Morgunblaðið - 10.03.1985, Blaðsíða 59

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. MARZ 1985
59
■——-
Málverk eftir John Everett Millais sern á aft sýna sigur Pizarros á Inkum.
eins ok Cortes, annar kunnur landvinninf;a-
maður, og hafði engan áhuga á að snúa
innfæddum til kristinnar trúar.
Um Pizarro hefur verið sagt að hann hafi
komizt yfir meira gull og silfur en nokkur
annar þeirra mörgu Spánverja, sem fóru til
Ameríku, jafnvel meira en nokkur annar
herforingi í sögunni. Samt barst hann lítið
á.
Diego de Almagro og stuðningsmenn
hans lögðu undir sig Lima og réðu lögum og
lofum í Perú í tæpt ár.
Almagristar voru brotnir á bak aftur
öðru sinni í orrustunni um Chupas, rétt
fyrir utan borgina Huamanga, 16. septem-
ber 1542.
Grafið upp
Þegar stuðningsmenn Pizarros höfðu náð
aftur völdunum var lík Pizarros grafið upp
21. janúar 1544 og jarðsett á nýjan leik með
sæmd undir aðalaltari dómkirkjunnar í
Lima. Þar var líkið í trékistu í um 85 ár.
Eftir það voru jarðneskar leifar Pizarros
fluttar til hvað eftir annað eftir því sem
Brjóstmynd af Pizrro og ástkonu hans.
því er athuganir á beinagrind hans leiddu í
ljós. Hann missti einnig hluta af hægra
olnboganum, bersýnilega þegar hann bar af
sér axarhögg. Sverðstunga í hátsinn varð
honum að lokum að bana eins og fjöldi
vitna bar síðar fyrir spænskum dómstólum,
sem yfirheyrðu tilræðismenn hans.
Líkið fjarlægt
Vinir Pizarros óttuðust að morðingjar
hans mundu höggva höfuðið af líkinu og
festa það upp á staur á torginu (eins og
Pizarro hafði oft gert við óvini sína) og
námu líkið á brott með leynd.
Þeir klæddu Pizarro í hvítan kufl með
rauðum krossi Herorðu riddara heilags
Jakobs og grófu líkið á laun síðdegis sama
dag fyrir aftan kirkjuna ásamt líkum nokk-
urra stuðningsmanna hans.
Diego de Almagro og stuðningsmenn
hans gengu fylktu liði um göturnar og hann
var lýstur landstjóri og yfirhershöfðingi
Perú.
/jLJI Jr f

M/J9IWMJ^ m if
Líkneski Francisco Pizarros gegnt höllinni sem Hernando bróðir hans reisti í Trujillo de
Extremadura, þar sem þeir fæddust.
Skjaldarmerki Pizarros. Atahualpa og hlekkj-
aðir höfðingjar.
Með dauða Pizarros lauk fyrsta kafla
landvinninganna. Hann hafði verið helzti
leiðtogi þeirra frá byrjun og var miskunn-
arlausari en þeir flestir. Hann var haldinn
mikilli metnaðargirnd, en hafði engin ljós
markmið. Hann var enginn heittrúarmaður
kirkjan stækkaði. Hún varð ein fallegasta
dómkirkja Nýja heimsins, en jarðskjálftar
og fleira hrjáði hana.
Þegar líkið var grafið upp 1661 markaði
það þáttaskil samkvæmt gömlu skjali í
dómkirkjunni. Hauskúpu Pizarros var kom-
ið fyrir i blýkassa. Beinagrind hans var sett
í trékassa og flauelsdúkur breiddur yfir.
Skjalið, sem staðfestir þetta, skaut ekki
upp kollinum fyrr en 1935 og þá var annar
Pizarro til sýnis í dómkirkjunni, velvarð-
veitt múmía í steinkistu með glerhliðum.
í nær eina öld hafði múmían heillað út-
lendinga jafnt sem Perúmenn. Engin ferð
til Perú var fullkomin án þess að menn
skoðuðu það sem leiðsögumennirnir kölluðu
„ósviknar, visnaðar leifar Pizarros í
glerkistu".
Múmían hafði verið vandlega söltuð í
þeim tilgangi að varðveita hana, en þessi
tilraun hafði tekizt aðeins að nokkru leyti.
