Morgunblaðið - 26.10.1983, Qupperneq 32

64
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. OKTÖBER 1983
Framtíð Skuggahverfis
við Skúlagötuströnd
Mikil varð gleði margra hinna
eldri barna Reykjavíkur yfir
fagnaðarboðskap af vörum borg-
árstjórans unga í okkar „Dav-
íðsborg" um daginn.
Hann taldi það eitt af sínum
æðstu óskum og framtíðar-
draumum, að Skúlagatan og
Skuggahverfið breyttust nú
bráðlega í hallir, sem hæfðu
þessari fögru strandgötu, sem
sungið er lof á hverjum morgni
með orðum og hjartslætti þeirra,
sem vekja fólkið til fram-
kvæmda hvern dag af svefni
nætur. Og þetta áttu ekki að
vera og verða verzlunarhús eða
viðskipta-„slot“, heldur íbúðar-
hús komandi kynslóða ásamt
viðeigandi þægindum og skarti
bæði utanhúss og innan.
Við minnumst þess í fögnuði
yfir þessari framtíðarhugsjón,
að einmitt fyrir nokkrum árum
hafði ein hinna víðförlustu og
vitrustu kvfenna íslands einmitt
lýst Skúlagötunni, sem einni feg-
urstu strandgötu veraldar, með
útsýni yfir sund og eyjar til
ódauðlegrar og sítöfrandi há-
fjalladýrðar, með breiðar byggð-
ir að baki, sem ljóssins vonalönd.
Henni hraus hinsvegar hugur
við Skuggahverfinu svonefnda
og lágkúrulegum viðskiptaskúr-
um á þessari strönd, að örfáum
byggingum undanteknum, líkt
og útvarpshúsinu, með Arnar-
hvol og Þjóðleikhúsið, að
ógleymdu Landsbókasafninu í
baksýn.
En þessar menningarhallir
voru hins vegar tákn þess, að
listamenn og sjáendur höfðu
metið þetta hverfi mikils, ofar
öllum skuggum.
Og þessi framtíðarsýn fæddist
og þróaðist í vitund þeirrar
kynslóðar sem unni og ann
Reykjavfk sem einum æðsta
sögustað sínum og helgidómi við
þjóðbrautir alda.
Sú dýrðarsjón hafði samt
stöðugt þokast fjær, inn í lág-
kúru hversdagsins, þar sem hin
eina og sanna Reykjavík, bær
fyrsta landnemans Ingólfs Arn-
arsonar, og um leið hins fyrsta
iðnfrömuðar og athafnamanns,
Skúla Magnússonar, virtist van-
rækt, gleymd og misskilin af
þeirri kynslóð, sem flýtti sér upp
í Breiðholt og Blesugróf.
Sú kynslóð byggði þar að
sönnu með svipmóti nýjustu
tízku og þæginda. En um leið og
þangað var komið tæmdist hin
eiginlega Reykjavík að æsku og
unaði, frama og lífsgleði.
Á fáum áratugum var tæpast
um neitt að tala nema tóm hús
og mannlaus stræti eftir að
halla tók að kvöldi. Eitt samfellt
„Hallærisplan“. Og það var líkt
og fáir veittu þessu athygli. Sízt
þeir, sem gátu nokkru þokað í
rétta átt.
Með ærnum kostnaði — satt
að segja efnahagslegri blindu,
var borgin þanin út, upp um holt
og heiðar. Lagnir og leiðslur,
götur og torg mótað í auðnina og
síðan byggðar íbúðir fyrir meira
en helming íbúanna í eyðihverf-
um okkar kæru höfuðborgar.
Síðan byggðir þar skólar, sam-
komuhús, leikhús, sýningarhall-
ir og kirkjur, meðan meira að
segja skemmtistaðir og matsölu-
hús, hótel og kvikmyndahús
Reykjavíkur stóðu auð og tóm.
