Morgunblaðið - 23.10.1984, Qupperneq 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 1984
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 23. OKTÓBER 1984
17
fltargmiÞliifrifr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Askrift-
argjald 275 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö.
Að loknu sex
vikna verkfalli
Félag bókagerðarmanna hóf
verkfall hinn 10. september
síðastliðinn og þar með hætti
Morgunblaðið að koma út. Á
þessum sex vikum hafa orðið
mikil átök í kjara- og stjórnmál-
um, átök sem eiga eftir að hafa
víðtæk áhrif á mörgum sviðum
þjóðlífsins. Ekki hefur enn verið
bundinn endi á verkfall opin-
berra starfsmanna og ósamið er
milli aðila almenna vinnumark-
aðarins.
1 annað sinn á rúmum tiu ár-
um hafa dagblöðin verið stöðvuð
í tæpa tvo mánuði vegna verk-
falls prentara. Að þessu sinni
boðaði Félag bókagerðarmanna
til vinnustöðvunar eftir aðeins
einn samningafund, þar sem
ekki gerðist annað en að kröfur
um 30% launahækkun frá 1.
september voru lagðar fram og
mál voru reifuð almennum orð-
um. Hinn 10. september hófst
svo verkfallið, þótt ljóst væri frá
fyrsta degi þess að lausn á
kjaradeilu bókagerðarmanna
myndi ekki finnast fyrr en
heildarlínur yrðu lagðar í launa-
málum. Eru fá dæmi um að
verkfall hefjist við þessi skil-
yrði. Forvígismenn Félags bóka-
gerðarmanna hljóta að líta í eig-
in barm eftir þessar sex vikur og
spyrja, hvort herkostnaður fé-
lagsmannanna fáist nokkurn
tíma endurgreiddur. Þá er hinu
ekki heldur að leyna að blaða-
menn Morgunblaðsins eru ekki
sáttir við það hvernig staðið var
að verkbanninu sem Vinnuveit-
endasambandið setti á þá frá og
með 4. október síðastliðnum,
meðal annars vegna tvískinn-
ungs í framkvæmd þess.
Hinn 1. október gerðist það að
starfsmenn Ríkisútvarpsins
lögðu fyrirvaralaust niður störf
vegna þeirrar ákvörðunar
stjórnvalda að ekki skyldu
greidd laun í verkfalli opinberra
starfsmanna sem þá var fyrir-
sjáanlegt frá 4. október. Við það
lagðist öll skipuleg fjölmiðlun
niður á íslandi. Hinn 2. október
hóf stöð sem kallaði sig Frjálst
útvarp sendingar í Reykjavík og
ruddi hún brautina fyrir út-
varpssendingum fleiri aðila í
Reykjavík og um land allt. Fjöl-
miðlaleysið olli því að mönnum
var betur ljóst en nokkru sinni
fyrr hve alvarlegt það er í nú-
tímaþjóðlífi að skera á þá lífæð
sem felst í miðlun aímennra
frétta og upplýsinga. Frjálsu út-
varpsstöðvarnar urðu til þess,
að hætt var við lokun frétta-
stofu hljóðvarps ríkisins og
tryggðu þannig að iandsmönn-
um var séð fyrir miðlun upplýs-
inga um hið helsta sem gerðist,
en almennt er talið að frétta-
stofan hafi ekki gert öllum jafnt
undir höfði í frásögnum sínum.
Frjálsu stöðvunum sem heyrð-
ust í Reykjavík og nágrenni var
síðan lokað með lögregluvaldi
síðdegis 10. október.
Morgunblaðið lítur svo á að
reynslan af sex vikna verkfalli
Félags bókagerðarmanna og
fyrirvaralaus lokun Ríkisút-
varpsins, sem tveir aðilar kærðu
til ríkissaksóknara, staðfesti
nauðsyn þess að afnumin sé
ríkiseinokun á útvarpsrekstri.
Hvetur Morgunblaðiö þingmenn
til að afnema einokun ríkisins á
útvarpi tafarlaust og koma
þannig til móts við sjónarmið
sem njóta óskoraðs stuðnings
meirihluta landsmanna.
