Morgunblaðið - 12.12.1982, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. DESEMBER 1982
„Að loknu prófkjöria
— eftir Halldór
Jónsson, verkfrœðing
„Að loknu prófkjöri“
Eftir orrustur finna menn oft
óvæntar málalyktir þegar púður-
reykinn leggur frá. Hin traustustu
virki eru þá hrunin til grunna, en
veikbyggði reyrinn stendur keik-
ur, eins og ekkert hafi í skorizt.
Menn greinir á um gang orrust-
unnar og sumir eru svo óánægðir
með úrslitin, að þeir vilja berjast
uppá nýtt.
Prófkjöri í Reykjavík
Eftir yfirþyrmandi fjölmiðla-
vaðal manna, sem margir annars
þegja hvunndags, húsfriðarbrot á
heimilum manna í gegnum síma-
kerfið, sneplaútgáfu og vinnu-
staðauppákomur til stórmæðu
fyrir atvinnureksturinn, þá liggja
úrslit prófkjörsins fyrir.
Formaður flokksins fór hvergi
til leiks í sirkusnum og „sölutil-
raunir" á honum voru fáar og
máttlausar, miðað við aðgerðir
annarra. Vafalaust var honum
kunnugt um hættuna, sem honum
stafaði pólitískt af þessu. En það
mun vera fjarri skaplyndi hans að
biðja sér griða, hvað þá að
þröngva sér upp á fólk. Miðað við
Herkúlesarátak annarra fram-
bjóðenda sem eru hvað ánægðastir
með sig og útkomu sína á listan-
um, þá er þetta góð útkoma for-
mannsins. Sérstaklega miðað við
hversu hatrömm vandamál hann
hefur átt við að stríða í for-
mennskutíð sinni. Örfá hundruð
atkvæða í viðbót hefðu lyft honum
í þokkalegt sæti á listanum og
sparað andstæðingum hans þá
fyrirhöfn, að gera það allt að ör-
lagaþætti í íslenzkri þjóðarsögu,
að hann skyldi aðeins hljóta at-
kvæði þriggja fjórðu hluta þeirra,
sem kusu efsta mann listans. En
efsti maðurinn lýsti því, að hann
þakkaði sigur sinn her sinum og
herforingja, svo að Geir aflaði
nokkuð vel án hvorstveggja, ef
ekki með slíkt á móti sér.
Ég hef hinsvegar ekki skilið það
ennþá, hvernig sumt fólk dregur
þá ályktun að vegna þess að um
1600 manns (sem eru um 3,5% af
atkvæðamagni flokksins í síðustu
kosningum) kjósa ekki formann-
inn um leið og efsta mann, þá beri
formanni að segja af sér. Þetta tel
ég að mörgum landsbyggðarfull-
trúanum þyki einkennilegt lýð-
ræði, hvað þá byggðajafnvægi. Og
þá er alveg órannsakað hvort öll
þessi 1600 atkvæði eru til eignar
eða láns, eins og um hefur verið
rætt á Norðurlandi vestra.
Staðreynd er það fyrir mér, að
Geir Hallgrímsson var kosinn
formaður Sjálfstæðisflokksins
með miklum meirihluta á lands-
fundi flokksins. Það var ennfrem-
ur vitað þá, að ekki voru allir
ánægðir með að tapa, eins og
gengur. Og enn nokkrir vilja láta
endurtaka orrustuna æ ofan í æ,
vegna þess að þeir geta ekki sætt
sig við orðinn hlut. Né heldur setið
á sárs höfði við löglega kjörinn
meirihluta og sjást ekki fyrir í leik
fremur en Skallagrímur. En í upp-
hafi skyldi endirinn skoða í
stjórnmálum sem öðru.