Hvað þá heldur kirkjur og skól-
ar, sem höfðu þó þjónað sínu
hlutverki með sóma hinnar ört
vaxandi menningarborgar um
áratugi.
Ekki virtist nokkur maður
veita þessari fjarstæðu þróun
svo mikið sem hugsun, hvað þá
heldur athygli og áhuga árum
saman.
Og satt að segja var nýja borg-
in — Breiðholtsbærinn — með
miklum myndarbrag, ljósadýrð-
in á kvöldin gaf hæðum og heiði
svip, sem nálgaðist töfra ævin-
týra og drauma hjá liðnum kyn-
slóðum. En dýrt var slíkt ævin-
týri. Ekki sízt, ef það átti að
leggja hina upphaflegu höfuð-
borg og höfuðprýði íslands f
auðn. Líkt og Breiðholtið yrði
barn, sem gerði móður sína að
hornkerlingu undir hrörnandi
súð í gamla daga. Og svo kosta
samskipti og samgöngur sitt.
Það er dýrt og kostar mikið fé
um ókomin ár og aldir, að dreifa
íbúum í nokkurra tugþúsunda
bæ yfir jafnstórt svæði og það,
sem milljónaborgir annarra
landa leggja undir. Það eru dýr-
ar allar strætisvagnaferðir upp í
Breiðholt yfir árið, hvað þá held-
ur aldirnar.
Það er því mörgu að fagna,
þegar mörkuð eru markaskil
þessarar þróunar, og fólki
opnast leið til að komast aftur
til Reykjavíkur og una þar ró-
legt, án strætisvagna, jafnvel án
þess að hafa þörf fyrir einkabif-
reið til daglegra nota með öllum
þeim kostnaði, áhyggjum, hætt-
um og slysum, sem bílar orsaka.
Fyrst verður samt að breyta
Grafarvognum í borg. Þar
mótast vonandi síðustu þáttaskil
útþenslunnar og eyðslunnar.
Svo þegar hann er orðinn að-
setur mannlifs, með öllu því sem
til yndis má verða í stíl við ljósa-
dýrð Breiðholtsins, tekur
Skuggahverfið við og verður
vid
gluggann
eftir sr. Arelíus Nielsson
einn glæsilegasti hluti Reykja-
víkurborgar.
Þar ættu að koma stórhýsi og
háhýsi, með fremur litlum íbúð-
um, sem yrðu heppilegar eldra
fólki annars vegar og yngra fólki
að öðru jöfnu, hins vegar.
Þar ætti það að geta eignazt
og leigt litlar og þægilegar íbúð-
ir, með góðum kjörum, meðan
það býr sig undir að kaupa eða
byggja framtíðaríbúð. Og við
Skúlagötuna gætu kynslóðirnar
orðið samferða á hinn æski-
legasta hátt. Og um leið eignað-
ist hin aldna og raunverulega
Reykjavíkurborg bernsku og
æsku að nýju, að námi, leik og
störfum. En vissulega þyrfti
meira til. Þess vegna er eitt
óskahverfi enn ónefnt. En það
yrði nauðsyn til jafnvægis og
auðnu um ókominn tíma fyrir
gamla Miðbæinn.
Það er nýtt og fjölmennt íbúð-
arhverfi í Vatnsmýrinni, þar
sem veslings „Bretinn" asnaðist
til að gera flugvöll við hertökuna
frægu. Það er vart líklegt, að
nokkrum íslendingi hefði hug-
kvæmzt slíkt, að lokinni íhugun.
Er hægt að stofna til meiri
hættu fyrir borgarbúa en slík
lofthöfn orsakar daglega? Svo
ekki sé nú minnzt á þá landsóun
úrvals húsalóða, sem þarna er
kastað á glæ, sem úrvalshverfi í
höfuðborginni.
