Morgunblaðið - 04.11.1984, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. NÓVEMBER 1984
101
fékk lokið gagnmerku lífsstarfi og
er nú saknað af stórum hópi
frænda og vina og hann á stóran
hóp afkomenda, sem eiga i honum
dýrmæta fyrirmynd á margan
hátt.
Einar var fæddur 15. október
1908, næstelsta bam foreldra
minna Gests Einarssonar og
Margrétar Gísladóttur. Þau tóku
við búsforráðum á Hæli vorið 1906
af foreldrum Gests, þeim Stein-
unni Thorarensen Vigfúsdóttur
sýslumanns, fædd 1848, og Einari
Gestssyni sem fæddur var á Hæli
1843 og bjó þar allan sinn aldur.
Foreldrar Einars voru Ingveldur
Einarsdóttir frá Laxárdal, fædd
1814 og Gestur Gíslason fæddur á
Hæli 1805 og bjó þar eftir föður
sinn, Gísla Gamalíelsson sem
einnig var bóndi á Hæli og var
hann sonur Gamalíels Gestssonar
bónda á Hæli og Vigdísar Gísla-
dóttur, en Vigdís var dóttir Gísla
Sighvatssonar sem flutti að Hæli
árið 1740 frá Birtingaholti og dó á
Hæli árið 1755.
Einar var ekki gamall þegar
hann vissi að fyrir honum ætti að
liggja að verða bóndi á Hæli.
Hann var mjög hændur að föður
sínum og vék ekki frá honum þeg-
ar hann var heima og hlustaði á
margar áætlanagerðir um virkjun
Þjórsár, rafvæðingu landsins,
byggingu hafnar í Þorlákshöfn,
járnbrautarlagningu, stóriðju,
byggða á virkjun fossaflsins, um-
bætur í verslunarháttum dreifbýl-
isins, þar sem samvinnustefnan
gæti skaffað bændum ódýrari vör-
ur með rekstri stórverslana og á
sama hátt viö sölu og markaðsleit
á afurðum landbúnaðarins, kæmu
stórar og öflugar vinnslustöðvar,
sem stjórnað yrði af samtökum
bænda.
Faðir okkar bjó við mikil umsvif
á Hæli þau 12 ár er honum auðn-
aðist að lifa, og þar dvöldu oft í
lengri og skemmri tíma menn sem
stóðu framarlega i fjármála- og
athafnalifi þjóðarinnar, eins og
Einar Benediktsson skáld og
Magnús Sigurðsson bankastjóri
Landsbankans og listamennirnir
Ásgrímur Jónsson listmálari og
Einar Jónsson myndhöggvari
ásamt mörgum fleirum. Móðir
mín sagði mér síðar að hún hefði
haft einna sárastar áhyggjur af
því þegar faðir okkar dó, hve mik-
ið það hefði tekið á Einar sem þá
var aðeins 10 ára að aldri. Eitt er
víst að þá þegar hét hann því að
gera það sem hann megnaði, að
koma í framkvæmd hugsjónum
föður sins og ekki síst með tilliti
til búskaparins á Hæli og i félags-
og menningarmálum í sveitinni
hans, Gnúpverjahreppi og í hér-
aði.
Einari varð ekki auðið langrar
skólagöngu. Haustið 1923 tók
hann inntökupróf í III. bekk
Flensborgarskólans í Hafnarfirði
eftir tveggja vetra nám hjá heim-
iliskennara og hann útskrifaðist
gagnfræðingur þaðan vorið eftir.
Lengri varö skólaganga hans ekki.
Hann dvaldi þó eitt ár á Jaðrinum
í Noregi við landbúnaðarstörf og
að því bjó hann á margan hátt alla
ævi. En þrátt fyrir þetta þá var
Einar mjög vel menntaður maður,
sérstaklega i móðurmálinu og
meðferð þess, bókmenntum og
skáldskap og kunni mikið af ljóð-
um og vísum og var vel heima í
allslags þjóðlegum fróðleik. Hann
var vel máli farinn og átti auðvelt
með að gera grein fyrir skoðunum
sínum og hann var ritfær í besta
lagi og liggur þar talsvert eftir
hann bæði minningargreinar
ásamt ýmsum blaðagreinum um
menn og málefni.
