Morgunblaðið - 10.10.1982, Blaðsíða 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. OKTÓBER 1982
Rætt við
Braga
Þórðarson
bókaútgefanda
á Akranesi:
Vel má vera, aö e.t.v. sé ekki ýkja
mörgum utan Akraness það kunn-
ugt, en það er engu að síður stað-
reynd, að á Akranesi hefur verið
rekin blómleg bókaútgáfa undanfar-
in 22 ár.
Ilér er auðvitað verið að vitna til
llörpuútgáfunnar, sem Bragi Þórð-
arson, gjarnan nefndur Bragi prent-
Bragi á skrifstofu fyrirtækisins með hin fimm bindi Borgfirskrar blöndu, sem út eru komin, til hliðar við sig.
„Ég hef alltaf verið með
eitthvert bókablóð í mér“
Bragi, ásamt eiginkonu sinni Elínu Þorvaldsdóttur, og starfsstúlku í hinni nýju verslun útgáfunnar.
ari á Skaganum, hefur veitt forstöðu
frá öndverðu. Bækur Hörpuútgáf-
unnar eru nú orðnar eitthvað á ann-
að hundraðið og i ár koma út á henn-
ar vegum ellefu titlar. Hefur umfang
útgáfunnar aukist hægt og bítandi á
undanfornum árum á sama tíma og
hún hefur smám saman verið að þró-
ast yfir í það að vera héraðsutgáfa.
Morgunblaðið ræddi fyrir
skömmu við Braga Þórðarson og
innti hann fyrst eftir aðdragandan-
um að stofnun Hörpuútgáfunnar.
Fyrsta bókin
„Hörpuútgáfan sjálf var sett á
laggirnar árið 1960, en áður var ég
búinn að gefa út fjórar bækur.
Fyrsta bókin var dönsk skátasaga,
„Eg lofa“. Þessa bók fann ég upp-
haflega í bókasafni gamla barna-
skólans. Hún hafði sterk áhrif á
mig. Sjálfur var ég mikið í skáta-
starfinu á þessumn árum og fékk
sterka löngun til að gefa bókina
út. Eg varð mér úti um leyfi þýð-
andans og gaf hana út árið 1958.
Þá hét útgáfan Akrafjallsútgáfan.
Ég vann bókina að öllu leyti
sjálfur. Prentaði hana og batt og
salan var e.t.v. í samræmi við
þetta basl. Ég stórtapaði á útgáf-
unni því enginn keypti þessa bók.
Ekki var þó gefist upp við svo
búið. Ég gekk með þá grillu á þess-
um tíma, að allt væri sniðugt, sem
væri ódýrt. Ég lagði því í að gefa
út tvær barnabækur, sem áttu að
vera upphaf að „ódýru barnabók-
unum“ — nýjum bóksf.okki. Þær
gengu heldur ekki út. Enn reyndi
ég og gaf út Knattspyrnubókina,
sem var minningabók ætluð
knattspyrnumönnum til að skrifa
í endurminningar sínar af
knattspyrnuvellinum. Knatt-
spyrnumenn notuðu þessa bók
bara ekki, þar lá hundurinn graf-
inn.
Ég fór því að sja smám saman,
að ég var að gera eitthvað vitlaust.
Þetta gat ekki gengið svona. Þýdd-
ar ástarsögur höfðn -v'éi svo
®g Váo að slá til og reyna rétt
eina ferðina enn. Ég hafði sam-
band við Ragnar Jóhannesson,
sem þýtt hafði fyrir mig ódýru
barnabækurnar. Hann þvertók
fyrir að þýða þetta efni og sagði
mér að gera það sjálfur, sem ég og
gerði á endanum.
Þessi bók seluiaí upp á mánuði
og síðan gaf ég út ástarsögubækur
i kilju með hinum fáránlegustu
nöfnum. Þetta seldist prýðilega og
hví skyldi fólk, sem gaman hefur
af slíkum sögum ekki eiga sama
rétt á að fá eitthvað við sitt hæfi
eins og aðrir?"
Brösótt
— Hvernig gekk rekstur útgáf-
unnar á þessum árum?
„Hann var eðlilega nokkuð brös-
óttur og ég held ég t.aW' skkert of
djupí í árinni þegar ég segi, að
þýddu bækurnar hafi borið þetta
uppi. Mikið af þeim innlendu bók-
um, sem ég gaf út, einkum ljóða-
bækur, gaf ég út af afiuga fremur
en einhverjum gróðasjónarmiðum.
