Morgunblaðið - 23.12.1982, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1982
13
Matur er mannsins megin:
„Margt líkt með ljóða-
og matargerð"
„Það sem þarf til þess að búa til ætan mat er að mínum dómi fyrst og fremst
gott skap, einbeiting og dálítið af hugmyndaflugi. Af því leiðir að það er
auðvitað ekki vænlegt til árangurs að elda á hlaupum með allt á hornum sér
heldur borgar sig að slaka á áður en hafist er handa. Fólk er líka farið að gera
sér grein fyrir þvi að það er hin ágætasta streituvörn að veita sköpunargleðinni
útrás í matargerð. Svo ég nefni nú dæmi úr bókmenntunum þá dettur mér í
hug eiginmaðurinn kokkálaði í Tintrommu Gúnter Grass, en sá veitti bældum
ástríðum sínum útrás í sósugerð."
Sú sem talar er Jóhanna
Sveinsdóttir, höfundur einu frum-
sömdu íslensku matreiðslubókar-
innar á markaðnum í ár, Matur er
mannsins megin, sem forlagið
Svart á hvítu gefur út.
Jóhanna hefur getið sér gott orð
fyrir líflega matkrákupistla sína í
Helgarpóstinum, oft kryddaða
hinni ýmsu speki um matarmenn-
ingu og hin ýmsu svið tilverunnar
er henni tengjast. Jóhanna er eins
og hún orðar það sjálf „leik en ekki
lærð“ í matargerðarlistinni. Hún er
íslenskufræðingur að mennt, var
við nám í bókmenntafræðum í
Frakklandi í tvö ár en hefur að
undanförnu starfað sem kennari
við Menntaskólann við Hamrahlíð.
„Að grafa sér gröf
með tönminum"
samlegra máltíða.
Ef svolítil hagsýni er höfð með í
innkaupunum þarf t.d. aldrei að
hafa það sama á morgunverðar-
borðinu. Það er hægt að skapa
mikla fjölbreytni í kring um þessa
mikilvægu máltíð, sem allt of
margir neita sér um. í hádegisverð-
arkaflanum eru uppskriftir sér-
staklega ætlaðar þeim sem borða
einir, „hádegisverður fyrir heima-
vinnandi". Það kann að virðast fá-
ránlegt, en sú persóna, sem hefur
aðgang að forðabúri heimilisins, er
oft á tíðum sú sem borðar minnst
— eða allténd óhollusamlegast — í
hádeginu.
Bókin er „þjóðleg" að því leyti að
tekið er mið af þeim hráefnum sem
hér eru fáanleg. Það er til að æra
óstöðugan að fletta fjölþjóðlegum
Jóhanna Sveinsdóttir: „Ljóðagerð
hefur að ákveðnu marki svipuð áhrif
og matargerð."
matreiðslubókum og sjá hvern
réttinn á eftir öðrum, sem maður
hefur annaðhvort ekki ráð á að
elda eða fær ekki hráefni í. Upp-
skriftirnar ganga út á það að elda
nýstárlega rétti, en sjaldan íburð-
armikla, úr þekktu hráefni.
Laukurinn lofsunginn
Nú, svo minni ég svona í bland á
viðbit fyrri alda á Islandi og annað,
sem tengist sögu réttanna," segir
Jóhanna og bætir við að þá kafla
geti fólk dundað sér við að lesa þeg-
ar stund gefst milli stríða í matar-
gerðinni, sem eigi reyndar alls ekki
að vera neitt stríð. „En það er sum-
sé teygt sig í ýmsar áttir — ekki
bara í afþreyingarskyni, heldur
líka í áróðuskyni fyrir þær fæðu-
tegundir, sem ég vil koma á fram-
færi við fólk.
Margir eru til dæmis ekkert
hrifnir af því að nota lauk sem
uppistöðu í súpu eða annan mat,
vegna þess að honum fylgir bæði
sterkja og grátur. En það kann að
vera að margir líti laukinn hýrari
augum eftir að þeir hafa lesið
hugljúfa lofgerð bandarísku
skáldkonunnar Ericu Jong um
hann. En hún segir m.a.: „Ég lít á
laukinn sem eilífan utangarðs-
mann, barnið í miðið, hugsuðinn
hrygga í konungdæmi grænmetis-
ins.“
Gætir þú hugsað þér að halda
áfram á þessari braut, þ.e. að
skrifa matreiðslubækur?
„Já, það gæti ég vel,“ segir Jó-
hanna. En það er nú samt von mín
að næsta bók verði ljóðabók."
Um mat? spyr blm. og- það
kannski ekki að ósekju því Jóhönnu
virðist láta ágætlega að flétta sam-
an bókmenntir og neyslufræði.
„Nei, reyndar ekki,“ svarar hún,
„þó að matur komi kannski eitt-
hvað við sögu. En ljóðagerð hefur
að ákveðnu marki svipuð áhrif og
matargerð; að örva sköpunargleð-
ina og særa fram tilfinningar og
líðan sem annars væri erfitt að tjá
á rökrænan hátt í orðum. En það er
ef til vill skynsamlegast að gera
ekki neinar áætlanir fyrr en í ljós
kemur hvernig viðtökur þessi þók
fær.“
Ertu mikil „matkráka" sjálf?