Engin launung er á því að
þetta langa verkfall bókagerð-
armanna nú hefur vakið áhuga
starfsmanna og eigenda Morg-
unblaðsins á sameiginlegum
ráðstöfunum til að veita lesend-
um blaðsins og öðrum viðskipta-
vinum trausta, örugga og
snurðulausa þjónustu. Með öllu
er óviðunandi að jafn lengi og
nú sé unnt að skera á tengsl
Morgunblaðsins við almenning
og útiloka blaðið frá þeirri
skyldu að veita alhliða þjónustu.
Hins vegar hvarflaði ekki að
Morgunblaðinu að rjúfa í verk-
fallinu þá samninga sem í gildi
voru við samtök vinnuveitenda
og verkalýðsféiög áður en verk-
fall hófst.
Með samningi sem Reykjavík-
urborg gerði við starfsmannafé-
lag sitt að morgni mánudagsins
15. október varð til nýr flötur í
kjaramálunum. Samningurinn
sýndi að aðilar hans höfðu ekki
trú á því að raunhæf lausn fynd-
ist með lágri launahækkun og
verulegri skattalækkun. Þar var
samið til ársloka 1985 og skyldi
meðaltalshækkun launa á samn-
ingstímanum nema 13,5%. Síðar
bauð fjármálaráðherra BSRB
ívið betri kjör. Og eftir að samið
hafði verið í Kópavogi um tæp-
lega 17% meðaltalshækkun
launa bauð borgarstjórinn í
Reykjavík starfsmannafélaginu
þar sömu kjör. í tillögu sátta-
semjara sem leiddi til lausnar á
kjaradeilu bókagerðarmanna
felst 17% meðaltalshækkun
launa á samningstímanum sem
er til ársloka 1985.
Þótt starfsmenn Reykjavík-
urborgar felldu samninginn sem
borgarstjórn Reykjavíkur stað-
festi og samninganefnd BSRB
hafnaði tilboði fjármálaráð-
herra sköpuðu samningurinn og
tilboðið loksins þær aðstæður
sem gerðu kleift að binda enda á
hið langa og stranga verkfali
Félags bókagerðarmanna. Hér
og nú eru hvorki tök á að meta
áhrif þessarar deilu á störf
prentara né framtíð fslensks
prentiðnaðar.
Forsætisráðherra um stöðu samningamála:
Erfiðara að ná „skyn-
semissamningum“
FORSÆTISRÁÐHERRA, Steingr-
ímur Hermannsson, sagði aðspurð-
ur um stöðu samningamála um
kvöldmatarleytið í gærkvöldi, að
hann harmaði að ekki hefði tekist
að ná samningum eftir „skynsem-
isleiðinni", eins og hann orðaði
það. Hann kvað erfiðara verða að
ná slíkum samningum eftir því sem
fleiri semdu um peningalauna-
hækkanir, en tilboð ríkisstjórnar-
innar um 1.100 millj. kr. skattal-
ækkanir, 300 millj. kr. útsvarsl-
ækkanir gegn 6-10% hækkana
launa stæði enn.
Forsætisráðherra kvaðst ekki
vilja spá neinu um framvindu
mála og benti á að boðaður hefði
verið fundur Vinnuveitendasam-
bandsins, Verkamannasam-
bandsins og fleiri í gærkvöldi.
Hann kvaðst þó hræddur um, að
Bandalag starfsmanna ríkis og
bæja væri ekki til viðræðu um
minni prósentuhækkanir en bók-
agerðarmenn hefðu samið um í
gær. Forsætisráðherra sagði
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra
ennfremur: „Þeir sem vilja gera
svona samninga hljóta annað
hvort að vilja verðbólgu eða telja
sig ekki þurfa að hugsa um
udnirstöðuatvinnuvegina. Eru í
fyrsta lagi nokkrar llikur á því
að fiskvinnslufólk sætti sig við
minna - og telur nokkur maður
að sjómenn sætti sig við minna,
sem hafa orðið að þola 30% tekj-
umissi í loðnunni og 15% í rækj-
unni? Ég held að það sé ólíklegt
og þá er fiskvinnslan komin hátt
upp í 20% hæklkun um áramótin
og er hún nú rekin með tapi. Þá
eru engar spár um að fiskmark-
aðir í Bandaríkjunum eða annars
staðar lagist og þá held ég að
hver maður sjái, að hún getur
ekki bætt 20% við sinn rekstr-
arkostnað."