Geir Hallgrímsson hefur tekið
þessum úrslitum með þeirri reisn,
sem hann hefur umfram marga
keppinautana. Hinsvegar hygg ég
að mörgum þátttakanda í próf-
kjörinu fræga sé nú innanbrjósts
sem Hrafnkatli Freysgoða, þá er
hann óskaði þess að hann hefði
sparað sér svardagana fyrr, þegar
þurfti að standa við þá. En gert er
nú gert. Sjálfstæðisflokkurinn
virðist hvorki geta sleppt né hald-
ið Geir Hallgrímssyni.
Fyrir liggur, að sjálfstæðis-
menn geta gengið út í komandi
kosningabaráttu sameinaðir, að
minnsta kosti á yfirborðinu, ef
sundurlyndisfjandinn fær ekki yf-
irhöndina innan flokksins og
brageyra slagorðasmiðanna verð-
ur skárra en síðast var. En enginn
skyldi halda, að þetta sé neitt auð-
fengin niðurstaða. Margir setja
enn persónur og tilfinningar ofar
flokkshagsmunum og brýna langa
hnífa. Þeir eru margir, sem ekki
hafa velt fyrir sér ástandi flokks-
ins eftir næsta landsfund, þegar
Geir mun trúlega hafa fengið sig
fullsaddan á því að vera „foringi í
heimskum her“. Það verður áreið-
anlega nóg framboð af mönnum,
sem vilja verða formenn og munu
þar renna saman sem hrútar. En
hversu margir hafa stærðina?
Halldór Jónsson verkfr.
„Formaður flokksins
fór hvergi til leiks í sirk-
usnum og „sölutil-
raunir“ á honum voru
fáar og máttlausar, mið-
að við aðgerðir annarra.
Vafalaust var honum
kunnugt um hættuna,
sem honum stafaði póli-
tískt af þessu.“
Dagblaðið og Sjálf-
stæðisflokkurinn
Engir eru þvílíkir sérfræðingar
í innanflokksmálum Sjálfstæðis-
flokksins og skríbentar Dagblaðs-
ins, Magnús Bjarnfreðsson, Ólafur
Ragnar, Jónas Kristjánsson o.fl.
o.fl. Tvíhleypa Dagblaðsins er líka
á góðri leið með að útrýma ein-
hleypunum Þjóðviljanum, Tíman-
um og Alþýðublaðinu (ef það er þá
til lengur). Stefnir óðfluga í
tveggja blaða veldi á markaðnum,
enda nennir fólk ekki lengur að
lesa bara einlitan áróður í Tíma-
leiðarastíl fyrir sama verð. Þeir
Timar eru liðnir, hvort sem okkur
líkar betur eða verr.
Eitt skotið ríður af úr hægra
hlaupinu þann 4. desember. Þá
skrifar Ellert B. Schram ritstjóri
og frambjóðandi grein sem ber yf-
irskriftina: „Að loknu prófkjöri".
Hann segir: „Sérstaklega er það
alvarlegt ef og þegar þau viðbrögð
verða ofan á að virða niðurstöðuna
að vettugi. Það yrði meiriháttar
fyrirlitning á lýðræði og gildi
kosninga. Þeir sem þannig hugsa
eru ekki lýðræðissinnar heldur
þvermóðskufullir eintrjáningar,
engu betri en hinir ímynduðu
samsærismenn."
Sumir héldu nú einusinni að
niðurstöður prófkosninga væru
verzlunarvara frambjóðenda. En
það er staðreynd að menn vaxa af
því til lengdar að þora eins og Ell-
ert, og það er ástæða til að gleðj-
ast með Ellert frambjóðanda yfir
því, að nú er úr móð að standa upp
og bjóða stóla, jafnvel í strætó,
sem er þó miður en hitt.
