Morgunblaðið - 23.12.1982, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1982
Hráar ofbeldismyndir
algengar á mynd-
bandamarkaðinum
— frumvarp um altækt bann vid slíkum myndum liggur fyrir á Alþingi
Hinn 7. desember sl. var hald-
inn fundur á vegum Barnavernd-
arnefndar Reykjavíkurborgar og
fleiri aðila þar sem rædd var
notkun myndbanda með tilliti til
barna. Þetta var fjölmennur og
fjörugur fundur, og var í lokin
samþykkt áskorun til viðkomandi
yfirvalda þess efnis að þegar í stað
verði komið á eftirliti með inn-
flutningi myndbandaefnis.
Dögg Pálsdóttir, formaður
Barnaverndarnefndar, sagði að
tilefni fundarins hafi verið fyrir-
spurnir sem Barnaverndarnefnd
bárust varðandi viðbrögð nefndar-
innar við hugsanlegri misnotkun
dagmæðra á myndböndum. Dögg
tók það skýrt fram að Barna-
verndarnefnd hefðu ekki borist
neinar kærur, heldur væri þarna
eingöngu um fyrirspurnir að ræða
um stefnu Barnaverndarnefndar í
þessum málum. Dögg sagði, að í
rauninni hefði Barnaverndar-
nefnd enga fastmótaða stefnu í
þessum málum, enda væri almenn
notkun myndbanda tiltölulega ný
af nálinni, og þess vegna hefði
Barnaverndarnefnd ásamt um-
sjónarfóstrum með dagvist á
einkaheimilum og Samtökum
dagmæðra ákveðið að halda opinn
umræðufund um þessi mál í víðu
samhengi.
Ofbeldi á myndböndum
Eitt af því sem bar á góma á
fundinum var ofbeldisefni á
myndböndum, og áhrif þess á eldri
börn og unglinga. Dr. Elías Héð-
insson félagsfræðingur skýrði frá
erlendum rannsóknum á notkun
unglinga á ofbeldisefni á mynd-
böndum. Mbl. hafði samband við
Elías fyrir skömmu og spurði
hann um hvað þessar rannsóknir
hefðu leitt í ljós.
„Það er rétt að taka það fram
fyrst, að það hafa ekki verið gerð-
ar margar rannsóknir um þetta
efni. Myndbandavæðingin hefur
gerst svo hratt. En þær rannsókn-
ir sem gerðar hafa verið — og
þetta eru fyrst og fremst sænskar
rannsóknir — leiða í ljós frekar
dapurlega niðurstöðu. Það kemur
á daginn að viss hópur unglinga,
einkanlega strákar, sækja talsvert
í að horfa á ofbeldismyndir á
myndböndum. Það sem er kannski
alvarlegast við þetta er það, að
þessir unglingar, sem stunda það
mest að horfa á slíkt efni, eiga oft
við einhver félagsleg eða sálfræði-
leg vandamál að stríða, búa
kannski við slæmar heimilisað-
stæður, eða gengur illa í skóla.
Það er eins og myndbandagláp, og
þá einkum þessar hráu ofbeldis-
myndir, komi einhvern veginn í
staðinn fyrir eða virki sem uppbót
á hið örðuga hversdagslíf. En það
er líka athyglisvert að þessir ungl-
ingar gera lítið af því að horfa á
hefðbundið sjónvarp. Það er eins
og þeir finni þar ekkert við sitt
hæfi.
Það virðist vera að unglingarnir
stundi það mikið að horfa saman á
ofbeldismyndir í hópum, t.d. hjá
einhverju þeirra þar sem foreldr-
arnir eru ekki heima. Af þessu
getur maður m.a. dregið þá álykt-
un að þótt myndbönd finnist
kannski ekki ennþá á hverju heim-
ili, þá hafi flestir unglingar greið-
an aðgang að myndböndum. Og
það eru ógeðslegustu atriðin sem
þessir unglingar leggja mest upp
úr að horfa á; fyrst horfa þeir á
myndina og síðan er spólað til
baka og horft á mesta viðbjóðinn í
„slow motion".
Hvaða áhrif hefur ofbeldi I
kvikmyndum á unglinga, eða full-
orðið fólk ef út í það er farið?
„Það er nú lítið um algild sann-
indi í þessu efni, þrátt fyrir fjölda
rannsókna. En það er þó talið
nokkuð víst að ofþeldi í kvikmynd-
um hafi skammtímaáhrif á fólk,
þ.e.a.s. stuttu eftir að hafa horft á
ofbeldiskvikmynd eru menn lík-
legri til ofbeldisverka en ella. Síð-
an mæla ýmis rök með því að
einnig sé um langtímaáhrif að
ræða. M.ö.o. ef fólk horfir ítrekað
mjög mikið á ofbeldiskvikmyndir,
þá er hætta á að hugurinn hrein-
lega mengist af ofbeldi. Ég tala
hérna alltaf um fólk, þ.e. bæði
börn og fullorðna, en auðvitað eru
áhrifin miklu sterkari á óharðn-
aða unglinga.