Steingrímur var spurður í lok-
in, hvort efnahagsstefna ríkis-
stjórnarinnar, ef notaðar væru
sömu röksemdir, væri þar með
sprungin. Hann svaraði: „Vitanl-
ega þarf ríkisstjórnin að endur-
skoða sína efnahagsstefnu. Það
er alveg ljóst að það verður að
taka kúrsinn upp á nýtt, en ég vil
þó enn þá bíða með nokkra spá-
dóma í þessu sambandi þar til
maður hefur heyrt frá Alþýðu-
sambandinu og þeim.“
Skattalækkanir hefðu
treyst lífskjörin
— segir Þorsteinn Pálsson formaður Sjálfstæðisflokksins,
sem telur þunglega horfa um skattalækkanasamninga
„ÞAÐ ERU mér vissulega von-
brigði ad ekki skuli hafa tekist á
þessum tíma ad ná samstödu um
það að verja lífskjör með skatta-
lækkunum og hóflegum kaup-
hækkunum. Með því móti hefði
verið unnt að treysta lífskjör og
bæta stöðu þeirra sem verst eru
settir, án þess að raska þeim efna-
hagslegu markmiðum sem menn
hafa sett sér og ég er sannfærður
um að velflestir óski að við haldist.
Svo virðist sem nú horfi þunglega
um að þetta muni takast. Onnur
niðurstaða mun á hinn bóginn
breyta í verulegum atriðum þeim
efnahagslegu aðstæður sem við
búum við,“ sagði Þorsteinn Páls-
son formaður Sjálfstæðisflokksins
aðspurður um stöðu samningamála
í gærkvöldi.
Þorsteinn var i framhaldi af
því spurður, hvort hann væri bú-
inn að afskrifa þann möguleika
að takast mætti að semja við þá
aðila vinnumarkaðarins sem enn
væri ekki búið að semja við um
þær skattalækkanir sem ríkis-
stjórnin hefur boðið upp á. Hann
svaraði: „Ég ætla ekki að af-
skrifa það, en það hefur ekkert
komið fram enn sem komið er
um að aðilar nái samningum á
þeim grundvelli. Það er ljóst að
ríkisstjórnin opnaði þann mögu-
leika um miðjan september og
aðilar hafa ekki á þeim tíma
komið sér saman um lausn á
þeim grundvelli sem ríkisstjórn-
in þá bauð.“
— Þýðir það þá að efnahags-
stefna ríkisstjórnarinnar sé
brostin?
„Ég ætla ekki að kveða upp
þann dóm í dag. Hitt er alveg
ljóst, að ef þær tölur sem eru
niðurstaða í kjarasamningi
bókagerðarmanna fara yfir
Þorsteinn Pálsson
vinnumarkaðinn allan, þá hefur
þessum efnahagslegu aðstæðum
verið breytt í verulegum atrið-
um.“
Formaður Sjálfstæðisflokksins
var einnig spurður, hverja hann
teldi skýringu á því að samning-
ar Reykjavíkurborgar hefðu ver-
ið felldir með þeim mikla mun
sem á varð. Hann svaraði: „Ég
ætla ekki að vera með neinar
getgátur um það. Aðalatriðið er
það að stjórnarflokkarnir og rík-
isstjórnin opnuðu möguleika á
því að komast út úr þessum erf-
iðleikum með því að fara inn á
nýjar brautir og voru reiðubúnir
til þess að leggja mikið af mörk-
um í því efni. Ég er sannfærður
um það að það hefði verið miklu
gæfusamlegra bæði fyrir heimil-
in í landinu og atvinnulífið ef það
hefði tekist. Það er auðvitað
kjarni málsins og þess vegna eru
það mér vonbrigði, ef það ætlar
að fara svo að menn vilja ekki
ganga þá braut en fara þess í
stað hinar gömlu leiðir.
