Morgunblaðið - 30.04.1982, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. APRÍL 1982
23
Hljóðleikur og einlægni
Hugleiðing um málverkasýningu Höskulds
Björnssonar að Kjarvalsstöðum
eftir Steingrím
Sigurðsson
Málarinn Höskuldur Björnsson,
sem lézt fyrir allmörgum árum, virð-
ist hafa unnið að list sinni af ein-
lægni og hljóðleik og náð töluvert
langt í leit sínni að fegurðinni og í
þrotlausri vinnu við að leysa harð-
snúin myndræn vandamál. Hann bjó
langtímum í Hveragerði, sem á þeim
árum var athvarf eða eins konar vin
skálda og listamanna, enda þótt nú
sé af sú tíðin fyrir langa löngu. Þar
hefur hann trúlega oft unað sér á
sinn hátt og eignast sína sálufélaga
eða svo er að skilja á aðfaraorðum
Kristjáns skálds frá Djúpalæk, sem
hann skrifar af innilegleik í
myndskrá í tilefni af stórri sýningu
á verkum vinar síns, Höskulds, á
Kjarvalsstöðum. Sýning þessi var
opnuð 17. apríl síðastliðinn og lýkur
henni sunnudaginn 2. maí næstkom-
andi.
Þetta eru kynstrin öll af myndum,
sem eru þarna sýnd — allt frá æsku-
verkum til allra síðustu mynda hans
— og gefa góða hugmynd um „heim“
málarans og listræna vitund, ef svo
má að orði kveða. Flestar myndanna
eiga það sameiginlegt, að þær sýna
inn í tilfinningalíf listamanns, sem
gerir sér far um að vera sannur og
villa ekki á sér heimildir, — það ber
ekkert á galdra-, gjörninga- og sjón-
hverfingabrögðum, hvorki í ytri né
innri tækni, enda þótt falinn galdur
sé í tjáningu og stílfæringu á mynd-
um eins og nr. 92 Uppstilling og nr.
93 Úr vinnustofu. Tilfinning lista-
mannsins fyrir áhrifum ljóss og
skugga — fléttum þeirra og and-
stæðum og samspili — birtist í þess-
um tveim verkum og sýnir, hversu
næmt auga Höskuldur sálugi hefur
haft fyrir næsta umhverfi sínu —
eða öllu heldur fyrir því, sem virðist
vera falið hinu venjulega auga.
Á hinn bóginn virðist ríkjandi sú
tilhneiging hjá málaranum að skapa
rómantíska stemmningu úr hverri
fyrirmynd, einvers konar Ijóðrænu
eða óð um lífið og náttúruna í kring-
um okkur, hvort sem það eru rjúpur
eða hrafnar eða endur í sefi, og við
hvönn, ellegar þá ævagamlar biblíur,
uppstilling, blóm eða sveitabær eða
interiör í vinnustofunni hans austur
í Hveragerði.
Það er þægileg kennd, sem gagn-
tekur hugann, þegar komið er inn á
þessa sýningu á verkum Höskulds
heitins á Kjarvalsstöðum. Þó hvarfl-
ar að manni fljótlega sú sorglega
hugsun, að málarinn hafi ekki fengið
að njóta hæfileika sinna sem skyldi í
lifanda lífi — hann hafi verið látinn
liggja í þagnargildi og lengi og ekki
verið kynntur eins og hann átti og á
skilið. Hins vegar á ekkja hans, frú
Hallfríður Pálsdóttir, heiður skilinn
fyrir að hafa verndað verk hans og
gætt þeirra „eins og fjöreggs síns,
sem þau og eru“ eins og skáldið aust-
firzka frá Djúpalæk segir í aðfara-
orðum sínum. Og auk þess ber að
geta þess, að ekkja listamannsins,
sem enn er búsett í Hveragerði,
sýndi af sér það framtak og þann
kjark, að reka kaffistofu í húsi
þeirra hjóna, bókstaflega inni í
gömlu vinnustofu kúnstnarans, þar
sem myndirnar blöstu við sjónum,
gestum og gangandi til gleði. En
Hveragerði er á stundum innilega
afskekkt, hvernig sem á því stendur,
þrátt fyrir alfaraleiðina og Eden og
jafnvel fleira.
Höskuldur Björnsson virðist hafa
verið einn þessara þöglu yfirlætis-
lausu listamanna, sem eru gæddir
hæfni til að sjá skýrum og skörpum
augum hinn dulda seið í næsta um-
hverfi — list hans er í beinum
tengslum við mannlífið og náttúruna
á sama hátt og trúin á að vera eðli-
leg og hluti af daglegu lífi. Það er
ekki að ófyrirsynju að málarinn tek-
ur sér fyrir hendur að gera myndir
af ævagömlum biblíum og handrit-
um með guðsorði — hann finnur sál
og list í stafagerðinni gömlu, enda
hefur hann sjálfur verið lista-
skrifari, sbr. myndskreyttu jóla-
bréfin til móður hans, frú Lovísu Ey-
mundsdóttur frá Dilksnesi í Horna-
firði og sömuleiðis tilskrifin til dótt-
ur hans, Ingveldar, en þessi list-
rænu, merkilegu bréf eru sýnd með
smekklegum hætti ásamt með
myndverkunum. Bréfin bera málar-
anum fagurt vitni.