En hitt ber líka að hafa í huga
að það er ekki sama hvers konar
ofbeldi á í hlut. Það er talið að
hættulegasta efnið séu ofbeldis-
myndir sem hafa á sér raunveru-
leikablæ. Og það er einmitt aðal-
einkenni þeirra ofbeldismynda
sem mönnum er boðið uppá í dag.
Myndir eins og Tommi og Jenni
t.d., þar sem ofbeldi er sterkur
undirtónn, virðast ekki hafa skað-
leg áhrif. Sama gildir um klassísk-
ar hryllingsmyndir, Drakúla og
þessháttar ofbeldismyndir þar
sem fáránleikinn ræður ríkjum;
slíkar myndir eru ekki skaðlegar
að ráði, sennilega vegna þess að
það vantar í þær trúverðugleik-
ann. En öðru máli gegnir um við-
bjóðinn sem veður uppi nú á tím-
um. Söguþráður og þess háttar er
látið lönd og leið og allt kapp lagt
L_| - wmrtrr: u i i"i
á að gera ofbeldið sem raunveru-
legast og óhugnanlegast."
Heldurðu að íslenskir unglingar
horfi mikið á þessar hráu ofbeld-
ismyndir?
„Eg sé ekk.i ástæðu til að ætla
annað. Það eru myndir hér á
markaðnum hjá myndbandaleig-
um sem aldrei mundu komast
framhjá kvikmyndaeftirlitinu ef
stæði til að sýna þær í kvikmynda-
húsum. Og að þessum myndum
hafa allir aðgang. Ertirlit með
myndböndum heyrir ekki undir
Kvikmyndaeftirlit ríkisins. Þarna
er gat í lögunum. Hins vegar
liggja nú fyrir alþingi tvö frum-
vörp sem taka á þessu máli.“
Lagafrumvörp um eft-
irlit og bann við of-
beldiskvikmyndum
Þau frumvörp sem Elías minnt-
ist á eru annars vegar frumvarp
alþýðuflokksmannanna Eiðs
Guðnasonar og Kjartans Jó-
hannssonar og hins vegar mennta-
málaráðherra, Ingvars Gíslason-
ar. Frumvarp menntamálaráð-
herra var lagt fram á síðasta degi
þingsins fyrir jólahlé, en þeirra
Eiðs og Kjartans viku áður.
Eiður Guðnason sagði, að frum-
várp þeirra Kjartans væri breyt-
ingartillaga við þá grein Barna-
verndarlaganna sem fjallar um
kvikmyndaeftirlit í þá veru, að
þær snældur sem á boðstólum eru
hjá kvikmyndaleigum skuli settar
undir kvikmyndaeftirlit.
Frumvarp menntamálaráðherra
gengur lengra. Það leggur blátt
bann við viðskiptum með, fram-
leiðslu, notkun og eignarhaldi á
ofbeldiskvikmyndum. í athuga-
semdum við frumvarpið er þess
getið, að ástæða þess að svo langt
sé gengið sé sú, að aðeins með því
að leggja altækt bann við ofbeld-
iskvikmyndum sé hægt að búast
við að ná árangri í að vernda börn
og unglinga frá slíku efni.
Viðbrögð hinna Norð-
urlandanna við ofbeldi
á myndböndum
í Svíþjóð var fyrir tæpum
tveimur árum mikil umræða um
þessi mál í kjölfar sjónvarpsþátt-
ar þar sem sýnishorn úr slíkum
kvikmyndum voru sýnd (ekki
ósvipað Kastljósi um daginn).
Þessi umræða leiddi til þess að lög
voru sett í júlí 1981 um bann við
dreifingu kvikmynda og mynd-
banda með ofbeldisefni. í Noregi
voru sett um þetta lög í júní í
sumar og í Finnlandi liggur nú
fyrir þinginu frumvaip þar sem
dreifing ofbeldis á myndböndum
eða kvikmyndum er gerð að refsi-
verðu athæfi. í Danmörku hefur
hins vegar ekki verið gripið til
lagabreytinga. Það var niðurstaða
60 manna fjölmiðlanefndar sem
þar er starfandi, að ekki ætti að
gera dreifingu á vissum tegundum
myndbandaefnis að refsiverðu at-
hæfi. Eigi að síður gefur nefndin
vissar ábendingar um hvernig
megi með lagabreytingum vernda
börn fyrir ofbeldisefni á mynd-
böndum.
Skagafjörður:
Gallerí Nör í Varmahlíð
Ma-lifHli, 18. desember.
NÝLEGA var opnað gallerí í Lundi í
Varmahlíð, þar sem Búnaðarbank-
inn var áður til húsa. En aðdragand-
inn að stofnun þess var, að nokkrir
áhugamenn efndu til námskeiðs í
teiknun og málun snemma á árinu
og kom þá til tals að finna húsnæði
fyrir verkstæði eða vinnustofu og
stofna málaraklúbb. í haust var síð-
an annað námskeið og voru þá mun
fleiri þátttakendur en á hinu fyrra.
