Morgunblaðið - 18.11.1983, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1983
Vid vorum mikilvægustu
persónurnar
hvort í tífí annars“
Alice Schwarzer: Samband þitt
viö Sartre hefur veriö nokkurs
konar fyrirmynd margra kynslóöa
aö frjálsu ástarsambandi. Nú eru
liöin meira en tvö ár frá láti Sartre.
Hvaö fær fólk aö vita um hann og
um þig af bréfum hans sem nú eru
aö koma út?
Simone de Beauvoir: Aö þaö
var samband fullt blíöu og ham-
ingju. Og þaö var mjög einlægt,
bæöi tilfinningalega og vitsmuna-
lega. Þetta sést í bréfunum, sem
Sartre skrifaöi mér í stríöinu. Hann
haföi ritaö formála aö „L'Age de
raison", sem hann var mjög
ánægöur meö. En þegar hann
haföi fengiö gagnrýni mína þá reif
hann formálann. Hann jafnvel fyrir-
varö sig fyrir hann. Fyrir okkur
bæði var innblásturinn einkamál,
og þegar aö því kom aö tjá hann,
vorum viö mjög viökvæm fyrir
gagnrýni hvors annars. Þaö má
einnig sjá á bréfunum aö hann bar
fullt traust til mín í sambandi viö
ástamál sín, því aö hann sagöi mér
allt um ástarævintýri sín, jafnvel í
smáatriöum. Viö getum tekiö sem
dæmi ævintýri hans meö Wanda.
Hann lét mig vita hvaö var aö ger-
ast dag frá degi, áhrifin sem hún
haföi á hann, vandamálin í sam-
bandi þeirra . . .
A.S. Særöi þetta þig ekki?
S. de B. Nei, af þvi aö viö treyst-
um hvort öðru fullkomlega. Viö
vissum, aö hvaö sem geröist, þá
vorum viö alltaf mikilvægustu
þersónurnar í lífi hvors annars.
A.S. Þú efaöist aldrei um þaö?
S. de B. Jú, einu sinni, augna-
blik. Af því aö ég þekkti hana ekki.
Þaö var Delores (sú sem ég kalla
M. í endurminningum mínum), sem
bjó í Bandaríkjunum 1944 og
1945. Hann talaði um hana meö
mikilli vinsemd og viröingu og þaö
hvarflaöi aö mér, hvort hún væri
honum meira viröi en ég. Ég Sþuröi
hann og hann svaraöi: þú ert sú
sem ég er meö.
A.S. Efaöist hvorugt ykkar nokk-
urn tímann um þessa sérstöku
stööu.
S. de B. Nei, aldrei. Ef til vill var
þaö vegna þess aö Sartre var svo
stoltur af því aö hann hélt aö þaö
gæti aldrei neinn annar keppt viö
hann . . .
A.S. í nýjustu bók þinni „Le
Cérémonie des Adieux" (Kveöjuat-
hafnir) sjáum viö aö Sartre hafði
ekki verulegan áhuga á kynlífi. Því
geri ég ráð fyrir aö samband ykkar
hafi ekki byggst á kynhrifum fyrst
og fremst. Var þaö, eftir allt sam-
an, heppilegt? Helduröu aö þaö
hafi komið i veg fyrir möguleika á
holdlegri afbrýðisemi?
S. de B. Ef til vill. . . Þaö var
heldur engin afbrýöisemi á vits-
munasviöinu, því aö viö vorum
bæði of hégómleg til að telja að
nokkur annar gæti veriö betri . . .
Kynmök út af fyrir sig voru ekki
þaö sem Sartre hafði mestan
áhuga á. En honum þótti gott aö
sýna ástaratlot. Fyrir mig var kyn-
feröissambandiö viö Sartre mjög
mikilvægt tvö, þrjú fyrstu árin. En
aö liðnum nokkrum tíma dró úr
gildi þess milli okkar, af því aö það
var ekki svo mikilvægt fyrir Sartre.
Þrátt fyrir aö viö héldum áfram að
elskast þó nokkuö lengi, í 15 til 20
ár. En þaö var ekki þaö sem skipti
mestu . . .
ég samdi mínar eigin skáldsögur.
Tilgangur minn var aö skapa
bókmenntir. Jafnvel „Le deuxiéme
sexe“ sem haföi heimspekilegan
bakgrunn, tilvistarheimspeki
Sartre, var sjálfstætt sköpunar-
verk, byggö á skoðun minni á kon-
um. Bókin var nákvæmlega eins
og ég haföi upplifaö hlutina.
