárfestingarlána
FKUMVAKI' til laga vegna norrænna
fjárfestingarlána til verkefna var lagt
fram á Alþingi sl. miðvikudag. I frum-
varpinu segir að ríkisstjórninni sé heimilt
art ábyrgjast hlut íslands, allt að fjárhæð
2.830.000 SDR, gagnvart Norræna fjár-
festingarbankanum vegna fjárfestingar-
lána og ábyrgöa til verkefna. Kíkisstjórn-
inni sé og heimilt að ganga frá samningi
við Norræna fjárfestingarbankann á þess-
um grundvelli.
í athugasemdum við lagafrumvarp
þetta kemur m.a. fram að árið 1981
hefði ráðherranefnd Norðurlanda lagt
til við Norðurlandaráð að norrænt
samstarf um verkefnaútflutning skyldi
aukið, en með orðinu „verkefnaútflutn-
ingur“ væri átt við sölu fullgerðra
mannvirkja til útlanda. Síðar á árinu
1981 hefði ráðherranefndin ákveðið að
taka upp samstarf á þessu sviði. í at-
hugasemdunum segir ennfremur að að
baki þessu liggi sú hugsun að auka
samkeppnisgetu fyrirtækja á Norður-
löndum við sölu til þróunarlanda, en
einnig til landa sem búa við ríkisrekinn
áætlunarbúskap.
Birgir ísleifur Jóhanna
Magnús H. Magnússon, fyrsti
flutningsmaður tillögunnar, sagði
nefndir hafa starfað í tvo áratugi,
án þess að Alþingi kæmi sér sam-
an um stefnumörkun né ákvörðun-
artöku. Nú er ekki seinna vænna
en höggva á hnútinn, sagði hann.
Birgir ísleifur Gunnarsson (S)
sagði tillöguna falla að stefnu-
mörkun Sjálfstæðisflokksins um
valddreifingu, þ.e. fiutning valds
og verkefna til sveitarfélaganna.
Hún einfaldaði og skattakerfið og
gerði það auðveldara í fram-
kvæmd. Auk þess væri það mjög
mikilvægt að auka á sjálfsforræði
sveitarfélaga, m.a. um gjaldskrár-
ákvarðanir, en afskipti ríkisvalds-
ins hefðu leitt til þess að margar
stofnanir sveitarfélaga römbuðu á
barmi gjaldþrots. Sem dæmi um
hve sumar stofnair væru hart
leiknar nefndi hann Hitaveitu
Reykjavíkur og lét orð falla í þá
veru sem hér sagði í upphafi frá-
sagnar.
Aðrir, sem til máls tóku, og
mæltu fyrir tillögunni vóru: Vil-
mundur Gylfason (A), Árni Gunn-
arsson (A) og Jón Baldvin Hanni-
balsson (A), sem lögðu m.a.
áherzlu á, að hér væru eitt
Magnús H.
merkasta umbótamál á ferð, sem
lagt hefði verið fyrir það Alþingi,
sem nú væri að ljúka, og varðandi
stjórnkerfi landsins. Furðu gegndi
að menn, sem þættust tala máli
sveitarfélaga í landinu, létu
„handjárna" sig í þessu máli — og
það á ári sveitarstjórnarkosninga.
Frumvarp sjálfstæðismanna um viðskiptabanka:
Sömu lög og sömu starfsheimild
ir um alla viðskiptabanka
MATTHÍAS Á. Mathiesen og 12 aðr-
ir þingmenn Sjálfstæðisflokks hafa
lagt fram frumvarp til laga um við-
skiptabanka, sem samið er á vegum
þingflokks sjálfstæðismanna og flutt
á vegum hans. Frumvarpið tekur til
allra viðskiptabanka, bæði í eigu rík-
issjóðs og hlutafélagsbanka. I frum-
varpinu er tekið á öllum atriðum,
sem þykja eiga erindi í altæka lög-
gjöf um slíka bankastarfsemi.