Var ákveðið að setja á stofn gallerí
og hafa þar sölusýningu klúbbfélaga
og vinnuaðstöðu, og ennfremur að
teikna jólakort til fjáröflunar. Þetta
var síðan gert undir forystu Helgu
Þorsteinsdóttur kennara í Varma-
hlíð og Galleri Nör opnað 1. desem-
ber sl. Er þar einkar notalegt að
koma.
Nú fyrir jólin selpr Helga einnig
ýmiss konar handavinnu og heim-
ilisiðnað þar á staðnum og er opið
á kvöldin. Kennir þar margra
grasa og er aðdáunarvert, hve fal-
legir munir eru framleiddir á
heimilunum, en það er einmitt að-
altilgangurinn með sölu þessari að
sýna fram á, hvað fólk getur búið
til eigulega muni. Má nefna af
söluvarningi alls kyns handavinnu
úr ull, sokka, vettlinga, húfur, sjöl,
dúka og peysur, leirmuni, jóla-
skraut og jólasveinabrúður,
sokkablóm og tréskurðarmuni,
auk málverka og jólakorta með-
lima klúbbsins. Hér með fylgir
mynd af einu slíku eftir teikningu,
sem Helga Þorsteinsdóttir hefur
gert af Víðimýrarkirkju.
(;.i.. Ásg.
Valdabarátta í mannheimum?
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Guðjón Sveinsson:
Ævintýrið við aiheimstjörnina
Káputeikning og myndir:
Sigrún Eldjárn
Bókaútgáfan Skjaldborg
Akureyri 1982.
Guðjón Sveinsson er löngu
landskunnur höfundur og bók frá
honum hefur jafnan verið fagnað
af lesendum.
Hér sýnir höfundur á sér nýja
hlið. Sagan er úr fuglaveröld og
maðurinn er þar hvergi í nánd.
Lesandi hefur það samt á tilfinn-
ingunni að þessi veröld fuglanna
sé dulbúin veröld mannanna.
Þar gerist allt hið sama og í
mannlegri veröld, valdabarátta,
misrétti og kapphlaup um að finna
upp eyðingarvopn til þess að
granda óvínum og öðlast yfirráð í
allri fuglaveröldinni. Stórveldin
eru tvö. Yfir öðru þeirra ríkir
keisarinn Rúbín rauði, en hinu
Bríkó blái. Önnur smærri ríki
koma einnig við sögu.
Hinir miklu stjórnendur eru
óklókir og dauðhræddir. En fugla-
lið þeirra sem er í ábyrgðarstöð-
um hjá þeim, styður valdhafa sína
og gefur ráð.
Eins og í veröld mannsins eru
njósnarar sem segja frá eyð-
ingarvopnum og vara við. Vopnin
eru dreki í öðru stórveldinu og.
skrímsli í hinu.
Það eru ævagamlar uglur sem
magna þessi ólæti upp, en þau
höfðu verið til í æsku þeirra. Báð-
ar voru uglur þessar illa farnar og
utangarðs. Hagur þeirra vænkað-
ist mikið er þær reyndust þarfleg-
ar í valdabaráttunni.
Saga Guðjóns er vel skrifuð á
öguðu máli. En hún verður, að
mínum dómi, langlokuleg þegar
höfundur kemur með ýmsar at-
hugasemdir við næstum hvern
fugl. Það missir marks þótt í létt-
um dúr sé. Ennfremur eru sífellt
ÍIT ER komin bókin „íslenskir mál-
arar“. í bókinni er rakin í stórum
dráttum saga málarahandverksins
hcr á landi ftá upphafi ásamt ævi-
skrám þeirra manna, sem frá önd-
verðu hafa lagt stund á málaraiðn,
þcirra sem máluðu hús og búnað
þeirra, kirkjur og klaustur.
Getið er trésmiðanna, frumherja
íslenskra iðnmálara, á öldinni sem
leið, mannanna, sem lögðu grunn
að nýrri iðngrein í landinu, allra
þeirra, sem hófu störf við málara-
iðn og gerðu hana að ævistarfi, öðl-
uðust iðnréttindi, fengu iðnbréf,
borgarabréf, og að lokum þeirra,
sem lærðu iðnina hjá meisturum og
í skólum luku sveinsprófum, fengu
sveinsbréf og meistárabréf.
Bókin er í tveim bindum alls
rúmar 600 blaðsíður með um 1000
myndum. Sögusviðið spannar allt
frá landnámi til vorra daga.
Höfundur er Kristján Guð-
laugsson málarameistari.
nýir fuglar kallaðir til sögunnar
og hætt er því við, að lesandi slæv-
ist í að hafa áhuga á þeim öllum.
Hér er nýstárleg saga eftir höf-
und sem ávallt hefur búið við vin-
sældir.
Myndir létta og lýsa söguna
upp.
Frágangur er ágætur.
Dreifingu bókarinnar annast
Prenthúsið sf., Barónsstíg lla,
Reykjavík.
(Kréttatilkynning.)
íslenzkir mál-
arar - ný bók