Morgunblaðið - 26.10.1983, Side 8

40
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. OKTÓBER 1983
Áfengi og heilsa
Soma kallaði Aldous Huxley
vimuefni „framtíðarinnar" í
sinni mögnuðu skáldsögu Brave
New World.
Með „soma“ er höfundurinn að
gefa í skyn að ekkert þjóðfélag
nú á tímum fái staðist án vímu-
gjafa einhvers konar.
Áfengi og saga
Hinn lögskipaði vímugjafi
Vesturlanda er auðvitað áfengið.
Gleymist sú staðreynd oft í um-
ræðum um áfengismál.
Áfengið var einkum notað í
Gamla heiminum og er a.m.k.
8000 ára. Notuðu norðlægar
þjóðir einkum bjór en suðlægar
létt vín.
í Nýja heiminum voru aðrir
vímugjafar algengir, þ.á m.
kókablöð þar til Evrópumenn
fluttu vínviðinn á milli.* *
Millisterku og sterku vínin
náðu svo fótfestu á 16. og 17. öld
og urðu sums staðar algengasta
áfengið, m.a. á íslandi.
Taflan hér á síðunni sýnir
þessa fjóra aðalflokka áfengi og
meðalhlutfall vínanda (dreifingin
er innan sviga) í hverjum fyrir sig.
Áfengi sem lyf
Áfengi var upphaflega notað
sem lyf og má kalla það elsta lyf
mannkynsins. Var það m.a. not-
að til að stilla kvalir.
Enn þann dag í dag er áfengi
mikið notað til að sporna gegn
— eftir dr. Jón
Óttar Ragnarsson
streitu, kvíða og svefnleysi svo
eitthvað sé nefnt.
í enn stærri skömmtum hlýst
af svefn eða dá, oft með slæmum
eftirköstum, timburmönnum eða
fráhvarfseinkennum.
Harðast bitnar neyslan á lifr-
inni og veldur í fyrstu fitulifur og
lifrabólgu en að lokum ólæknandi
sjúkdómi: skorpulifur.
Skorpulifur getur hæglega
leitt til dauða og kemur fram
þegar dagsneysla meðalmanns-
ins fer yfir 70 ml af hreinum
vínanda að staðaldri.
Áfengi sem fíkniefni
En löngu áður en dagneyslan
nær þessu marki (5—6 sjússar á
dag) getur viðkomandi hafa
ánetjast áfenginu.
Þeir sem verða háðir áfengi
kynnast að lokum fjórðu og
skuggalegustu hlið áfengisins:
áfenginu sem fíkniefni.
Þrátt fyrir lægstu meðalneyslu á
Vesturlöndum hafa fslendingar
kynnst áfengissýkinni í ríkum
mæli.
Það er nefnilega ekki aðeins
magnið af áfengi sem drukkið er
sem máli skiptir, heldur einnig
hvernig það er drukkið.
Lokaorð
í þessari grein var fjallað um
hin fjögur andlit áfengisins. í
þeirri næstu verður fjallað um
hinar hrikalegu afleiðingar
áfengissýkinnar og varnir gegn
henni.
Áfengi sem orkugjafi
Virka efnið í áfenginu er vín-
andinn. Er hann m.a. öflugt
orkuefni (næringarefni) og gefur
hvert gramm 7 he.
Þannig fá Vesturlandabúar allt
frá 3% (Islendingar) í 14% (Frakk-
ar) af hitaeiningunum úr áfengi að
jafnaði.
En vínandi er ekkert venjulegt
orkuefni því hann brennur að-
eins í lifur og er brennslugetan
aðeins um 200 ml á dag.
Þetta samsvarar um 2/j úr
flösku af sterkum drykk á dag og
jafngildir um 50% af meðalorku-
þörf fullorðins fólks.
Við stöðuga neyslu eykst þolið
smám saman þar til vínandinn
getur fullnægt allt að 100% af
orkuþörfinni.
En með þessari orku fylgir lít-
ið af bætiefnum og þess vegna
þjást áfengissjúklingar oft af ill-
kynjuðum bætiefnaskorti.
Verst er þetta þegar sterkra og
millisterkra drykkja er neytt því
hollustugildi þeirra er því sem
næst núll.
Létt vín eru hins vegar þokka-
leg uppspretta fyrir sum stein-
efni (m.a. járn) og bjór fyrir sum
steinefni og B-vítamín.