Ellert ritstjóri heldur áfram:
„Að því er formannsembættið
varðar er það ekki ævistarf eins
eða neins og varla fast í hendi
Geirs Hallgrímssonar. Þau mál
má gera upp á næsta landsfundi
eins og lög gera ráð fyrir. Lands-
fundinn má halda hvenær sem er
á næsta ári. Koma tímar og koma
ráð.“
Það má segja að niðurlag grein-
arinnar sé allt með hinum víðsýn-
asta hætti, enda bendir nú allt til
þess að brotthvarf Geirs Hall-
grímssonar úr formannsstóli sé í
augsýn. Ekki hefur farið fram hjá
mönnum að Ellert frambjóðandi
hefur rekið augun í þann stól. En
það gæti e.t.v. einhver eldri
flokksmaður útskýrt fyrir Ellert,
að Islendingar eru gæddir þeim
þjóðareinkennilegheitum, að hafa
sérstakt yndi af því að bregða fæti
fyrir þá, sem ætla að fara á spretti
að ná sér í stól. Og svoleiðis fall
getur setið- þó nokkuð lengi í
mönnum eins og dæmin sanna.
Framtíð flokks
og lands
Ég vék hér áðan nokkrum orð-
um að skaplyndi Geirs Hall-
grímssonar. Ég get tekið það
fram, að þetta eru getgátur, því að
ég þekki Geir að mestu úr fjar-
lægð, eins og flestir gera. Kannske
er það líka sá þáttur, sem hann
geldur nú, að fólki hefur virzt
hann of fjarlægur og kannske of
alvörugefinn til þess „að vera við
alþýðuskap" eins og það er kallað.
En mér hefur einnig bæði sýnzt og
heyrzt, að menn dragi ekki heil-
lyndi hans og heiðarleika í efa og
gildir þá einu hvar í flokki menn
standa. Það er því ekki tilviljun að
stjórnmálaandstæðingar og aðrir
magni mikil veður á hann, þar
sem þeir sjá í honum hina mestu
ógn við eigin málflutning og verk.
Það væri því mikið happ, ef
Sjálfstæðisflokknum auðnaðist að
njóta krafta Geirs óskertra í
þeirri kosningabaráttu sem fram-
undan er, úr því að hann er reiðu-
búinn að berjast í Reykjavík úr
sínu 7. sæti. Held ég að efri menn
listans megi vera þeirri ákvörðun
fegnir, því án þess að lasta þá á
nokkurn hátt, þá hygg ég að af
frambjóðendum sé Geir mestur
sannfærandinn. Og listinn hefði
orðið allur daprari ef Geir hefði
sett sínar persónulegu tilfinningar
ofar flokkshagsmununum og
kvatt. Létt hefði honum til dæmis
orðið um það, að fá öruggan stuðn-
ing nægilega margra af hinum
8308 þingmannslausu fimmtungs-
atkvæðum úr Kópavogi, hefði
hann viljað skreppa yfir lækinn
eftir vatni. Það hefði heldur ekki
verið í hans stíl eins og Vilmundur
myndi orða það. En til þess að
sóknin megi nú duga sem best, þá
verðum við að skjóta skildi við bak
formanns, svo hann þurfi ekki að
berjast á tvennum vígstöðvum á
endasprettinum. Því hefði Ellert
mátt bæta við hugleiðingar sínar
um, að landsfund megi halda
hvenær sem er á næsta ári: Eftir
kosningar.
Það væri mikill óvinafagnaður
að fara að drepa kröftunum á
dreif í innanflokkshræringar nú,
þegar þjóðin þarf meira á forystu
Sjálfstæðisflokksins að halda en
nokkru sinni fyrr til þess að kom-
ast hjá fjögurra ára íslenzkri
neyðaráætlun Alþýðubandalags-
ins, hafta- og afturhvarfsstefnu
Framsóknarflokksins. Til þess
verðum við að útskýra Sjálfstæð-
isstefnuna fyrir fólki, því Sjálf-
stæðisflokkurinn er eini stjórn-
málaflokkurinn sem hefur fast-
mótaða hugmyndafræði og er því
ekki rekald tækifærismennsku,
valdabrasks og hugsjónasölu eins
og hinir flokkarnir allir, — Vil-
mundur meðtalinn.
Takist þetta þá verður gaman
að lesa grein eftir Ellert alþing-
ismann: „Að unnum sigri". Og þá
kannske í Morgunblaðinu.