Morgunblaðið - 28.03.1984, Page 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. MARZ 1984
Um íslendinga, útlend-
ingahatur og ofeóknir
— eftir Þorvald
Friðriksson
Sinna verka
nýtur seggja hverr
sæll er sá, er gott gerir.
(úr Sólarljóðum)
Af misþyrmingum, pyntingum
og fjöldamorðum berast fregnir
annað veifið utan úr heimi. Ódæð-
in eru framin víðsvegar um heim,
hvort heldur það er í flóttamanna-
búðum Palestínumanna í Líbanon,
í E1 Salvador eða Afganistan.
Fórnarlömbin eru yfirleitt varn-
arlaust fólk, menn, konur og börn.
Litlu máli skiptir hvort hlut
eiga að máli svokallaðar sið-
menntaðar þjóðir á vestrænan
mælikvarða, eða ekki. Gleggsta
daémið um það er að einhver al-
ræmdustu voðaverk þessarar teg-
undar voru framin af Þjóðverjum
á þriðja og fjórða áratug þessarar
aldar. Þó hafa Þjóðverjar verið í
fararbroddi á flestum sviðum
menningar og mennta, hvað varð-
ar raunvisindi, bókmenntir, heim-
speki og guðfræði.
Það hefur löngum ríkt nokkur
skinhelgi yfir okkur Islendingum,
í augum okkar sjálfra, í þessu
sambandi. Við höfum engan her,
við heyjum ekki stríð, við ölum
ekki á kynþáttafordómum,
ofsækjum ekki minnihlutahópa og
fremjum engin fjöldamorð. Ein-
faldar skýringar eru á þessu. ís-
lendingar eru með fámennustu
þjóðum heims, íslenskur her væri
gagnslaus og í landinu eru engir
minnihlutahópar, sem hægt er að
ofsækja.
Nafnakúgun
Óvíða ríkir meiri þjóðarremba
og afturhaldssemi en hjá okkur ís-
lendingum, nægir þar að nefna ís-
lensku nafnalöggjöfina. Með þeirri
löggjöf er erlent fólk, sem flyst til
íslands, rænt sinu eiginnafni, það
fær ekki að heita því nafni, sem
það er skírt og/eða hefur heitið
alla æfi, nafninu, sem það hefur
lifað með og sem bundist hefur
persónu hvers og eins. Nei, það
verður að taka upp nýtt nafn, sem
geðjast löggjafanum. Slíkar aðfar-
ir þekkjast ekki í öðrum löndum
og eru eflaust skýrt brot á mann-
réttindum. Væri Islendingum, sem
fara til annarra landa, boðið slíkt,
þætti það eflaust beiskur biti að
kyngja.
Að ræna mann nafni er mjög
alvarlegur hlutur, þar em nafn
hvers og eins er hluti af sjálfs-
ímynd hans. Þetta vissu þræla-
haldarar Norður-Ameríku forð-
um. Þvf fengu hinir afrísku þrælar
þeirra ekki að halda nöfnum sfn-
um, heldur fengu þeir ýmis ný
nöfn, allt eftir duttlungum eigend-
anna, eins og við gefum búpeningi
nöfn að geðþótta, Huppa, Skjalda
o.s.frv. Þetta var gert til þess að
niðurlægja og brjóta niður sjálfs-
virðingu þessa fólks. Fangar hafa
oft verið rændir sjálfsvirðingu á
sama hátt og fá þá númer í stað
nafna.
Þessi lög hafa ekkert að gera
með varðveislu íslensks máls eða
menningar. Þvert á móti gæti það
orðið vítamínsprauta fyrir staðn-
aða og hugmyndasnauða nafna-
hefð okkar, að fá einhver ný falleg
nöfn, því fleiri nöfn eru sæmandi
:óðu fólki en Guðmundur, Jón,
lafur og Sigurður. Hver og einn
getur sannfærst um hugmynda-
deyfð íslenskra mannanafna með
því að líta í simaskránna.
Hin þröngsýna nafnalöggjöf
gengur út á það, að enginn má
heita öðru nafni en því, sem lætur
gamalkunnugt og helst norrænt í
mosavöxnum eyrum löggjafans.
„Fjöldamorð á saklausu
fólki vekja óhug í hug-
um flestra, en fáum
dettur í hug að slíkt geti
gerst við okkar eigin
bæjardyr hér heima á
íslandi, en það hefur nú
reyndar gerst.“
Hefðu þessi nafnalög verið við
lýði á fyrstu öldum byggðar í
landinu, þá hefðu mörg manna-
nöfn af keltneskum uppruna ekki
fengið að þrífast á íslandi, t.d.
Njáll, Kjartan og Brjánn. Hvers
vegna er víetnömsku bátaflótta-
mönnunum ekki leyft að halda
nöfnum sínum?, þau eru ekki ljót-
ari en hver önnur, en í þeim liggur
menningarsaga, sem ástæðulaust
er að þurrka út.
