Morgunblaðið - 11.05.1983, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. MAÍ 1983 43
kvætt í eina átt, að tryggja raun-
vexti minnkandi sparifjáreignar.
En sparifé hlýtur að minnka þeg-
ar saman fara minnkandi atvinna
og auknar álögur. Hins vegar gátu
fyrirtæki allt frá stríðslokum
fjárfest auðveldlega í skjóli lágra
vaxta, verðbólgu og hagvaxtar. Án
efa standa sum þessara fyrirtækja
vel en önnur búa við of mikla og
ranga fjárfestingu miðað við
snarminnkandi hagvöxt. Það ligg-
ur í augum uppi, að ekkert fyrir-
tæki, í nýfjárfestingu eða með
mikil rekstrarlán, á að hafa tekjur
til þess að greiða 40% —50% vexti,
og oft meira, nema það sé innifalið
í verði framleiðslunnar, og þá eru
vextirnir verðbólguvaldur.
Verðlagseftirlit hefur verkað
sem aðhald en enn meira sem
bráðabirgðaráðstöfun, hækkunum
frestað. Það er erfitt að koma
auga á hvernig framkvæmd við
verðlagseftirlit á að vera þegar
opinber gjöld og ýmsar hækkanir
eru sjálfvirkar og þar sem því
verður við komið er tekið mið af
verðbólguspá.
Við núverandi aðstæður, vísi-
tölukerfi með ýmsum skerðingum,
fara laun lækkandi i viðmiðun við
aðra þætti, verðbólgu og láns-
kjaravísitölu. Ráðstöfunarfé
minnkar einnig með minnkandi
atvinnu og auknum álögum. Að
auki bætist svo við rýrnandi verð-
gildi peninganna, minnkandi
kaupmáttur. Bilið eykst milli
lægstu og hæstu launa þar sem
prósentan mælir, og er svo komið
að misrétti eða launabil hefur
aldrei verið meira. Minnkandi
ráðstöfunarfé verður meira á
hendi þeirra launahæstu. Höfuð-
stóll þjóðfélagsins eru einstakl-
ingarnir. Séu þeir sterkir, siðferði-
lega og fjárhagslega, menntun al-
menn og fjölþætt, þá er höfuð-
stóllinn tryggur. Gangi ríkið of
langt í eignatöku sinni með álög-
um á þegnana, þá hefur það var-
anleg og gagnvirk áhrif þar sem
einstaklingarnir gera enn meiri
kröfur til samfélagsins en áður.
Síbreikkandi bil milli hæstu og
lægstu launa leiðir til átaka fyrr
eða síðar. En þetta bil mun óvið-
ráðanlega breikka og dýpka,
sennilega hratt, vegna menntunar
og þekkingar. Menn skipta sér þá
meira í hagsmuna- og menning-
arhópa, pólitík skiptir minna máli.
Vinnandi starfsmenn í landinu
eru 110 þúsund, þar af 26 þúsund í
opinberri þjónustu, 5 þúsund sjó-
menn, 4 þúsund bændur og 28 þús-
und í iðnaði (fiskiðnaði, matvæla-,
efna- og málmiðnaði), aðrir starfa
í ýmsum þjónustu- og verslun-
argréinum, þar af 16 þúsund
manns, við heildv., smásölu og
ýmsar peningastofnanir, sjóði og
banka. Heildarafli á botnfiski
verður að öllum líkindum heldur
minni en meðaltal sl. 3 ára, en
annar afli eitthvað meiri en með-
altal sl. 3 ára. Ekki er hægt að
búast við mikilli verðmætaaukn-
ingu eða markaðshækkunum sem
skipta sköpum á móti rýrnandi
afla á næstu tveim árum. Sjávar-
afurðir hafa verið 78% af útflutn-
ingsframleiðslunni en iðnvara
22% (þar með ál og hrájárn).
Fjárfesting hins opinbera er um
50% af heildarfjárfestingu lands-
manna. Löng erlend lán eru milli
30 og 40% af heildarþjóðarfram-
leiðslu.
Hvað ber að gera? Hugsanleg
leið en það er síður en svo að hún
sé sú eina:
1. Gengi íslensku kr. sé bundið
og miðist við US$. Það endur-
skoðist á 6 mánaða fresti
nema hreyfing sé veruleg á
erl. markaði, vægi 10%.
2. Fiskverð sé bundið og miðist
við US$ til hækkunar/lækkun-
ar með virkni tveim vikum síð-
ar.
3. Laun séu bundin svo og verð-
lag landbúnaðarafurða. Báðir
þessir liðir hækki/lækki í
samræmi við gengi US$ með
virkni tveim vikum síðar.
4. Draga úr innflutngingi um
30% næstu tvö árin, sérstak-
lega á óþarfa með verndartoll-
um eða tímabundnum sér-
ráðstöfunum.
5. Lækka vexti í áföngum næstu
fjögur árin um minnst 50%.
6. Skuldir útgerðarinnar endur-
skoðaðar og greiðslur lengdar
og gengið sé útfrá meðalafla
sl. 5 ára (haft til viðmiðunar).
7. Skuldir húsbyggjenda við hús-
næðismálastofnun séu bundn-
ar í krónutölu, þær lengdar
um 50% og vaxtatala 3% P/A.
8. Verðlagning á öllum innflutt-
um vörum sé gefin frjáls með
eftirfarandi frávikum:
A. Verð á olíu og bensíni sé
bundið og það miðað við US$.
