Morgunblaðið - 30.05.1984, Side 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 1984
„Einokun“ Sölufé-
lags garðyrkjumanna
Opið bréf til Jóns Magnússonar
formanns Neytendasamtakanna
- eftir Þorvald
Þorsteinsson
Opið bréf til Jóns Magnússonar
formanns Neytendasamtakanna
vegna „einokunar" Sölufélags
garðyrkjumanna.
í Morgunblaðinu í gær bls. 14 er
m.a. orðrétt haft eftir yður eftir-
farandi:
„Það er ekki eingöngu einokun
Grænmetisverslunarinnar sem
þarf að taka á, heldur þarf einnig
að brjóta einokun Sölufélags garð-
yrkjumanna niður svo og öll önnur
einokunarkerfi."
Þar sem undirritaður í einfeldni
sinni gerði ráð fyrir að ofanritað
væri sökum einhvers misskilnings
ranglega eftir yður haft, hringdi
ég til yðar í morgun til að benda
yður á þetta svo að þér gætuð
komið leiðréttingu á framfæri.
Mér til mikillar furðu staðfest-
uð þér hinsvegar að allt væri rétt
eftir yður haft. Þetta væri skoðun
yðar, sem þér væruð reiðubúinn að
standa við hvar og hvenær sem
væri.
Þar sem Sölufélag garðyrkju-
manna hefur ekkert einkaleyfi,
hvorki til sölu á innlendu græn-
meti né innfluttu og er þar af leið-
andi enginn einokunaraðili, skora
ég á yður enn á ný að endurskoða
afstöðu yðar og biðjast opinber-
lega afsökunar á ofangreindum
ummælum. Að öðrum kosti hlýt ég
fyrir hönd félagsins að leita leið-
réttingar eftir öðrum leiðum.
Þetta tel ég þeim mun nauðsyn-
legra sem gera má ráð fyrir að
einhverjir lesendur umræddrar
greinar taki mark á orðum for-
manns Neytendasamtakanna, sem
jafnframt er starfandi lögmaður.
Greinilegt er af ummælum yðar
að þér eruð lítt kunnugur eðli og
uppbyggingu Sölufélags garð-
yrkjumanna og vil ég því í ör-
stuttu máli upplýsa yður um eftir-
farandi:
Sölufélag garðyrkjumanna
(S.F.G.) var stofnað árið 1940 á
samvinnugrundvelli af nokkrum
ylræktarbændum. Það hefur alla
tíð síðan staðið opið hverjum þeim
sem þess hefur óskað, að uppfyllt-
um þeim lágmarksskilyrðum að
viðkomandi hafi a.m.k. umráð yfir
300 fm undir gleri.
Við inngöngu skuldbinda aðilar
sig til að hlýða lögum og reglum
félagsins eins og eðlilegt og sjálf-
sagt má telja.
Auk venjulegra ákvæða í lögum
félagsins um stjórn þess og starf-
semi, er í gildi samþykkt sem
skyldar félagsmenn til innleggs á
öllu ylræktuðu grænmeti. Undan-
þegin þessu ákvæði er þó svoköll-
uð heimasala.
Vilji einhver félagsmaður ekki
una þessu ákvæði, eða öðrum í lög-
um félagsins og samþykktum, get-
ur viðkomandi hvenær sem er sagt
sig úr félaginu og þannig losnað
við allar skuldbindingar.
Frá sjónarmiði stjórnar félags-
ins er reglan einföld. Annaðhvort
eru menn félagsmenn með fullum
skyldum og réttindum, eða EKKI.
Á undanförnum árum hefur það
margoft komið fyrir að menn hafi
sagt sig úr félaginu. Venjulegasta
ástæðan er sú að þeir telja sig ná
betri fjárhagslegum árangri með
því að selja afurðir sínar sjálfir í
samkeppni við Sölufélagið og aðra.
Einnig hefur komið fyrir að aðilar
hafi verið reknir úr félaginu, og þá
fyrst og fremst fyrir þá sök að
sinna ekki innleggsskyldunni, þ.e.
að selja fyrst allt sem þeir geta
sjálfir og skila síðan afganginum
til sölumeðferðar hjá félaginu.