Þar er auðveldara um allar
leiðslur og vegi, aðgang að öllu,
um þægindi daglegs lífs eftir
óskum, svo ekki sé nú minnzt á
samgöngur á ódýrari og heppi-
legri hátt en Breiðholtið hefur
boðið. Þar mundu sparast mörg
hundruð milljóna bæði í bráð og
lengd.
Við þurfum ekki annan flug-
völl en hina miklu verðandi og
verandi flughöfn í Keflavík. Þar
er allt á boðstólum í venjulegu
nábýli flugvalla og stórborga,
hvar sem er í heiminum.
Flugvellir eru hættulegir of
nærri mannfjölda í borgum.
Reykjavík er nú daglega í hræði-
legri hættu.
Sannarlega ættum við öll að
vera samtaka um framtíðar-
stöðu og stefnu í okkar kæru
höfuðborg og hennar málum til
hags og heilla komandi kynslóð-
um.
Umfram allt ættum við að
varast, að láta þröng sjónarmið í
stjórnmálum líðandi stunda
ráða þar of miklu.
Þar skyldi jafnan litið um öxl,
en líka fram á við ofar allri
skammsýni og flokkakrytum.
Hér á landnámssvæði Ingólfs
Arnarsonar er sannarlega hátt
til lofts og vítt til veggja, ekki
sízt, ef leiðsögn hans er lotið í
trú og ást til þess Guðs, sem sól-
ina gaf og skóp.
Séum við gædd því innra ljósi
frá orkulindum lífsins, víkur allt
vonleysi og myrkur, sem á tákn-
legan hátt tengist hinum öldnu
heitum Grafarvogur, Skugga-
hverfi og Vatnsmýri.
Séu orkuuppsprettur mann-
dóms og speki virkjaðar í okkar
eigin þjóðarsál, er unnt að
breyta vonleysi „grafar", hverfi
„skuggans" og auðn „mýrarinn-
ar“ í gróandi þjóðlíf glæsilegrar
borgar um alla framtíð.
Megi sá kraftur signa hug-
sjónahallir borgarstjórans við
Skúlagötuströnd um ókomin ár
og aldir.
Reykjavík, 7. sept. 1983
Þórir S. Gröndal skrifar frá Florida:
Opnir gluggar
Það er búið að vera langt og
heitt sumarið hér í Flórída. Nú er
október bráðum allur og samt fer
hitastigið varla niður fyrir 20°C á
nóttunni, og á daginn fer það
næstum alltaf upp fyrir 30. Hit-
inn, sem þið heima dælið úr iðrum
jarðar og leiðið svo í pípum í gegn-
um húsin ykkar, er hér fyrir utan
gluggann minn og þarf ekki annað
en að opna og hleypa honum inn.
En svala, góða loftið, sem þið
hafið nóg af fyrir utan ykkar
glugga, þurfum við að framleiða í
vélum, og blása svo eftir rennum
og inn í öll herbergi. Við vildum
svo miklu heldur geta hleypt því
inn um gluggana. Og þið vilduð
líklega alveg eins geta hleypt
hlýju og góðu lofti inn um ykkar
glugga. En svona er það oft bless-
að lífið, allt öfugt og snúið.
Nú er farið að kólna hér fyrir
norðan og „þjóðflutningarnir" til
Flórída eru að byrja. Hundruð
þúsunda manna og kvenna, sem
ekki telja sig þola veturna í norð-
urfylkjunum og hafa efni á því að
telja sig ekki lengur þola þá,
streyma hingað á sólarslóðir og
ætla sér að baka gigtveika limina í
sólinni í vetur. Margt af þessu
fólki á hér íbúðir en annað býr á
hótelum. Það er yfirleitt mjög latt
við matseld og borðar því oft úti á
vertshúsum. Stundum slæðist
ofan í það fiskur og þess vegna er
okkur frekar hlýtt til þess.
Flugfélögin hafa beðið með
óþreyju eftir „þjóðflutningunum"
og nú fer í hönd annatími hjá
þeim. Þetta er ekkert ólíkt píla-
grímaflutningum íslenzku flugfé-
laganna. Það er nú meira, hve All-
ah er búinn að reynast íslending-
um vel.