Þorsteinn Pálsson var að lok-
um spurður, hvort honum hefði
verið kunnugt um samninga
Reykjavíkurborgar á meðan þeir
voru í undirbúningi. Hann svar-
aði: „Mér var kunnugt um það að
Starfsmannafélag Reykjavíkur-
borgar hafði óskað eftir því að
það yrði gengið til samninga við
þá.“
Eimskip krefst lögbanns
á aðgerðir BSRB
— og áskilur sér rétt til að höfða skaðabótamál
Eimskipafélag íslands hefur farið
fram á lögbann vegna verkfallsað-
gerða BSRB við Urriðafoss á Grund-
artanga. Málið fór fyrir borgardóm í
gærmorgun og var úrskurðar að
vænta í dag. Þá hefur Eimskipafé-
lagið áskilið sér rétt til að höfða
skaðabótamál á hendur BSRB,
vegna þess tjóns, sem félagið verður
fyrir vegna verkfallsvörslu banda-
lagsins, sem Eimskip telur ólöglega.
Þórður Sverrisson hjá Eim-
skipafélaginu sagði í samtali við
blm. Morgunblaðsins í gær, að hér
væri um það að ræða, að verkfalls-
verðir BSRB hafa meinað toll-
vörðum að fara um borð í skipin
og tollafgreiða þau. Aðgerðirnar
við Grundartanga væru tilefnið
fyrir lögbannskröfunni, en í sjálfu
sér hefði hún víðtækara gildi og
beindist gegn öllum verkfallsað-
gerðum BSRB, sem komið hafa í
veg fyrir tollafgreiðslu skipa að
undanförnu. Þórður sagði enn-
fremur að lögbannskrafan væri
aðeins angi af stærra máli enda
hefði mikið gengið á í þessum
skipamálum síðan verkfall BSRB
kom til framkvæmda. Það hefði
t.d. kostað mikil átök að koma
skipunum að bryggju en síðan
hefði tollvörðum verið meinaður
aðgangur um borð og þannig
hefðu málin gengið stig af stigi.
Aðspurður sagði Þórður, að for-
sendur lögbannskröfunnar væru
fyrst og fremst þær, að með þeim
tollvörðum, sem verið hefðu á vakt
í Reykjavík, hefði mátt tollaf-
greiða þau skip sem hér um ræðir.
Tollvörðum hefði hins vegar verið
meinaður aðgangur um borð i
skipin af hálfu verkfallsvarða
BSRB og hefði Eimskipafélagið
orðið fyrir miklu fjárhagslegu
tjóni vegna þessara aðgerða. Þess
bæri hins vegar að gæta, að félag-
ið er ekki aðili að þessu verkfalli.
Eimskipafélagið ætti ekki í vinnu-
deilum við sína starfsmenn heldur
væri þarna verið að trufla lög-
mæta starfsemi félagsins. „Við
höfum í einu og öllu farið að lög-
um i okkar aðgerðum og teljum
þvi óeðlilegt að skip félagsins
skuli ekki fá leyfi til að leggjast að
bryggju vegna verkfalls opinberra
starfsmanna," sagði Þórður. „Eins
teljum við óeðlilegt að ekki skuli
fást heimild til að lesta og losa
skipin.“
Þórður sagði einnig, að þó varan
yrði tekin í land færi hún ekki út
úr geymslum Eimskipafélagsins
fyrr en að loknu verkfalli. Það
væri því fyrirsláttur af hálfu
BSRB að ekki mætti taka vöruna í
land, og hefði það eingöngu haft í
för með sér að valda þriðja aðila
tjóni, aðila sem stæði utan við
þessar launadeilur. Af þessum
ástæðum hefði Eimskipafélagið
farið fram á lögbann á verkfalls-
aðgerðir BSRB.