Samkvæmt greinargerð felur
frumvarpið í sér þessar breytingar
helztar frá gildandi bankalöggjöf:
• 1) Samkvæmt frumvarpinu um
viðskiptabanka skulu sameiginleg
lög gilda um alla ríkisviðskipta-
bankana og alla hlutafélagsbank-
ana, í stað þess að nú gilda sérstök
lög um sérhvern banka, eins og
almennt tíðkast nú í nágranna-
löndum, og jafnframt eru sett
ákvæði til þess að tryggja eðlilega
samkeppni milli stofnana á þessu
sviði.
• 2) Horfið skal frá þeirri skipan,
að lögfest sé, að banki sérhæfi sig
til þjónustu við ákveðna atvinnu-
grein eða þjóðfélagshóp. Ekkert
yrði þó því til fyrirstöðu, að t.d.
hlutafélagsbanki þrengdi starfs-
vettvang sinn með ákvæðum í
samþykktum sínum.
• 3) Starfsheimildir beggja teg-
unda banka, þ.e. ríkisviðskipta-
banka og hlutafélagsbanka, verði
nákvæmlega hinar sömu.
• 4) Starfsheimildir viðskipta-
bankanna verði auknar verulega
frá því sem verið hefur og þó sér-
staklega að því er varðar hlutafé-
lagsbanka, sbr. liði 5—9 hér á eft-
ir.
• 5) Gert er ráð fyrir, að löggjöf-
in sé með þeim hætti, að sérhverj-
um viðskiptabanka sé frjálst að
ákveða almenna vexti af inn- og
útlánum sínum.
• 6) Sérhverjum viðskiptabanka
verði frjálst að ákveða stofnun
útibús og umboðsskrifstofu, sbr.
ákvæði frumvarps um Seðlabanka
um afnám réttar hans og ráðherra
til afskipta af þessum málum.
• 7) Sérhverjum viðskiptabanka
verði heimilt að versla með er-
lendan gjaldeyri í samræmi við
reglur, sem séu hinar sömu fyrir
alla banka. Nú hafa aðeins Lands-
banki og Utvegsbanki þennan rétt.
• 8) Settar verði altækar reglur
um takmörk heimilda viðskipta-
banka til að eiga fasteignir, hJuta-
bréf og annars konar eignarhluta í
öðrum fyrirtækjum og stofnunum.
Þessar reglur eru sumpart þrengj-
andi, að því er varðar fasteignir
viðskiptabanka og hlutabréfaeign
ríkisviðskiptabanka, en sumpart
rýmkandi, að því er varðar hluta-
bréfaeign hlutafélagsbanka. Regl-
urnar verði í meginatriðum sem
hér segir:
a) Banka skal óheimilt að eiga
aðrar fasteignir en þær, sem
nauðsynlegar eru vegna starf-
seminnar eða vegna líklegrar
aukningar á henni._
b) Viðskiptabanka verði heimilt
að eiga aðild að fyrirtækjum,
sem reka bankastarfsemi eða
aðra starfsemi, sem er skyld
eða í nánum tengslum við
bankastarfsemi.
c) Umfram framangreint verði
viðskiptabanka heimilt að eiga
hlutabréf innan ákveðinna,
þröngra marka: Hlutabréfa-
eign má ekki fara fram úr 2%
af eigin fé banka og samanlögð
hlutabréfaeign banka skal ekki
fara fram úr 15% af eigin fé
hans. Heimild þessi tekur ein-
ungis til hlutabréfa, sem selja
má og veðsetja hömlulaust. —
Viðskiptabanka skal þó heimilt
án takmarkana að yfirtaka
eignir til að tryggja fullnustu
kröfu.
• 9) I frumvarpinu eru altæk
ákvæði um heimild manna til að
setja á stofn hlutafélagsbanka.
Skal lágmark hlutafjár vera 5
millj. kr. við gildistöku laganna.
Eftir þann tíma breytist lágmark-
ið í takt við breytingar á verðgildi
peninga. Sýni t.d. almennt viður-
kennd verðlagsvísitala hækkun,
hækkar lágmark hlutafjár í sama
mæli.
• 10) Ailir bankar skuli heyra
undir einn og sama ráðherra. Af-
numin verði heimild ráðherra til
að skipa menn í stjórn Iðnaðar-
banka íslands hf.
• 11) Við opnun innlánsreikninga
skal gert skylt að skrá nafn reikn-
ingseiganda og nafnnúmer.