Mismuninn varð ég því að vega
upp annars staðar.
Segja má að tímamót hafi orðið
hjá Hörpuútgáfunni með útgáfu á
verkum Guðmundar Böðvarsson-
ar. Hann er tvímælalaust einn af
þekktari rÍthöf’jndUm iandsins og
var á þessum árum, í kringum
1970, með fastan útgefanda. Það lá
því ekki á lausu að fá að gefa bæk-
ur hans út. Fyrir tilviljun hitti ég
hann haustið 1970 er ég fór upp í
þverárrétt. Ég minntist á þetta við
hann og þá bar svo við að hann
sagði mér að útgefandi sinn hef$j
nýV£7ió hafnað handriti eftir
hann, sem var í óbundnu máli. Ari
siðar gaf ég þessa bók hans út,
„Atreifur og aðrir fulgar", og í
framhaldi af því allt ritsafn hans,
7 bindi".
Má eiginlega segja að þarna
hafi fyrsti vísirinn að héraðsút-
gáfu sprottið upp. Þær bækur sem
Hörpuútgáfan er líkast til þekkt-
ust fyrir í dag eru þau fimm bindi
Borgfirskrar blöndu, sem út hafa
komið. Év mr.íi Sraga eftir því
hvað hefði komið honum í þá út-
gáfu.
Rígur
„Það hefur alla tíð farið í taug-
arnar á mér þessi rígur innan
sveita í Borgarfirði. Hann er
reyndar, eða var a.m.k. mjög ríkj-
andi á milli Akraness og Borgar-
ness og tilhneyging var nokkuð rík
að telja Akranes ekki til Borgar-
fjarðarins. Landfræðilega er það
kannski rétt, en þegar |)SSs er gætt
hversu margir Akurnesingar eru
af borgfirskum ættum, tel ég það
ekki vera. AÐ mínu mati voru það
mikil mistök að hafa Akurnesinga
fædda eftir 1930 ekki með þegar
farið var að gefa út borgfirskar
æviskrár. Mér fannst þetta vera
enn eitt skrefið í þá átt að skilja
Akurnesinga endanlega frá öðrum
Rortrfirðinfirum.
Mig Iandaði því til að gefa út
þætti úr öllum sveitunum innan
héraðsins til þess að reyna að brúa
þetta bil. Þannig myndi það
kannski viðurkennast betur að
Akranes væri hluti þessa héraðs.
Fyrst í stað vildi enginn láta mig
hafa efni til birtingar og það tók
mig langan tíma að.safna þessu
saman í fyrstu bókina. Ég leitaði
til tveggja manna, sem ég hsfðí
hug á að íáta ritstýra verkinu, en
þeir höfðu annaðhvort ekki áhuga
eða tíma, eða hvort tveggja. Það
varð á endanum úr, mest fyrir
áeggjan konu minnar, að ég sá um
þetta sjálfur.
Fyrsta bókin fékk geysilega góð-
ar viðtökur, hefur reyndar verið
prentuð fjórum sinnum. Þessi
bókaflokkur er nú kominn í fastar
skorður. Þættirnir í bókunum
hafa orðið til með ýmsum hætti.
Sumt hef ég skráð sjálfur og ann-
að hafá aðrir skrifað fyrir mig.“
— Var ekki ætlunin að hætta
eftir fimmta bindið, sem út kom í
fyrra?
„Jú, það stóð til. Mér fannst
þessi bókaflokkur orðinn nægilega
stór og hafði hug á að gefa út ann-
an fíokk, sem byggði meira á per-
sónuþáttum. Ég fékk hins vegar
mikið af bréfum og upphringing-
um þar sem fólk lét í ljósi von-
brigði rr.sö sð ág vssri haeítur út-
gáfu Blöndunnar. Svo var enda
komið, að efnið var te'kið að þrýsta
á mig. Eftir því sem meira hefur
verið birt hefur meira efni komið
fram í dagsljósið. Nú er ég með
efni í a.m.k. nokkrar bækur enn.
Þetta er eiginlega orðin saga
fólksins í héraðinu og ég hef bund-
ist sterkum tengslum við þá, sem
eiga efni í bókunum, en ekki hvað
síst þá aðila, sem séð hafa um að
dreifa bókunum fyrir mig innan
héraðs og utan“.