Afengi sem vímugjafi
í hófi er áfengi frábær vímu-
gjafi sem vinnur gegn streitu og
feimni og eflir samkennd og
styrkir félagsleg tengsl.
í stærri skömmtum koma gall-
arnir í Ijós: truflun á tali, hreyf-
ingum og dómgreind með auk-
inni slysahættu og ofbeldis-
hneigð. Helstu gerðir áfengis
Tegund % vínandi
Bjór 5 (2-8)
Létt vín 10 ( 8—12)
Millisterk vín 20 (18—21)
Sterk vin 40 (40—50)
• í Nýja heiminum óx önnur vínviðartegund
(sbr. Vínland hid góða) sem hentar ekki
eins vel til víngerðar eins og hinn forni
(og hreini) vínviður Gamla heimsins.
Qlafur Ragnar yfirritstjóri í ham:
Þjóðviljinn fær Sighvat Björgvinsson
til þess að löðrunga Ragnar Arnalds
— eftir Lárus
Jónsson
alþingismann
Þau tíðindi gerðust í vikunni að
Þjóðviljinn birti þriggja dálka mynd
af Sighvati Björgvinssyni á forsíðu
undir stríðsfyrirsögn yfir þvera síð-
una. Þar gefur að líta furðulegustu
reikningskúnstir sem Sölvi Helga-
son hefði orðið fullsæmdur af. Full-
yrt er að rekstur rfkisstjórnarinnar í
„frumvarpi Alberts“ hækki um
564% ... Bæði þessi „frétt“ Þjóð-
viljans og viðtal við Sighvat daginn
eftir eru í raun einn samfelldur
áfellisdómur yfir Ragnari Arnalds
fyrrv. fjármálaráðherra Alþýðu-
bandalagsins.
Nokkur dæmi og spurningar til
Þjóðviljans:
1. Blaðið fullyrðir eftir Sighvati:
„Skattpíningin vex á næsta ári.“
Spurning: Var „skattpíning" í
tíð Ragnars Arnalds?
2. Þá segir blaðið: „1200 milljónir
gleymast" sem er áætlaður halli
á ríkissjóði í ár. Spurning: Hver
var hallinn orðinn þegar Ragn-
ar Arnalds fór úr fjármálaráðu-
neytinu? Vill Þjóðviljinn rifja
það upp með þessum sérkenni-
lega hætti?
3. Þjóðviljinn segir eftir Sighvati
að vaxtagjöldum sé „pent
gleymt" og svipað er látið í veðri
vaka um framlög til vegamála.
Vill Þjóðviljinn rifja það upp
með þessum sérkennilega hætti
að framlög til vegamála eru
sjöföld úr ríkissjóði í fjárlaga-
frumvarpi Alberts fyrir árið
1984 miðað við framlög á fjár-
lögum Ragnars Arnalds í ár?
144 millj. króna í stað 20?
4. Enn hefur blaðið eftir Sighvati
aö stórauka eigi útboð á spari-
skírteinum „um 200 millj. kr á
næsta ári bara til ríkissjóðs
sjálfs". Spurning: Veit Þjóðvilj-
inn ekki að í fjárlögum Ragnars
í ár er gert ráð fyrir útgáfu
spariskírteina að upphæð 200
millj. króna „bara til ríkissjóðs
sjálfs"?
5. í stríðsfyrirsögn blaðsins er
fyllyrt að „reksturinn á ríkis-
stjórninni" eigi að hækka skv.
fjárlagafrumvarpinu um stjarn-
fræðilegar prósentur. Spurning:
Er Þjóðviljinn að hæðast með
þessu af fáránleika að núgild-
andi fjárlögum Ragnars Arn-
alds? Samkvæmt ríkisreikningi
Ragnars kostaði t.d. liðurinn
„ríkisstjórn" í raun rumar 11
milljónir króna árið 1982 skv.
þágildandi verðlagi. í fjárlögum
Ragnars árið 1983 er áætlað að
þessi liður eigi að kosta tæplega
8 milljónir á verðlagi í ár, sem
er talið 87% hærra en 1982!!!
Svipaða sögu má segja um skrif-
stofur allra ráðuneyta Alþýðu-
bandalagsins. Kostnaður við
þau varð árið 1982 milli
80—90% meiri að raungildi
heldur en gert er ráð fyrir i
fjárlögum í ár!!