• 12) Fyrir alla viðskiptabanka
skuli gilda sömu reglur um ákveð-
ið mælanlegt hámark fyrir-
greiðslu við einstaka viðskiptaað-
ila. Hámarkið skal vera sem svar-
ar 30% af eigin fé banka, nema til
komi samþykkt bankaráðs, þá
hæst 50%. Engar skuldir og
ábyrgðir. viðskiptamanns við-
skiptabanka skuli vera undam
skildar við þennan útreikning. — I
núgildandi lögum er ekki að finna
nein ákvæði um þetta efni.
• 13) Frumvarpið gerir ráð fyrir,
að með lögum verði komið fastri,
samræmdri skipan á leyfileg fjár-
hagsleg tengsl starfsmanna og
stjórnunar- og eftirlitsaðila við
viðkomandi viðskiptabanka. Með
lögum verði bankastjórum og að-
stoðarbankastjórum meinað að
vera skuldugir viðkomandi banka.
Strangt eftirlit, verði með við-
skiptalegum tengslum bankaráðs-
manna og endurskoðenda við
bankann. Bankaráðsmenn, endur-
skoðendur og starfsmenn megi
ekki koma fram sem umboðsaðilar
varðandi lánbeiðnir eða aðrar
fyrirgreiðslubeiðnir. Aðrir
starfsmenn en að ofan greinir
megi ekki vera skuldugir banka
sínum, nema eftir sérstökum regl-
um, sem bankaráð og bankastjór-
ar setja. — Ákvæði í núgildandi
lögum um einstaka banka um
þessi efni eru sundurleit og að
ýmsu leyti ófullkomin.
• 14) Um lausafjárstöðu er í
frumvarpinu lagt til, að horfið
verði frá nákvæmri tölulegri við-
miðun, svo sem nú er í lögum allra
bankanna, sbr. ákvæði í lögum um
Landsbanka, svohljóðandi: „Skal
eign bankans í ríkistryggðum
verðbréfum og öðrum tryggum og
auðseldum verðbréfum nema að
minnsta kosti 15% af innlánsfé
með sparisjóðskjörum." I staðinn
verði kveðið á um skyldu banka til
að kappkosta að hafa yfir að ráða
nægilegu lausu fé til að geta innt
af hendi úttektir á innlánsfé og
aðrar nauðsynlegar útgreiðslur.
• 15) Ákvæðið um eiginfjárstöðu
er nýmæli í frumvarpinu. Lagt er
til, að eigið fé megi ekki vera
lægra en sem svarar 5% af niður-
stöðutölu efnahagsreiknings, að
frádregnum vissum kvikum fjár-
munum, svo sem innstæðum í
Seðlabanka o.fl., en að viðbættum
þeim ábyrgðum, sem banki hefur
tekið að sér fyrir viðskiptaaðila
sína.
• 16) Lagt er til, að reikningsár
viðskiptabanka skuli ákveðið í
reglugerð eða samþykktum, frem-
ur en að með lögum sé ákveðið, að
reikningsárið sé almanaksárið. Þá
er lagt til, að ráðherra setji reglur
um gerð ársreiknings viðskipta-
banka og mundi þar vera kveðið á
um reglur, sem fylgja beri um
virðingu eigna. Þetta ákvæði
ásamt ákvæðum um eiginfjár-
stöðu ætti að leiða til að ársreikn-
ingar banka yrðu sannari og sam-
anburðarhæfari en verið hefur.
• 17) Ákvæði um endurskoðun
eru mjög ítarleg og ströng. Tryggt
skal, að löggiltur endurskoðandi
hafi atbeina að endurskoðun
banka. í sérhverjum banka skal
starfa sérstök endurskoðunardeild
undir stjórn forstöðumanns, sem
ráðinn skal af bankaráði, og skal
deildin sjá um, að innra eftirlit sé
í lagi.
• 18) Ákvæði er um skyldu banka
til að hætta starfsemi, ef brotið er
ákvæði laganna um eiginfjárhlut-
fa.ll, og eru þessi ákvæði, eftir því
sem við getur átt, hin sömu fyrir
báðar tegundir viðskiptabanka.