Opinberar álögur séu engar
umfram vegagjald. 3% skal
samt leggja á sem sett sé í
verðjöfnunarsjóð til þess að
mæta erl. hækkunum, uppgjör
á hálfs árs fresti (strangt
verðlagseftirlit).
B. Verð á innl. orku, rafmagni
og hita sé bundið.
C. Söluskattur lagður niður á
allar vörur til og frá iðnaði.
9. Öll skipasmíði og viðgerðir
fari fram innanlands. Bannað
að flytja inn eða leigja skip í
fjögur ár nema brýna nauðsyn
beri til.
10. Öll launatengd gjöld séu felld
niður hjá fyrirtækjum. Sömu-
leiðis skal fella niður greiðslu-
skyldur fyrirtækja um opinber
gjöld og ýmsa sjóði fyrir hönd
launþega. Fyrirtæki greiði í
sameiginlegan örorkusjóð
fyrir alla landsmenn.
11. Tekjuskattur sé felldur niður
af tekjum að 200 þús. á ári og
fari stighækkandi að 300 þús.
og hækki ekki eftir það.
12. Opinberum starfsmönnum
fækki um 25% — eða
5000—6000 — á fjórum árum.
Einnig séu mennta-, heilbrigð-
is- og félagsmál endurskipu-
lögð með það fyrir augum að
spara um 25% af opinberu fé.
Taka þarf tillit til mun fleiri
þátta, svo sem fjárfestingar sveit-
arfélaga og starfsgrundvallar
Framkvæmdastofnunar/Byggða-
sjóðs.
Þessar tillögur ná að vísu ekki
nógu langt, en þær miða að því að
halda uppi atvinnu fyrst og fremst
og að gengið sé út frá því að er-
lendar skuldir greiðist á lengri
tíma. Það er sem sagt US$ sem
ræður ferðinni. Aðal vandinn er að
finna rétt gengi dollarans og það
ætti að finnast með því að finna
eða ákveða fiskverðið fyrst. Stöð-
ugt gengi er forsenda fyrir því að
árangur náist, og hér er miðað við
endurskoðun eða leiðréttingu á
sex mánaða fresti.
Vægi ýmissa þátta má finna
með gefinni forsendu um lág-
markstekjur, framleiðslu, meðal-
tal sl. 5 ára?
Lægstu laun þarf að hækka, t.d.
ættu lægstu laun ekki að vera
undir 15 þús. p.m. miðað við 160
stundir p.m. við núverandi að-
stæður.
Kostirnir við þessa stefnu, eða
svipaða stefnu, eru þeir, að það er
auðvelt að hverfa frá henni (stefn-
unni) þegar hún hefur virkað, með
hægum og átakalitlum breyting-
um. En ókostirnir eru þeir sem
reyndar eru alltaf fyrir hendi, að
hinir ráðandi auki álögur hins
opinbera í skjóli verð- og kaup-
bindingar.
Vaxtastefnan er t.d. mjög mikið
vandamál og það er vert að athuga
hvort allar skuldir ættu ekki að
bindast samtímis með 5% eða 8%
vöxtum. Samtímis verður að
endurskoða lánakerfi bankanna,
sérstaklega Seðlabankans, með
tilliti til fjárþarfar atvinnuveg-
anna.
Stefna sem bindur gengi, kaup
og að hluta verðlag verður að hafa
frið i að minnsta kosti 4 ár en
gagnkvæman skilning þarf hún
strax í upphafi. •
Með þökk fyrir birtinguna.
Höíundur greinarinnar, Haukur
Sveinbjarnarson, er framkvæmda-
stjóri hji Bátaióni í Hafnarfirði.
Garður:
Krían í
flokkum
flýgur
(>arði, 8. maí.
STÓR kríuhópur, líklega 12—15
hundruð stykki, settist í morgun við
sýkið sem er stór tjörn á sjávar-
kambinum. Var auöséð að þær komu
langan veg og virtist sem þær fengju
ekki málið fyrr en líða tók á daginn,
en þá hófst einnig fæðuleit og böð-
un.
Nokkrum klukkustundum síðar
var allur hópurinn horfinn. Garð-
urinn hefir því aðeins verið við-
komustaður.
Nokkuð er um að krían verpi í
heiðinni en á undanförnum árum
hefir það farið mjög í vöxt að
mannskepnan sæki í varpið til að
ná sér í egg til matar. Með sama
áframhaldi má búast við að lítið
verði um kríuvarp á þessum slóð-
um, því miður.
Æðarfluglinn hefir nú parað sig
eftir miklar og harðar sviptingar.
í mörgum tilfellum eru tveir eða
fleiri karlar sem vilja eiga sömu
kerlinguna. Verður þá uppi mikill
hasar bæði í lofti og á legi sem
endar með sigri þess sterkasta
eins og alltaf.
Mikið er um varginn niður við
höfn. Mætti mannfólkið gera
meira af því að hirða undan hon-
um eggin sem eru ágæt og mat-
armikil.
Arnór.
Gódan doginrt!
Allir þekkja Don Pedro gæðanna vegna
Nú « M KARATX
Kaffi við
allra hæfi...
Lúxuskaffi
KARAT 100 ÁRA REYNSLA
Í KAFFI...
HEILDSÖLUBIRGÐIR
IWCO 8F
SMIÐSHÖEQA.12REYKJAVJK.. 3ÍMJr81339.