Marklaus fjárlög borin sam-
an við raunhæft frumvarp
Kjarni málsins er sá, að í þessu
endemis viðtali Þjóðviljans, er
einna líkast því að Olafur Ragnar
yfirritstjóri og fyrrverandi þing-
flokksformaður sé að ná sér niðri
á Ragnari Arnalds, fyrrv. fjár-
málaráðherra. Eru marklaus fjár-
lög í ár hvað eftir annað borin
saman við fjárlagafrumvarpið
fyrir næsta ár. í því frumvarpi er
lögð á það áhersla að áætla með
raunhæfum hætti hvað það um-
fang í ríkisrekstrinum kostar, sem
ætlunin er að starfrækja áfram og
ekki er beinlínis skorið niður.
Þetta er gert til þess að fjárlög og
greiðsluáætlanir sem á þeim
byggjast geti orðið raunhæft
stjórntæki sem beita má til að-
halds og hagkvæmrar heildar-
stjórnar ríkisbúskaparins. Sem
fleiri dæmi um fáránleika fjárlag-
anna í ár má t.d. nefna, að kostn-
aður við aðalskrifstofu félags-
málaráðherra Svavars Gestssonar
árið 1982 nam skv. ríkisreikningi
það ár 5 millj. og 24 þús. króna á
þágildandi verðlagi. Skv. fjárlög-
um í ár á Alexander að reka þetta
ráðuneyti fyrir 5 milljónir og 55
þús. krónur á núgildandi verðlagi.
Nákvæmlega sömu sögu er að
segja um heilbrigðisráðuneytið,
fjármálaráðuneytið og iðnaðar-
ráðuneytið. Öll ráðuneyti alþýðu-
bandalagsmanna kostuðu svipað í
krónutölu árið 1982 og fjárlög
ákveða fyrir 1983 eða um 80—90%
meira að raungildi.
Vex „skattpíning“
Ragnars á næsta ári?
í tíð Ragnars Arnalds hækkuðu
skattar ótt og títt, og nýrir skattar
voru lagðir á. Árið 1982 innheimti
hann 30,2% af þjóðarframleiðsl-
unni í ríkissjóð í sköttum. Sam-
kvæmt frumvarpi til fjárlaga fyrir
árið 1984 ætlar Albert einungis að
innheimta 26,8% af þjóðartekjun-
um í ríkissjóð. Þetta þýðir skatta-
lækkun sem nemur hvorki meira
né minna en 2.300 milljónum
króna, sem er ekki fjarri lagi að sé
skattalækkun sem nemur 50 þúsund
krónum á hverja fimm manna fjöl-
skyldu í landinu á næsta ári.
Þar kemur til lækkun aðflutn-
ingsgjalda, auknar heimildir til
niðurfellingar söluskatts, niður-
felling skatts á ferðamannagjald-
eyri, lækkun tekjuskatts og hækk-
un barnabóta sem þegar hafa ver-
ið ákveðin. Að auki lækkar sölu-
skattur í raun og tollar vegna þess
að dregið er úr eyðslu umfram
Lárus Jónsson
„Samkvæmt frumvarpi
til fjárlaga fyrir árið
1984 ætlar Albert ein-
ungis að innheimta
26,8% af þjóðartekjum í
ríkissjóð. Þetta þýðir
skattalækkun sem nem-
ur hvorki meira né
minna en 2.300 m. kr.,
sem er ekki fjarri lagi
að sé skattalækkun sem
nemur 50 þúsund krón-
um á hverja fimm
manna fjölskyldu í land-
inu á næsta ári.“
efni svo sem margoft hefur verið
bent á.
Er nú ekki fulllangt gengið þeg-
ar þessar staðreyndir liggja fyrir,
að því sé blákalt haldið fram i
Þjóðviljanum, að „skattpíning ...
(Ragnars Arnalds) haldi áfram á
næsta ári“ skv. fjárlagafrumvarp-
inu? Hvað býr að baki slíks mál-
flutnings í málgagni fyrrverandi
fjármálaráðherra?
Lárus Jónsson er þingmaður
SjálfsUeðisflokks í Norðurlands-
kjördæmis eystra. Hann er formað-
ur fjárreitinganefndar Alþingis,
sem nú fjallar um fjárlagafrumrarp
komandi árs.
18
október 1983
þriðjudagur
237. tölublað
48 árgangur
•
Reksturinn á ríkisstjórninni í frumvarpi Alberts
564% HÆKKUN