Sumir þessara aðila, sem ann-
aðhvort hafa sagt sig úr félaginu
eða verið reknir úr því, hafa að
fenginni reynslu að mislöngum
tíma liðnum sótt um og fengið að-
ild að félaginu á ný. Þessum til
viðbótar eru svo þeir framleiðend-
ur sem aldrei hafa gerst félagar í
Sölufélagi garðyrkjumanna. Sum-
ir þessara ofangreindu aðila eru
meðal stærstu framleiðendanna
með að því talið er um allt að
þriðjung framleiðslunnar, sem
þeir selja í samkeppni við félagið,
oftast (sennilega alltaf) með und-
irboðum, sem neytendur verða þó
sjaldnast varir við.
Getur þetta kallast einokun, Jón
Magnússon?
Innflutningur grænmetis
í lögum nr. 101/1966 (og síðari
breytingum) um Framleiðsluráð
landbúnaðarins, verðmiðlun og
sölu á landbúnaðarvörum o.fl. er
m.a. ákvæði (33. gr.), sem kveður
svo á að ríkisstjórnin (landbúnað-
arráðuneytið) hafi einkarétt til að
flytja til landsins kartöflur og
nýtt grænmeti. Fyrir hönd land-
búnaðarráðuneytisins hefur
Grænmetisverslun landbúnaðar-
ins í reynd annast þessi mál og
hafði lengst af ein á hendi allan
innflutning. Þær grænmetisteg-
undir, auk kartaflna, sem GL
flutti og flytur inn þegar innlend
framleiðsla er ekki á markaðnum,
er einkum laukur, gulrætur, hvít-
kál, rauðkál, gulrófur og aðrar
slíkar tegundir sem mest geymslu-
þol hafa og eru því tiltölulega
áhættulítið fluttar til landsins
með skipum.
Með vaxandi neyslu og vinsæld-
um „viðkvæmari" grænmetisteg-

Þorvaldur Þorsteinsson
„Þar sem Sölufélag garð-
yrkjumanna hefur ekkert
einkaleyfl, hvorki til sölu
á innlendu grænmeti né
innfluttu og er þar af leið-
andi enginn einokunarað-
ili, skora ég á yður enn á
ný að endurskoða afstöðu
yðar og biðjast opinber-
lega afsökunar á ofan-
greindum ummælum.“
unda s.s. tómata, agúrkna, salats
o.fl. o.fl., sem íslenskir garðyrkju-
bændur geta þó aðeins af eðli-
legum ástæðum (lega landsins
o.fl.) framleitt hluta úr ári (5—7
mán.) í nægjanlegu magni, hlaut
að koma að því að þeir leituðu
leiða til úrbóta fyrir viðskiptavini
sína. Auðvitað er það hagur ísl.
garðyrkjubænda að alltaf sé til á
markaðnum eins fjölbreytt úrval
grænmetis og nokkur kostur er á.
Við þetta hlýtur neyslan að
aukast og þeir sjálfir njóta góðs af
þann tíma sem framleiðsla þeirra
er á markaðnum.
Til þess að bæta úr þessu fór
SFG þess á leit við þáverandi
landbúnaðarráðherra (1971), Ing-
ólf Jónsson, að fá leyfi til inn-
flutnings þeirra grænmetisteg-
unda, sem Grænmetisverslun
landbúnaðarins hefði ekki til
þessa flutt inn, m.ö.o. þeirra við-
kvæmu tegunda, sem ekki eru
taldar hæfar til flutnings með
skipum.
Fyrir víðsýni Ingólfs náðist
samkomulag um þetta, þó með
þeim skilyrðum að SFG sækti um
leyfi (fengi áritun) í hvert skifti
sem innflutningur á sér stað. Hef-
ur svo verið síðan.
Til frekari upplýsinga má benda
á umsögn stjórnar SFG til land-
búnaðarnefndar efri deildar Al-
þingis, dags. 12. jan. 1984, svo-
hljóðandi:
I.
Með tilvísun til bréfs yðar dags.