Einar var ágætlega vel fær,
harður af sér og áræðinn og verk-
maður ágætur. Sérstaklega var
hann árvakur heyskaparmaður.
Þá var hann góður hestamaður og
átti alltaf góða hesta og lélegan
hest sá ég aldrei á hans heimili,
þvi að hjá honum þurftu allir að
geta lagt sig fram, bæði menn og
skepnur. Einar hafði einnig gott
og afurðasamt fé og seldi hann um
langt skeið marga kynbótahrúta
sem sumir hverjir hafa orðið for-
feður að bestu kynbótahrútum
héraðsins.
Það mun hafa verið árið 1929 að
móðir okkar hóf að nýju búskap á
allri jörðinni á Hæli en hún leigði
*/* hluta jarðarinnar. um 5 ára
tímabil á meðan við börnin vorum
að ná meiri þroska. Frá þessu ári
má telja að Einar hafi verið ráðs-
maður hjá móður okkar, á meðan
hún bjó eða þar til ársins 1937 og
hef ég hér að framan lýst því glað-
væra og lífmikla heimili sem þá
var á Hæli.
En árið 1937 kvæntist Einar eft-
irlifandi konu sinni Höllu Bjarna-
dóttur frá Stóru-Mástungu og
varð það honum til mikillar gæfu
því að hún hefur reynst framúr-
skarandi húsmóðir og einstaklega
óeigingjörn og kærleiksrík eigin-
kona og kom það ekki síst fram í
þungbærum veikindum Einars,
sem lögðust sem þung byrði á allt
heimilisfólkið, en sérstaklega
Höllu og einkadótturina, Þórdísi,
sem báðar önnuðust hann af ein-
stakri fórnfýsi og kostgæfni til
hinstu stundar. Þeim Einari og
Höllu varð 6 barna auðið og eru 5
þeirra á lifi. Fyrsta barnið sem
var drengur fæddist andvana.
Næstur var Gestur tæknifræðing-
ur, búsettur í Reykjavik, kvæntur
Valgerði Hjaltested og eiga þau
þrjú börn. Þá er Bjarni bóndi og
hreppstjóri á Hæli, kvæntur
Borghildi Jóhannsdóttur og eiga
þau þrjú börn. Næstur er Eiríkur
kennari að mennt, vinnur sem
stendur í New York, kvæntur
Magneu Viggósdóttur. Þá er næst-
ur Ari bóndi á Hæli, ókvæntur og
barnlaus og yngst er Þórdís, sem
er fóstra að mennt, ógift en á eitt
barn.
Einar var bóndi á Hæli til árs-
ins 1978 og siðustu árin i félagi við
Ara son sinn, en allmörgum árum
áður hafði hann látið syni sínum
Bjarna eftir hluta af jörðinni til
nýbýlastofnunar. Einar hafði þvi i
raun verið bóndi á Hæli í 50 ár og
segja má að hann hafi setið jörð-
ina með glæsibrag. Eins og sagt er
hér að framan þá var Einar ágæt-
ur bóndi, átti arðsamt bú og öll
verk gengu þar vel og áfallalaust.
Einar var einnig mjög mikill
ræktunarmaður og jók því hey-
feng jarðarinnar þrefalt við það
sem hann hafði í upphafi, byggði
fyrst íbúðarhús 1937 sem brann
árið 1959, en byggði það sama ár
íbúðarhús að nýju. Þá byggði hann
einnig yfir allan sinn fénað vönd-
uð hús og er þá rétt að geta þess
að við þessar framkvæmdir marg-
ar hlaut hann góðan stuðning
dugmikilla sona sinna.