Með bréfi frá Eimskipafélaginu
dagsettu í fyrradag, 21. október,
gerði félagið BSRB ábyrgt fyrir
„öllu því tjóni, sem það kann að
verða fyrir vegna þessarar ólög-
mætu verkfalísvörslu", eins og
segir í bréfinu. Er þar skírskotað
til aðgerða BSRB við Álafoss í
Sundahöfn hinn 17. þessa mánað-
ar og segir þar m.a. að rekstrar-
kostnaður skipsins sé um 168.300
krónur á sólarhring auk annars
kostnaðar. í bréfinu var þess farið
á leit, að skrifleg tilkynning frá
BSRB bærist fyrir klukkan 16 í
gær, þar sem staðfest væri að
verkfallsvörslu yrði hætt. Að öðr-
um kosti myndi Eimskipafélagið
áskilja sér allan rétt til að höfða
skaðabótamál á hendur BSRB.
Engin tilkynning hafði borist frá
BSRB er Morgunblaðið leitaði
upplýsinga þar að lútandi i gær-
kvöldi.
Verkfallsverðir BSRB létu
nokkuð til sín taka á athafnasvæði
Eimskips við Sundahöfn og
Grundartanga nú um helgina og í
gærmorgun voru um 300 verkfalls-
verðir til taks við Sundahöfn.
Verkfallsverðir voru einnig til
taks á Grundartanga, en ekki dró
til neinna tíðinda, hvorki þar né
við Sundahöfn.
Ríkissjóður þolir ekki
þessar hækkanir
— segir Albert Guðmundsson, fjármálaráðherra
„MÁLIN eru í eins konar patt-
stöðu. Við höfum fengið nokkur
gagntilboð frá BSRB og þau hafa
öll verið af sömu stærðargráðu og
upphaflegu kröfurnar eða hærri.
Að mínum dómi sýnir það ekki
samningsvilja eða vilja til að leysa
vandamál þjóðarinnar af þeirra
hálfu,“ sagði Albert Guðmunds-
son, fjármálaráðherra, er Morgun-
blaðið innti hann álits á stöðu
samningamála í gær. Fjármála-
ráðherra sagði ennfremur, að þeir
samningar, sem nú væri verið að
gera og hefðu verið til umræðu,
væru að sínum dómi hærri en rík-
issjóður þyldi.
„Við höfum verið að mjakast
frekar upp á við í okkar tilboð-
um og í síðasta tilboði okkar
vorum við nær Kópavogssamn-
ingnum en Reykjavíkursamn-
ingnum, sem að okkar mati er
hærra en þjóðfélagið þolir og
þýðir stóraukna verðbólgu,"
sagði Albert Guðmundsson
ennfremur. „En fólk virðist loka
augunum fyrir þeirri staðreynd
að verðbólgan blasir við með
þessari samningagerð. Okkar
tilboð var upp á 9% kauphækk-
un og tveggja launaflokka
hækkun á tímabilinu og miðað
við að samið yrði til 31. október
á næsta ári. Áuk þess vorum við
með ýmis smærri leiðréttingar-
atriði, sem við höfðum tekið til
greina frá þeim. En það er ekki
á þeim að heyra að þeir séu til
umræðu um þetta, þó þetta sé
langt umfram það sem við telj-
um að ríkissjóður þoli. Þeir eru
með kröfu í 11 liðum og hafa
haldið sig fast við kröfuna um
30% hækkun eða meira. Við er-
um auðvitað ekki til viðræðu um
slíkar kröfnr,“ sagði fjármála-
ráðherra.
Um það hvort samninganefnd
ríkisins væri reiðubúin til að
samþykkja svipaða samninga og
gerðir hafa verið hjá hinum
ýmsu sveitarfélögum að undan-
förnu og eins með viðmiðun við
samning bókagerðarmanna, sem
samþykktur var í gær, sagði Al-
bert m.a.: „Mér virðist þetta
vera að verða nokkuð stefnu-
markandi í þessum kjaradeilum,
en get ekki sagt á þessu stigi
hvort við séum reiðubúnir að
ganga inn á það sama. Stað-
reyndin er nefnilega sú, að ríkis-
sjóður þolir ekki þessar hækk-
anir. Það verður fólk að skilja.