Þegar á heild er litið, vitnast, að
Höskuldur hefur verið sterkari mál-
ari en alkunna er og ætti að vera
lýðum Ijóst. Borið saman við ýmsa
þekkta málara okkar, sem hafa öðl-
azt frægð og nafn, hefur hann í ýms-
um tilfellum drjúgmikið fram yfir
„þessa með nöfnin" — það er niður-
staðan, þegar öll þessi verk eru skoð-
uð vandlega: Þau eru sum hver gædd
sálrænu gildi eða eins og Þorvaldur
Skúlason, sá þrælgreindi húnvetnski
listmálari, sagði eitt sinn um verk
kollega sins á samsýningu íslenzkra
listamanna í gamla daga: „Það er
eitthvað „spiritúelt" við þetta ...“
Með öðrum orðum: Það dyljast
andlegheit og sálrænn fínleikur á
bak við hógværðina í línum og litum
málarans Höskulds.
Á dögunum sagði Kristmann Guð-
mundsson í símspjalli við þann sem
þetta skrifar um Höskuld, þegar
sýningu hans bar á góma: „Hann var
fjári slunginn teiknari.“ Svo bætti
hann við: „Hann var skrýtinn maður
hann Höskuldur.“ Kristmann var
Höskuldi samtíða lengi í Hveragerði
og þekkti hann töluvert, en þessi at-
hugasemd „skrýtinn" hljomaði alls
ekki neikvætt nema síður væri —
það gerði manninn einungis athygl-
isverðari.
Veiðifélag Elliðavatns
Stangaveiöi á vatnasvæöi Elliðavatns hefst 1. maí.
Veiöileyfi eru seld í Vesturröst, Vatnsenda, Elliða-
vatni og Gunnarshólma.
Veiðifélag Elliðavatns.
Ársfjórðungsþing
Rauðsokkahreyfingarinnar
veröur haldiö sunnudaginn 2. maí 1982 í Stokk-
holti og hefst kl. 10 f.h. Fundarefni veröur: póli-
tískur grundvöllur, lög og skipulag hreyfingarinnar
og starfiö framunda.
Fram hafa komiö tillögur um breytingar á stefnu-
skrá og lögum hreyfingarinnar og liggja þær
frammi í Stokkholti og eru félagar hvattir til aö
koma og kynna sér þær. Einnig eru félagar minntir
á aö greiöa hússjóðsskuldir sínar fyrir þingiö.
Miðstöð.
Reykvíkingar athugið!
Á næstu dögum gengst Kvennaframboöiö fyrir eftir-
farandi fundum á Hótel Vík viö Vallarstræti.
Laugardaginn 1. maí kl. 15.15. — hverfafundur fyrir
Miöbæ, Þingholt og Vesturbæ nyröri á Hallærisþlan-
inu. Kaffi og meölæti á Hótel Vík á eftir.
Þriðjudaginn 3. maí kl. 20.30. — Fundur um skipu-
lagsmál í Reykjavík. Gestir fundarins: Guörún Jóns-
dóttir o.fl. frá Borgarskipulaginu.
Fimmtudaginn 6. maí kl. 20.30. — Fundur um launa-
og atvinnumál kvenna. Gestir fundarins: Aöalheiður
Bjarnfreðsdóttir formaöur Sóknar, Ragna Bergmann
formaöur Framsóknar o.fl.
Allir velkomnir! Geymið auglýsinguna!
Kvennaframboðið í Reykjavík.
Q
Sjálfstæðisfélögin í Reykjavík
Opið
hús
kl. 15.00—18.00
í Sjálfstæðishúsinu Valhöll, Háaleitis-
braut 1, á morgun, laugardaginn 1. maí.
Kl. 15.00 Píanóleikur — Hafliði Jónsson.
Kl. 16.00 Samfelld dagskrá: Selning, formaður undirbún-
ingsnefndar. Strengjasveit Tónlistarskólans í
Reykjavík leikur undir stjórn Mark Reédan. —
Ræða, Magnús L. Sveinsson, formaöur Verslun-
armannafélags Reykjavíkur. — Einsöngur, Elisa-
bet F. Eiriksdóttir syngur lög viö Ijóö eftir Halldór
Laxness, við undirleik Jórunnar Viöar. — Ávarp,
Margrét S. Einarsdóttir, sjúkraliöi. — Tónlistar-
flutningur, Magnús Kjartansson, hljómlistarmaö-
ur annast. — Kynnir, Ásdís Loftsdóttir.
Veitingar
1. maí nefndin
Kjörorðið er stétt með stétt
Allir velkomnir
í Valhöll
1. maí