„Ég er langt frá því að vera
neinn matreiðslusnillingur," segir
Jóhanna hógvær, „en ég er nýj-
ungagjörn og vil alltaf vera að
sjóða ýsuna á nýjan hátt .. “ hhs
Bókin „Matur er mannsins meg-
in“ ber það með sér að höfundur
hefur komið víða við. Auk matar-
uppskrifta, sem skipt er í flokka
eftir máltíðum, er í henni að finna
fróðleik af ýmsu tagi, m.a. um mat-
arvenjur Islendinga fyrr á öidum
og skotið er inn kveðskap og til-
vitnunum í hina ýmsu vísu menn
og konur. Allt frá Maupassant, sem
sagði að menn væru sælkerar á
sama hátt og þeir væru skáld og
listamenn, til Matkrákunnar
sjálfrar sem fullyrðir að „hóflega
drukkin kona gleðji mannsins
hjarta en kófdrukkin hryggi og
hræði“ og má eflaust til sanns veg-
ar færa. Sérstakur kafli er helgað-
ur brauðbakstri og „kynngikrafti
kornmetis", enda höfundur svarinn
andstæðingur þess að menn „grafi
sér gröf með tönnunum", eins og
hún segir sællífisseggi á Vestur-
löndum hafa ríka tilhneigingu til.
Bókina prýðir fjöldi litmynda af
réttum á borð við lúðu í appelsinu-
sósu, lambalæri á norður-afríska
vísu og lauksúpu a la Marseillaise,
en „sunnudagssoðsteikina" sígildu
er hvergi að sjá. „Að vissu marki
eru þessi orð einkunnarorð bókar-
innar," segir Jóhanna þegar blm.
innir hana eftir þeirri fullyrðingu í
tileinkun fremst í bókinni að taka
beri öllum uppskriftum með skyn-
samlegum fyrirvara.
„Sem dæmi má nefna að krydd
mál eru afar vandmeðfarin. Þar er
best að láta tilfinninguna ráða og
auk þess er kryddið sem hér er selt
í búðum svo missterkt. Það er líka
oftast þurrkað og hefur því misst
nokkuð af upprunalegum krafti
sínum. Ég reyni að sjá við þessu í
bókinni en þó eru a.m.k. tvær sósur
sem ég gat ekki haft með. Þær urðu
alveg ómögulegar þegar búið var að
mæla nákvæmlega út í þær krydd-
ið,“ segir Jóhanna og er hreint ekki
glaðleg á svipinn.
Til þess að létta brúnina á Jó-
hönnu spyr blm. hana hvort ekki
hafi verið gaman að setja þessa bók
saman. „Jú, vissulega," svarar hún.
„Ég var búin að ganga með þessa
hugmynd lengi og ein ástæðan til
þess að ég fór út í þetta var sú að
eftir að ég fór að skrifa reglulega
um mat, vildi ég tryggja mér tíma
til að grufla rækilega í þessu
áhugamáli mínu.“
Nýstárlegir réttir, en
sjaldan íburöarmiklir
Er „Matur er mannsins megin“
að einhverju leyti frábrugðin öðr-
um matreiðslubókum og er hægt að
segja um hana að hún sé eitthvað
sérstaklega „þjóðleg"?
„Ég geri öllum máltíðum jafn
hátt undir höfði," segir Jóhanna.
„Og það má segja að það skapi bók-
inni nokkra sérstöðu, því að yfir-
leytt er kvöldverðurinn hafður í
hásæti og minna hirt um aðrar
máltíðir dagsins. En í þessari bók
er brýnt fyrir fólki að það skipti
sköpum að borða rétt og vel í öll
mál. Annars vegar er um beinar
uppskriftir að ræða og hins vegar
tillögur um samsetningu hollustu-
ÆSKULÝÐSRÁÐ
STUÐMENN
cjKÐIB

lOA14*.
Fjölskylduskemmtun
að deginum
Verðkr. 75-
Unglingaskemmtun
um kvöldið
fyrir 13 áraog eldri
14.00-14.15
Höllin opnuö - innganga
14.15-15.00
Stuðmenn spila og sprella
15.00-15.45
Skemmtidagskrá
Syngjandi Grýla
Danssýning
Katla María
Kór frá Keflavík
Verðkr. 100-
21.00-01.00
Stuömenn sjá um fjörið.
15.45-16.30
Stuðmenn spila og sprella
í annaðsinn
16.30-17.15
Skemmtidagskrá endurtekin
17.15-18.00
Stuðmenn spila og sprella
í þriðjasinn
Auk þess verður hátíðarstemming í Höllinni með fljúgandi
Leppalúða sem dreifir sætindum, míní Tívolí, furðudýrum, jólasveinum,
púkum og álfum, gengið í kringum jólatré, og margt, margt fleira
gert sér til gamans.