En það sem meira er um vert en
allt þetta var það að Einari og
Höllu tókst að gera heimili sitt að
þeim rausnargarði sem vinir og
sveitungar hafa reynt öll þessi ár,
sem þau Einar og Halla höfðu
búsforráð á Hæli.
Einar var mjög félagslyndur
maður og vann alla tið af ósér-
plægni að margháttuðum félags-
störfum fyrir sveit sína og hérað.
Þannig var hann um árabil for-
maður hrossaræktarfélags sveit-
arinnar, í stjórn sauðfjárræktar-
félagsins, ræktunarfélagsins, for-
maöur Stóru-Laxárdeildar veiðifé-
lagsins, fulltrúi Gnúpverjahrepps
í MBF í yfir 40 ár og í Kaupfélagi
Árnesinga álíka lengi og um 10
ára skeið í stjórn þess. I þessum
samtökum auðnaðist Einari að
vinna samkvæmt æskuhugsjón
sinni, að treysta þessi samtök til
aukinnar hagsældar fyrir íbúa
þessa héraðs.
Einar hafði alla tíð mikinn
áhuga á stjórnmálum, þó að hann
væri það víðsýnn að það hafði eng-
in áhrif á val kunningja og vina.
Hann gekk ungur í Bændaflokkinn
þegar hann var stofnaður, en þeg-
ar sá flokkur var lagður niður,
gekk hann til fylgis við Sjálfstæð-
isflokkinn og var þar að minu
mati einn af góðu öndunum í þeim
stóra landsmálaflokki. Nokkur
voru þau landsmál sem Einar
hafði sérstakan áhuga á, en það
voru samgöngumál héraðsins með
bættu vegakerfi og byggingu hafn-
ar í Þorlákshöfn, stórvirkjanir
Þjórsár og dreifing raforku um
byggðir landsins, ásamt stofnun
stóriðjuverksmiðja, sem notuðu
orku frá fossaflinu og svo efling
landsbyggðarinnar með ábata-
sömum landbúnaði og vel mennt-
aðri bændastétt.
Einar var svo lánsamur að sjá
flesta þessa drauma rætast og
aldrei fann ég hjá honum nokkurn
ugg um það að úrtölumönnum
tækist að stöðva eðlilega þróun
landbúnaðarins til farsældar fyrir
land og lýð.
Það var frekar dimmt yfir þann
20. október þegar Einar á Hæli
var fluttur til hinstu hvíldar að
Stóra-Núpi að viðstöddu miklu
fjölmenni. Þann dag var sveitin
fríða klædd haustlitum en hvítir
tindar austurfjalla settu hátíðar-
blæ á fjallasalinn. Hér hafði
þreyttur bóndi fengið hvíld eftir
þungbær veikindi og langt og
merkilegt ævistarf. Hann var
hamingjumaður þrátt fyrir allt
því að honum hlotnaðist svo
margt eftirsóknarvert. Hann fékk
í vöggugjöf mikla hæfileika. Hann
fékk sem lífsförunaut konu sem
hann elskaði og virti. Hann eign-
aðist góð og mikilhæf börn og hon-
um auðnaðist að sjá æskuhugsjón-
ir sinar rætast.
Á þessari stundu er mér efst í
huga þakklæti fyrir allt það sem
Einar og fjölskylda hans hafa ver-
ið mér og mínum. Sorg er þó í
sinni og gamli kvintettinn okkar
bræðranna frá Hæli lifir nú að-
eins í minningunni.
En ekki er ástæða til að láta
hugfallast, þvi að hópur ungra
manna af sama stofni er að vaxa
upp og aðrir í fullu starfi, sem
munu fúsir vinna með sama óeig-
ingjarna hugarfarinu að aukinni
farsæld lands og lýðs og Einari á
Hæli var svo eiginlegt, á sínum
langa og góða starfsdegi.
Blessuð sé minning þeirra Gisla
og Einars Gestssona frá Hæli.
Hjalti Gestsson