25. nóv. 1983 varðandi 76. frum-
varp til laga um breytingu á lög-
um nr. 95/1981 um Framleiðsluráð
landbúnaðarins, verðskráningu,
verðmiðlun og sölu á landbúnað-
arvörum o.fl., vill stjórn Sölufé-
lags garðyrkjumanna taka fram
eftirfarandi:
a) Varðandi 1. gr. Þar sem vísað
er til 1. mgr. 5. gr. laganna, skal
það fram tekið, að fram til þessa
hefur Framleiðsluráð (6-manna-
nefnd) aldrei ákveðið verð á inn-
lendu grænmeti (kartöflur undan-
skildar?) hvorki í heildsölu né
smásölu. Hingað til hafa markaðs-
aðstæður hverju sinni, þ.e. fram-
boð og eftirspurn, ráðið verðlagn-
ingunni.
b) Varðandi 2. gr. Sjá svar við 1.
gr-
c) Varðandi 3. og 4. gr. Sjá síðar
— almennar athugasemdir.
d) Varðandi 5. gr. Hér virðist
ekki lagt til að um neina breytingu
verði að ræða hvað SFG snertir,
þar sem í tilvitnaðri grein (38. gr.
gildandi laga) er samskonar heim-
ild til að viðurkenna starfsemi
SFG, og einnig heimild til að við-
urkenna aðra heildsöluaðila, þó á
annan hátt sé orðuð.
{ þessu sambandi er rétt að taka
fram, að enda þótt margir ylrækt-
arbændur, sem grænmetisræktun
stunda, séu ekki félagar í SFG og
selji því sjálfir, eða láti selja af-
urðir sínar beint á markað, hafa
þeir ekki — okkur vitanlega —
sótt um heimild til heildsöludreif-
ingar, hvorki sem einstaklingar né
samtök, og þar af leiðandi ekki á
það reynt hvort fengist hefði.
Fáll Gi.sla.son, læknir, tekur fyrstu skóflustunguna að byggingu þjónustu-
íbúða fyrir aldraða við Bólstaðarhlíð.
íbúðir og þjónustu-
húsnæði fyrir aldraða
Samtök aldraðra, Reykjavíkurborg og Ármannsfell hf. eru nú að
hefja byggingu íbúða fyrir eldri borgara við Bólstaðahlíð 41—45.
Um er að ræða 66 íbúðir tveggja og þriggja herbergja auk 700
fermetra þjónusturýmis þar sem aðstaðe. er til að matast, sam-
komuhalds, tómstunda, líkamsræktar o.fl. Áætlað er að fyrstu
íbúðirnar verði teknar í notkun í árslok 1985. íbúðirnar verða
eignaríbúðir og eiga þeir sem eru 67 ára og eldri forkaupsrétt, en
6.3 ára og eldri hafa kauprétt. Reykjavíkurborg mun sjá um rekstur
þjónustu.
Ármannsfell hf. hefur séð um
framkvæmdir en arkitektar eru
Þormóður Sveinsson og Rúnar
Gunnarsson.
í frétt frá samtökum aldraðra,
er stofnuð voru 1973, segir að til-
gangur félagsins sé að vekja at-
hygli stjórnmálamanna og ráða-
manna bæjarfélaga á vandamál-
um ellinnar — einangrun margra
gamalmenna í eigin íbúðum, stór-
um og smáum. fbúðum sem oftast
eru mjög óhentugar og dýrar fyrir
þá sem farnir eru að stirðna og
lýjast. Þannig reynir félagið að
leiða mönnum fyrir sjónir hve
mikill fjöidi aldraðs fólks hefur
þörf fyrir hentugar íbúðir með fé-
lagslega þjónustu og aðstoð við
hin daglegu störf og þarfir.
Svipmyndir úr borginni
Eftir Ólaf Ormsson
„Ekki aðra mannveru að sjá
en þrekvaxinn bifvélavirkja
í óhreinum samfestingi“
„Ekki aðra mannveru að sjá en
þrekvaxinn bifvélavirkja í óhrein-
um samfestingi ..."
Ég man óljóst eftir mér barn að
aldri í rólu og sandkassa inní Laug-
arnesi. Það var á árunum eftir síð-
ari heimsstyrjöld þegar kyrrð var
loks komin á mannlífið í Evrópu
eftir mikinn hildarleik. Herliðið
sem hér dvaldi á stríðsárunum
byggði í Laugarnesi myndarlegt
braggahverfi. f þá daga þóttu báru-
járnsbraggarnir þokkalegustu vist-
arverur og fólki boðlegir, í dag tæp-
um fjörutíu árum síðar þykja svo-
leiðis húsakynni ekki hæf útigangs-
fólki hvað þá fólki á Stór-Reykja-
víkursvæðinu sem sættir sig ekki
við neitt minna en einbýlishús með
útisundlaug og stofu, er minnir á
sal í félagsheimili á landsbyggðinni.