A.S. Hvernig má þaö vera aö
jafnvel meö manni eins og Sartre,
sem var mjög heillandi bæöi vits-
munalega og sem maöur, féllst þú
ekki í þá gildru aö langa til aö vera
„konan", afstæö vera sem finnur
alia sína hamingju í því aö vera viö
hliö hans? Hvaða þættir telur þú
aö hafi skipt sköpum fyrir sjálf-
stæöi þitt?
S. de B. Þaö var hvernig ég
þroskaöist á fyrstu æviárum mín-
um. Sú var reyndin aö mig langaöi
alltaf til aö hafa mitt eigiö starf og
aö veröa góöur rithöfundur, löngu
áöur en ég kynntist Sartre. Ég átti
mína drauma, þaö voru ekki hug-
arórar heldur draumar; ég átti mér
þrár, jafnvel líkamlegar, sem voru
mjög vel mótaöar áöur en ég hitti
hann. Þess vegna var þaö undir
sjálfri mér komið aö gera líf mitt
eins og ég vildi aö þaö yröi. Og
þaö geröist fyrst og fremst vegna
starfs mins.
A.S. Hvaö um viðhorf Sartre?
S. de B. Reyndar var hann fyrst-
ur til aö ýta viö mér. Eftir agréga-
tion-prófiö mitt (erfitt samkeppn-
ispróf til æöri háskólagráðu i
Frakklandi); ég haföi lagt svo hart
aö mér að mig langaöi til aö vera
svolítiö værukær og njóta ham-
ingjunnar og ástar minnar á
Sartre; sagði hann viö mig: Hvað
hefur komiö fyrir þig, Castor?
(Gælunafn, sem Sartre notaði um
Simone de Beauvoir.) Af hverju
ertu hætt aö vinna? Þig langaði aö
veröa rithöfundur. Þú ætlar þó
ekki aö fara aö veröa svona
heimakær?
A.S. Genet sagöi einu sinni aö i
sambandi ykkar værir þú karlinn
og Sartre væri konan. Hvaö átti
hann viö meö því?
S. de B. Hann átti viö aö Sartre
væri, aö hans áliti, tilfinninganæm-
ari en ég og aö tilfinninganæmi
hans væri þess konar aö kalla
mætti hana kvenlega, en aö ég
væri hrjúfari. En þetta var nú líka
vegna sambands Genets viö kon-
ur, hann var nú ekkert yfir sig hrif-
inn af þeim.
A.S. En þaö er samt sannleiks-
korn í því aö á þér sé þessi „úlf-
aldahliö" eins og þú kallar hana
sjálf. sú hlið sem er ötul, undir
Madame de Beauvoir og
Sartre í Reykjavík í
ágústmánuói árið 1951.
En hér dvöldust þau í 10
daga og skoóuöu landió.
Ljóam. ólafur K. Magnúaaon.
— Segir Simone de
Beauvoir í vidtali vegna
útkomu bókar med bréf-
um, sem Sartre skrifadi
henni á árunum
1926—63. Þad er Alice
Schwarzer, sem ræóir við
de Beauvoir. Alice er rit-
höfundur og stofnandi og
ritstjóri kvenréttinda-
blaðsins Emmu, sem gef-
id er út í Vestur-Þýska-
landi. Viðtalsbók hennar
vid Simone de Beauvoir,
sem nær yfir 10 ára tíma-
bil, kom út á þessu ári í
Vestur-Þýskalandi.
A.S. Ég ímynda mér aö þaö sem
mestu skipti hafi veriö vitsmuna-
legt samband ykkar. Hver eru
viöbrögö þín þegar fólk kallar þig
hina miklu „Sartreuse" eöa mesta
nemanda Sartre?
S. de B. Ég tel þaö rangt. Alger-
lega rangt. Hann var skapandi í
heimspekinni en ég ekki. í þeirri
merkingu er þaö rétt aö ég hafi
veriö nemandi Sartre í heimspek-
inni því aö ég gekk tilvistarstefn-
unni á hönd. Þaö má koma fram
aö viö deildum um hana. Ég var
honum ósammála um ákveönar
hugmyndir og þaö kom fyrir aö
hann hliðraöi til vegna þess sem
ég sagöi.
A.S. Til dæmis?
S. de B. Sartre talaöi til dæmis í
fyrsta uppkastinu aö bókinni
„L'etre et le néant" eins og allir
heföu nánast ótakmarkaö frelsi.
Eöa a.m.k. eins og þaö væri ávallt
mögulegt aö notfæra sér frelsi. Og
ég hélt því fram aö þaö væru viss-
ar kringumstæöur þar sem maöur-
inn gæti ekki valið frjálst eöa þar
sem frelsi væri hreinlega blekking.
Hann viöurkenndi þetta, því aö
hann gaf slíkum kringumstæöum
talsvert vægi eftir þetta.
En óg var ekki háö Sartre þegar