Eins og þið hafið heyrt, eru
flugfélögin hér heldur illa á sig
komin mörg hver. Sum ramba á
gjaldþrotsbarmi en önnur eru
dottin upp fyrir. Vandræði þeirra
rekja margir til ákvörðunar
stjórnvalda hér, sem fyrir fimm
árum gáfu flugið frjálst. Fram að
þeim tíma ákvað ríkið, hver fékk
að fljúga á hvaða leiðum og hið
opinbera varð einnig að sam-
þykkja allar breytingar á far-
gjöldum. Þegar allt var gefið
frjálst, gátu félögin tekið upp nýj-
ar áætlunarferðir innanlands og
einnig gátu þau ákveðið verð far-
miðanna. Upp hófust grimmileg
fargjaldastríð, sem öllum á ís-
landi er vel kunnugt um, því
Flugleiðir okkar voru næstum
troðnar undir.
Ný félög hafa sprottið upp og
þau virðast laga sig vel að hinum
breyttu aðstæðum. Hafa þau m.a.
haldið stéttarfélögum flugfólks í
burtu, en gert samninga við sitt
fólk á miklu lægri launum en fé-
lögum atvinnuflugfólks hefir tek-
izt að berja út úr gömlu flugfélög-
unum með sífelldum verkföllum
og verkfallshótunum á undanförn-
um áratugum. Er allt að helmings
munur á launum flugmanna hjá
Peoples Express, sem er eitt af
nýju félögunum, og hjá t.d. East-
ern Airlines, sem nú er mjög illa á
sig komið. Segist félagið verða að
lýsa sig gjaldþrota, ef ekki verði
hægt að semja við hæstlaunaða
starfsfólkið um 20% kauplækkun.
Áður fyrr sögðu flugmennirnir:
Hærra kaup eða við komum ekki í
vinnuna! Nú segja flugfélögin:
Lægra kaup, eða það verður ekk-
ert félag og engin vinna! Það er
ekki öll vitleysan eins.
Þeir flugmenn, sem eru í verk-
falli, eða hverra félög eru komín á
hausinn, þurfa samt ekki að láta
sér leiðast, því þeir geta setið
heima við sjónvarpið og fylgzt
með alls kyns spennandi kapp-
leikjum. Haustið er mest spenn-
andi kappleikjatíminn hérna í
henni Ameríku. Ameríski fótbolt-
inn er byrjaður og nú fara fram
úrslitin í kýluboltaleiknum (base-
ball), sem hér er feiki vinsæll. Þau
tvö lið, sem i úrslit komast, keppa
þar til annað hefir unnið fjóra
leiki af sjö. Hver leikur getur tekið
fleiri klukkutíma. Áður fyrr voru
þeir leiknir á daginn, en svo mikið
var kvartað yfir fjarvistum úr
skóla, vinnu og líka þingi, að
ákveðið var að láta þá fara fram á
kvöldin.
Nú situr allur landsins lýður
fyrir framan sjónvarpið kvöld eft-
ir kvöld. Enginn fer út fyrir húss-
ins dyr. Bíó, skemmtistaðir og
veitingahús standa auð og verða
allir, sem þar eiga hagsmuna að
gæta, þeirri stundu fegnastir, þeg-
ar úrslitin verða kunn. Helzt vildu
þeir auðvitað, að annað hvort liðið
ynni fjóra fyrstu leikina, en vana-
legast gerist það ekki. Á dularfull-
an máta vinna liðin leikina á víxl
og eftir sex leiki eru þau jöfn og
þá þarf að keppa þann sjöunda til
að gera út um málið. Það er nú
það.