Bragi hefur allt fram til ársins í
ár unnið fullt starf, sem prent-
smiðjustjóri í Prentverki Akra-
ness, samhliða útgáfustarfsem-
inni. Segir það ekki svo lítið um
eljusemi hans. Sjálfur vill Bragi
þó lítið úr þessu gera og bendir á,
að fjölskyldan hafi öll hjálpast að
og bætir því við að Elín, kona
hans, hafi annast afgreiðslu og
bókhald útgáfunnar. Bragi seldi
hluta sinn í Prentverkinu í sumar
og ætlar nú alfarið að helga sig
útgáfustarfseminni. Ég spurði
hann hvort hann saknaði ekki
prentsmiðjunnar eftir öll þessi ár.
Enginn söknuður
„Nei, alls ekkert", svaraði hann
að bragði. „Það kann e.t.v. að
hljóma skringilega, en ég geri það
ekki. Ég er búinn að starfa við
prentverk í 33 ár og hef fengið
heilmikla ánægju og reynslu út úr
mínu starfi. Samhliða hef ég unn-
ið að bókaútgáfunni í frístundum,
en nú hefur hún orðið yfirsterkari.
Ég hef alltaf verið með eitthvert
bókablóð í mér. Ég minnist þess
enn þegar ég var smástrákur og
seldi Moggann hvað mér fannst
prentsvertulyktin góð. Það má vel
vera að hún hafi átt einhvern þátt
í því, að ég fór í prentnám. Um
tíma var ég við nám hjá Hafsteini
Guðmundssyni í Hólum, sem ég
tel einn fremsta prentlistarmann
á íslandi.
Ég fékk mikla ánægju út úr
starfinu og fannst ég alltaf vera
að skapa eitthvað. Ég réði t.d.
sjálfur leturgerð og útliti heilu
verkanna, sem ég vann við. Sú til-
finning hefur breyst mikið með
tilkomu nýrrar og betri, en um
leið ómannlegri tækni. Þessi til-
finning að finnast maður vera að
skapa eitthvað, var ekki lengur
fyrir hendi. Prentarar í dag gera
ekki annað en að fara eftir fyrir-
mælum frá auglýsingastofum og
útlitsteiknurum. Hin eiginlega
prentlist er ekki lengur í þeirra
höndum. Þeir fá ekki að ráða
neinu sjálfir um verkið, hvernig
það er unnið. Það er einmitt þessi
þáttur sem gerir það að verkum,
að ég sakna prentsmiðjunnar
ekki“.
Breytingar
— Nú hefurðu gefið út bækur í
meira en tvo áratugi. Er á ein-
hvern hátt frábrugðið að gefa út
bók í dag og var fyrir 22 árum?
„Já, mikil ósköp, einkum varð-
andi sjálfa bóksöluna. Á undan-
förnum árum hefur bóksala farið
fram í síauknum mæli með um-
ferðarbóksölu svo og í gegnum
bókaklúbba. Við höfum t.d. selt
mikið af okkar bókum í gegnum
Bókaklúbb AB Og Bokaskrá Æsk-
unnar. Á síðasta ári gengu í gildi
nýjar samskiptareglur á milli Fé-
lags íslenskra bókaútgefenda og
Félags bókaverslana. Þar er kveð-
ið á um rýmkun bóksöluleyfis á
þéttbýlisstöðum með 3000 íbúa eða
fleiri. Opnun Bókaskemmu
Hörpuútgáfunnar er einmitt þátt-
ur í þessari nýju skipun bóksölu-
mála.
Nú á dögum þýðir ekkert að
ætla sér að selia bók, nema aug-
lysa hana rækilega. Að þessu leyti
til hefur orðið geysileg breyting
frá því sem áður var. Þá eru nú
mun fleiri titlar í framboði en áð-
ur var og sér í lagi hafa þýddar
bækur, t.d. þessar spennusögur
svo og barnabækur í fjölþjóðaút-
gáfum, aukist verulega.
Ég hef þá sögu að segja, að inn á
borð hjá mér berast nú fleiri inn-
lend handrit en áður. Hvort það er
vegna þess að erfiðara er að fá
bækur útgefnar en áður eða hvort
útgáfan okkar er að færast m.eirá
! þá átt áo vera héraðsútgáfa veit
ég ekki. Hver svo sem skýringin
kann að vera er það alveg ljóst að
ég kem til með að leggja höfuð-
áherslu á efni, sem tengist hérað-
inu. Auðvitað mun ég ekki ein-
skorða mig við það, en slíkt efni er
og verður númer eitt hjá mér“,
- SSv.