Þetta þýðir einfaldlega að verð-
bólgan þýtur aftur af stað og
mér kæmi ekki á óvart að fólk
vaknaði upp við gamla máltæk-
ið: „Enginn veit hvað átt hefur
fyrr en misst hefur“, þegar búið
er að eyðileggja þann árangur
sem ríkisstjórnin hefur náð í
baráttunni við verðbólguna, en
árangur þessi hefur raunar vak-
Albert Guðmundsson
ið athygli út fyrir landsteinana.
Það er hætt við að fólk reki sig
þá á, að þessar verðbólguhvetj-
andi launahækkanir hafi ekki
borgað sig,“ sagði fjármálaráð-
herra. Albert kvaðst ekki vilja
tjá sig um skattalækkunarleið-
ina að svo komnu enda væru
þær umræður á viðkvæmu stigi.
Leita verður nýrra leiða
til lausnar deilunni
— segir Kristján Thorlacius, formaður BSRB
„ÉG LÍT svo á, að fjármálaráó-
herra hafi stöðvað þessar samn-
ingaviðræður og er því ekki bjart-
sýnn á að samningar takist á næst-
unni, á meðan hann segist ekki
vera til viðræðu um kröfur
okkar,“ sagði Kristján Thorlacius,
formaður BSRB, er Morgunblaðið
hafði samband við í gær vegna
stöðunnar í samningamálunum.
Boðað hafði verið til fundar í
samninganefnd BSRB þá um
kvöldið og sagði Kristján að þar
yrði rætt um stöðu mála og horfur,
sem því miður væru ekki bjartar
eins og nú stæði.
„Ég vona að fjármálaráðherra
snúist hugur og vilji semja því
að við viljum semja og á það
legg ég áherslu," sagði Kristján
ennfremur. „Á síðasta sátta-
fundi hélt samninganefnd ríkis-
ins við fyrra boð sitt, sem var
nánast Reykjavíkursamningur-
inn, sem var kolfelldur í alls-
herjaratkvæðagreiðslu. Þessi
samningur þýðir 13,4% að með-
altali yfir samningstímabilið.
Það síðasta sem frá okkur hefur
farið er að við teljum að það
þurfi mun meiri kjarabætur en
Reykjavíkursamningurinn fól í
sér. Við lögðum fram þetta álit
okkar á sáttafundinum á sunnu-
daginn og lögðum áherslu á, að
leitað yrði nýrra leiða til lausn-
ar kjaradeilunni, með meiri
kauphækkun en fólst í tilboði
fjármálaráðherra, en það voru
smámunir einir sem voru boðnir
umfram Reykjavíkursamning-
inn. Eins lögðum við áherslu á
kaupmáttatryggingu í einhverju
formi sem meginforsendu nýs
kjarasamnings. Það byggist á
því að samningstímabilið leng-
ist til ársloka 1985.“
Um það hvort nýgerðir kjara-
Kristján Thorlacius
samningar bókagerðarmanna
hefðu einhver áhrif á samninga-
gerð BSRB og ríkisins sagði
Kristján Thorlacius m.a.: „Við
leggjum megináherslu á að til
komi kaupmáttartrygging á
þeim launum sem við semjum
um. í samningi bókagerðar-
manna er engin slík kaupmátt-
artrygging. Að öðru leyti vil ég
ekki tjá mig um þennan samn-
ing að svo stöddu því við eigum
eftir að reikna hann út.“
Aðspurður um skattalækkun-
arleiðina, sem mikið hefur verið
til umræðu að undanförnu,
sagði Kristján Thorlacius m.a.,
að sér virtist sú leið lítið innlegg
í kjaramálin, ef miðað væri við
þær skattalækkanir sem rætt
hefði verið um í sambandi við
Reykjavíkursamningana. „Við
höfum hins vegar alltaf verið tií
viðræðu um skattalækkanir,
sem gefa raunverulegar kjara-
bætur og við erum það enn,“
sagði Kristján Thorlacius, for-
maður BSRB.