Þar sem ég horfi ekki á kýlu-
boltann, get ég setið í rólegheitun-
um og gætt mér á nokkrum nýleg-
um Moggum. Þar sé ég mikið
skrifað um óhóflegar ferðir ríkis-
starfsmanna til útlanda. Dettur
mér í hug, að ef vanta skyldi fólk
til að vinna hjá ríkinu, gæti það
auglýst eftir mannskap í svipuð-
um dúr og ameríski flotinn gerir:
Ráðið ykkur í vinnu hjá ríkinu og
sjáið heiminn! (Join the navy and
see the world.)
Líka sé ég í blaðinu, að mikið
fjaðrafok er út af bílamálum ein-
hverra ráðherra. Ekki held ég nú
að svona mikið veður eigi að gera
út af þessu máli. Heldur skulum
við líta á björtu hliðina: Menn,
sem sýna svona mikla útsjónar-
semi og kænsku í bílamálum sín-
um, ættu að geta náð feikna góð-
um árangri í að meðhöndla erfið
vandamál þjóðarinnar, ef þeir
leggja sig jafnvel fram við þau. Og
„EF verður af þessum kaupum og
ríkið eignast spítalann tel ég aö
hann eigi að reka sem sjálfstætt
sjúkrahús. Þarna eru mjög góðir
læknar og þjálfað og gott starfslið,
sem ég býst ekki við að kæri sig
mikið um að verða undir yfirstjórn
annarra sjúkrahúsa,“ sagði Matthí-
as Bjarnason heilbrigðis- og trygg-
ingaráðherra, er Mbl. spurði hann
hvort til þess gæti komið að ríkið
kaupi St. Jósefsspítala í Hafnarfirði
og hvort til umræðu hefði komið að
spítalinn yrði þá rekinn í tengslum
við Landakotsspítala.
Matthías sagði að viðræður um
sölu spítalans væru að hefjast
milli fulltrúa ráðuneytisins og
fulltrúa systranna i Hafnarfirði.
Aðspurður um hvort áhugi væri
fyrir kaupunum af hendi ríkis-
valdsins sagði hann: „Það er ekki
nokkur áhugi af minni hendi að
kaupa, en hins vegar hef ég áhuga
á að starfsemi sjúkrahússins legg-
ist ekki niður. — Og ef enginn
annar er til að kaupa, sem ég sé
ekki, þá vil ég fremur að ríkið
kaupi.
Varðandi hugsanleg tengsl við
Landakotsspítala sagðist ráðherr-
ann hafa heyrt á slíkt minnst sl.
öll vitum við, að þeir munu gera
það.
Nú ætla ég að skreppa út í port
til að gá á hitamælinn. Kannske
hefir hann fallið örlítið og þá gæti
ég ef til vill sofið við opna glugga í
nótt.
sumar, en sagði það skoðun sína,
að ef til þess kæmi að ríkið keypti
spítalann teldi hann að reksturinn
ætti að verða sjálfstæður.
Fyrsti snjór
á fyrsta
vetrardag
Ólafsvík, 24. október.
Haustveðráttan hefur verið góð
hér vestra, þó gloppur hafi verið í
gæftum. Fyrsta snjófölin féll á lág-
lendi fyrsta vetrardag.
Atvinna hefur ekki verið mikil,
en þó er enginn atvinnulaus. Tog-
arinn Már er enn ekki kominn úr
vélarviðgerð, en mun vera vænt-
anlegur í þessari viku. Tveir bátar
róa með línu og aðrir tveir gera
sig klára. Aflinn hefur verið treg-
ur á línuna, enn sem komið er,
þrjár til fjórar lestir í róðri.
Sex bátar eru með dragnót og
hafa fengið all góðan afla af og til.
Tveir bátar róa með net við léleg-
an afla. Aðrir ólafsvíkurbátar eru
á síldveiðum. — Helgi
Matthías Bjarnason heilbrigöis- og tryggingaráðherra:
Tel að reka eigi St.
Jósefsspítala sem
sjálfstæða stofnun
— ef til þess kemur að ríkið kaupi hann