íslenskur þjóðstofn
Upp af hinu slétta yfirborði
sjálfumgleði og þjóðrembu skýtur
einstöku sinnum upp ómenguðu
kynþáttahatri. í hittifyrra, nánar
tiltekið 21. ágúst 1982, birtist hér f
Morgunblaðinu fréttatilkynning
um stofnun félags til varðveislu
íslensks þjóðstofns, eins og það er
orðað. Tilgangur félagsins er m.a.
„að beita sér fyrir að hafið verði
skipulegt viðnám gegn lítt tak-
mörkuðum innflutningi fólks af
óskyldum kynstofnum til landins".
Að þessari fréttatilkynningu
stóðu nafngreindir menn úr Ár-
nessýslu og Kópavogi. Auðvitað er
svona uppákoma þess eðlis, að hún
er vart svara verð, því kannski
stofna þessir menn félag bara út
úr leiðindum eða ónógri hollri frí-
stundaiðju? En þó er líklegra að
stofnun þessa félags endurspegli
lífsskoðanir einhverra íslendinga
og er auk þess í fullu samræmi við
þá þróun, sem orðið hefur í flest-
um löndum Vestur-Evrópu, að
kynþáttahatur hefur í æ grófari
myndum komið upp á yfirborðið í
kjölfar versnandi efnahags-
ástands og atvinnuleysis.
En hvað er þá íslenskur þjóð-
stofn? Gaman væri að fá að vita
það. Eru það þeir menn, sem tala
íslensku? íslensku geta nú reynd-
ar flestir lært á sama hátt og við
lærum ensku, dönsku og önnur
mál. Svo erfitt er líklega að tak-
marka þjóðstofninn við mála-
kunnáttu. Eða er átt við fólk, sem
hefur viss ytri einkenni t.d. ljós-
hærðir, bláeygir og hávaxnir?
Hvað yrði þá um þá, sem eru
dökkhærðir og bláeygir og/ eða
brúneygir, og/ eða lágvaxnir? Það
yrði líklega að taka öll þessi ein-
kenni með svo að allir íslendingar
fengju að vera með í þjóðstofnin-
um og um leið geta flestir jarð-
arbúar fallið undir þessa þjóð-
stofnsskilgreiningu.
Eða er hér kannski átt við hör-
undslit? Getur íslendingur ekki
verið svartur? Flestir íslendingar
fara til sólarlanda til þess að
verða brúnir og sumir verða
dökkbrúnir. Þá vakna spurningar,
hversu brún má manneskja vera
til þess að fá að koma inn í landið?
Er Ijósbrúnn Islendingur betri en
dökkbrúnn? Eru viss ytri einkenni
æskilegri á þjóðarstofninum en
önnur?
Ég held að hverjum heilvita
manni sé ljóst, að svona bull er
ekki svara vert. Annað mál er það,
að nasistar Þýskalands gerðu sér
miklar vonir um að finna á íslandi
ómengaðan hinn svokallaða „ar-
iska rasa“, en þeir urðu fyrir
vonbrigðum og sendiherra þeirra
á íslandi, Gerlach, varð að til-
kynna yfirmönnum sínum, að
hann fvndi ekki þetta guðsútvalda
fólk á Islandi.
Það er alkunna að íslenska þjóð-
in er til orðin við samruna fólks
frá ýmsum löndum, eins og verður
við fólksflutninga til lfttnumdra
landa. Bandaríkjamenn eru t.d.
þjóð, sem er uppsprottin úr slíkri
deiglu þjóðarbrota og er augljóst
að ríkt menningarlíf bókmennta
og lista í Bandaríkjunum býr að
þeim fjölbreytta menningararfi,
sem þjóðin á.
Á sama hátt nýtur íslensk
menning þess, að vera ekki ein-
göngu sprottin úr norskri afdala-
menningu, heldur einnig úr menn-
ingu frá öðrum löndum t.d. Sví-
þjóð, Danmörk og Bretlandseyjum
og ekki síst úr hinni ríku bók-
mennta- og listhefð Kelta. Þetta
telja margir skýringuna á þvf, að
svo blómleg bókmenntamenning
þróaðist hér á miðöldum, en
hvergi annars staðar á Norður-
löndum.
Islendingar eru fáir og voru um
aldir einangraðir frá öðrum þjóð-
um, en blessunarlega hafa menn-
ingarstraumar frá öðrum löndum
náð til landsins. Oft í seinni tfð
hafa þessir straumar borist með
erlendu fólki, sem hefur sest hér
að og göfgað íslenska menningu á
mörgum sviðum. Mýmörg dæmi
mætti nefna um þetta t.d. úr
myndlistar- og tónlistarlífi lands-
manna. Það er augljóst mál að
þetta fólk er ekki verri Islend-
ingar en þeir menn úr Árnessýslu
og Kópavogi, sem vilja blása f
glæður útlendingahaturs.
Fólk á flótta
Dæmi um kynþáttafordóma ís-
lendinga eru sem betur fer ekki
mörg, en þó þarf ekki að blaða
lengi í blöðum sögunnar til þess að
finn þau.
Einhver ákvæði munu hafa ver-
ið í samningi íslendinga við
Bandaríkjamenn, á þá lund að á
Keflavíkurflugvelli skyldu aldrei
vera hörundsdökkir hermenn.