Það eru nokkuð mörg ár síðan síð-
ustu braggarnir í Laugarnesi voru
rifnir. Þeir gegndu stóru hlutverki í
húsnæðiseklu stríðsáranna og allt
fram á sjötta áratuginn.
Ég gekk um Laugarnesið mánu-
dagseftirmiðdag í maímánuði og
kom ekki auga á minjar um bragg-
ana en aftur ýmislegt sem minnir á
forna tíð. Það var skýjað, rign-
ingarskúrir og loft þungbúið. Gras-
ið í Laugarnesi er orðið grænt á
litinn og í rústum eftir gamalt fall-
byssuhreiður yst á nesinu norðan-
verðu, þar sem hermenn breska
heimsveldisins munduðu áður fall-
byssur á viðsjárverðum tímum, tel
ég að krían og aðrir farfuglar muni
huga að hreiðurgerð nú í sumar.
Leikvöllur barnanna í braggahverf-
inu var líklega áður fyrr á þeim
slóðum þar sem nú er bifreiðaverk-
stæði í hrörlegum skúr og bílhræ á
hlaðinu, tákn um þá öld sem hefur
dýrkað bifreiðina fram úr hófi.
Klukkan var langt gengin í fimm
þegar ég gekk um Laugarnesið og
ekki aðra mannveru að sjá en þrek-
vaxinn bifvélavirkja í óhreinum
samfestingi sem skreið undir eitt
bílhræið með skrúfjárn í hendi og
flautaði ákaft lagstúf.
Fuglar himins flögruðu í sjávar-
briminu undan útsýnisskffunni
norðan við hús Sigurjóns heitins
Ólafssonar, myndhöggvara, þar
sem baujur eru í sjónum og olíuskip
liggja þegar þau koma til landsins
að losa farm sinn. Fuglarnir gáfu
frá sér hljóð af og til. Áð öðru leyti
ríkti kyrrð og friður þarna yst á
nesinu þar sem í austurátt eru
Tollvörugeymslan hf. og Fiski-
mjölsverksmiðjan Klettur.
Gamla Laugarneshúsið, ekki
langt frá gatnamótum Laugarnes-
vegar og Kleppsvegar, stendur upp
á hól og hefur einhvern tímann hér
fyrr þótt glæsileg villa og kónga-
fólki sæmandi sem dvalarstaður.
Húsið er nú afar hrörlegt og báru-
járnið utan á því greinilega illa far-
ið af veðri og vindum. Þar bjó fram
á síðustu ár Sigurður ólafsson,
hinn kunni og vinsæli söngvari er
annaðist tilraunadýr frá Rannsókn-
arstofu Háskólans, t.d. rottur og
mýs um tíma, fóðraði kvikindin og
sá um að þeim liði sem best. Hann
hefur líklega farið með vögguljóð og
sungið þau í svefn á síðkvöldum.
Engan úrgang er að finna í Laug-
arnesi og snyrtimennskan ríkjandi
þar sem ég fór um. Séð frá Laug-
arnestanganum er útsýnið fagurt
til borgarinnar, Viðeyjar og Eng-
eyjar. Áð vestanverðu á nesinu eru
fjögur hús sem búið er i og skammt
undan íbúðarhúsunum sem eru
snyrtileg og vel til höfð er gamall
virkishóll, minjar frá stríðsárun-
um.
Á Laugarnesinu eru ýmis sérstæð
örnefni sem vekja athygli, svo sem
Mígandi, Hangandi, Þjófaskörð,
Skólapiltahólar, Stúlknaklettur,
Gunnarshólar, Pálsfluga og Ást-
arhólar. Skammt undan þar sem
Laugarnesvegur og Kleppsvegur
mætast er þúfa, hún mun heita
Hallgerðarleiði. Undir henni er tal-
ið að sú merka kona Hallgerður
langbrók hvfli, er seinast átti heima
í Laugarnesi.