Er gyðingaofsóknirnar stóðu yf-
ir á valdatímum nasista í Þýska-
landi var Helgi P. Briem sendi-
ráðsritari í Berlín. Margir gyð-
ingar leituðu til sendiráðs Islands
undan morðingjum sfnum og báð-
ust hjálpar, en þeir fóru í geitar-
hús að leita ullar. Helgi P. Briem
segir svo frá að hann hafi haft
skýr fyrirmæli frá rfkisstjórn ís-
lands um að veita engum gyðing-
um vegabréfsáritun hingað. Ein-
um nauðstöddum manni og fjöl-
skyldu hans gat Helgi P. Briem
þrátt fyrir þetta hjálpað, en allir
hinir voru lokaðir úti til að deyja
drottni sínum í einum hroða-
legustu fólksmorðum sögunnar.
Þessi tengsl Islendinga við útrým-
ingar nasista eru kannski ekki
mikil, en þau eru dæmi um hvern-
ig menn bregðast við á örlaga-
stundu.
Fjöldamorð á saklausu fólki
vekja óhug í hugum flestra, en
fáum dettur f hug að slíkt geti
gerst við okkar eigin bæjardyr hér
heima á íslandi, en það hefur nú
reyndar gerst.
Myrtir skip brotsmenn
Það var aðfaranótt 21. septem-
ber 1615 að þrjú spænsk hvalveiði-
skip fórust úti fyrir Strandasýslu,
í aftakaveðri, stórhríð og haffs-
reki.
Skipstjórar á þessum skipum
voru Stephan de Tellaria, Pedro de
Argvirre og ungur maður að nafni
Martein de Billa Franca.
Flestir skipbrotsmanna komust
lífs af til lands, alls voru það 88
menn.
Tvær skipshafnir héldu til Pat-
reksfjarðar. En það átti ekki fyrir
Martein de Billa Franca og skip-
verjum hans að liggja að ná aftur
til heimkynna sinna og ástvina.
Þeir héldu til ísafjarðardjúps og
Dýrafjarðar, alls um 30 skip-
brotsmenn, þar voru þeir myrtir
af fslendingum, þar var fremstur í
flokki Ari sýslumaður Magnússon
í Ögri.
Margir skipbrotsmenn voru
drepnir að næturþeli í sjóbúð
einni í Dýrafirði. Fimm skipbrots-
menn voru myrtir í Æðey, flestir
voru stungnir sofandi f rúmum
sínum og líkum þeirra síðan fleygt
í sjóinn.
Liðsmenn Ara í ögri náðu
Marteini skipstjóra og 13 skip-
verjum hans á Sandeyri á Snæ-
Myndin er af nokkrum fórnarlömbum stjórnar kommúnista í Kampútseu.
Þeir settu alla þjóðina í þrælabúðir og myrtu milljónir manna, m.a. var það
dauðasök, að kunna að lesa. Fjöldamorð í heiminum hafa í gegnum tíðina
oftast verið unnin í nafni hugmyndafræði ýmiss konar, trúarbragða eða
guðlausra heimspeki- og/eða hagkerfa, Ld. fasisma, marxisma, eða þá í nafni
ættjarðarástar.
fjallaströnd. Marteinn komst und-
an á sundi, eftir að böðlar hans
höfðu svikið gefin grið, en var elt-
ur á báti og grýttur, síðan fluttur
til lands og kviðristur. Svipaða
meðferð fengu félagar hans. Líkin
voru sfðan afklædd og sökkt í sjó-
inn, en morðingjarnir skiptu
blóðidrifnum fötum þeirra á milli
sfn.
I liði Ara, sem framdi þetta
ódæði, voru 3 prestar, m.a. þeir
séra Jón Grímsson í Árnesi og
séra Jón Þorleifsson prestur á
Stað á Snæfjallaströnd.
Eftir því sem komist verður
næst voru ástæður þessara ofbeld-
isverka einkum þær, að spænsku
hvalveiðimennirnir höfðu átt vin-
samleg viðskipti við íslendinga í
óþökk Danakonungs, sem þá hafði
komið hér á verslunareinokun. Ari
sýslumaður í Ögri virðist hafa
verið sérlega þægt verkfæri í
höndum danskra yfirvalda og þvf
framið morðin til þess að geðjast
húsbændum sínum, en þeim
bændum á Vestfjörðum, sem neit-
uðu að taka þátt í morðunum, hót-
aði hann þungum refsingum.
Ara Magnússyni f ögri er
hampað í sögubókum og til hans
eru raktar ættartölur. Engum
kæmi því á óvart, að þeir ís-
raelsmenn, sem stóðu á bak við
fjöldamorðin í Líbanon í fyrra,
verði heiðraðir á svipaðan hátt af
sínum landsmönnum.
„Um júðana og lygar þeirra", eitt af þeim áróðursritum gegn gyðingum, sem
Marteinn Lúther gaf út á árunum 1542—43. Þessi rit blésu í glæður gyðinga-
haturs og leiddu til ofsókna og morða.
Myrtir bændur
Nú eru 500 ár liðin frá fæðingu
Marteins Lúther og prestar lands-