Nokkrir voru haldnir þeim grun að múmían
væri ekki Pizarro. En þar sem ekki lágu
fyrir nokkrar sannanir til stuðnings skjal-
inu frá 1661 gat enginn sannað að þetta
væri fals-múmía. Árið 1945 hlaut læknir í
Perú jafnvel verðlaun í læknisfræði fyrir að
sýna með vísindalegum rökum að múmían
væri Pizarro.
Beinin fínnast
Þegar borgarstjórn Lima ákvað að heiðra
Pizarro á 350 ára ártíð hans 1891 var múmí-
an sýnd almenningi.
Svika-múmían væri enn á sínum stað, ef
dyntir í fjórum verkamönnum hefðu ekki
leitt til þess að síðari saga Pizarros hófst.
„Þeir voru sendir inn í grafhvelfingu
dómkirkjunnar til þess að gera nokkrar
breytingar," sagði Ludena. „Eitt sinn þegar
þeir voru að slæpast opnuðu þeir samliggj-
andi vegg, sem ekki var ætlazt til að þeir
snertu."
Þeir fundu veggskot og blýkassa með
óskýrri áletrun á lokinu. Þar sem sagði að í
henni væri hauskúpa Francisco Pizarros.
Við hliðina á blýkassanum lá trékassi með
beinum sem voru sveipuð flauelsdúk.
Beinin voru því miður of mörg — þetta
voru raunar næstum því fjórar heilar
beinagrindur. Með hjálp bandarískra vis-
indamanna tókst Perúmönnum að lokum að
flokka beinin: ein beinagrindin var af karl-
manni, ein af háaldraðri konu og tvö af
tveimur ungum börnum.
Vísindamenn telja að Pizarro kunni að
hafa verið faðir barnanna. Konan kann að
hafa verið frænka landvinningamannsins,
er lézt í kringum 1590. Þeir eru vissir um að
karlmaðurinn sé Pizarro sjálfur.
„Hauskúpan var lykillinn að lausn gát-
unnar. Höfuðkúpan og beinagrind manns-
ins áttu alveg nákvæmlega saman," sagði
Garcia. „Líkamlegu sannanirnar styðja að
öllu leyti hinn sögulega vitnisburð. Menn
sjá ekki aðeins, heldur nánast finna, sverðs-
höggið. Á þessu leikur enginn vafi. Við höf-
um (fundið) Francisco Pizarro."
Frekari sannanir
Þó þurfti að afla margra frekari sannana
og ekki var til fé til þess að greiða laun fyrir
það starf. Það tók Ludena sjö ár að koma
sér upp hópi vísindamanna frá mörgum
löndum til þess að taka þátt í öflun frekari
sannana í sjálfboðaliðsvinnu.
Rannsóknir þeirra leiddu í Ijós að beinin
voru frá réttri öld og að maðurinn hafði
verið jafngamall og Pizarro þegar hann
lézt. Þeir fundu blýagnir á hauskúpunni,
sem benti til þess að hún hefði verið lengi í
kassanum. Rannsóknir með röntgengeisl-
um, sem vörpuðu skýru ljósi á sárið sem
sverðið olli og tugi annarra sára, voru úr-
slitaröksemdirnar.
Háskólinn í Florida „endurgerði" jafnvel
andlit Pizarros með tækni, sem er notuð til
að auðvelda mönnum að bera kennsl á fórn-
arlömb slysa nú á tímum.
Þegar hið sanna kom í ljós að lokum
„mætti það nokkurri andúð heimamanna í
fyrstu. Fólki þótti vænt um múmíuna sína,“
sagði Ludena. „En ég vissi að við mundum
sigra. Þegar blýkassinn fannst hættu prest-
ar að blessa múmíuna er þeir gengu um
dómkirkjuna með reykelsi."
í janúar beygði borgarstjórn Lima sig
fyrir vísindunum og fyrirskipaði að bein
hins raunverulega Pizarros yrðu flutt I
grafhvelfingu dómkirkjunnar eins og land-
vinningamaðurinn hafði mælt fyrir um i
erfðaskrá sinni. Honum var komið þar fyrir
10. janúar.
Þótt gátan hafi verið ráðin á fullnægj-
andi hátt að allra dómi er eftir að svara
þeirri spurningu hver múmían, sem sigldi
undir fölsku flaggi, er í raun og veru. Hvaða
maður var þetta?
„Þar sem múmían er ekki Pizarro er
kirkjan dálítið hikandi við að leyfa okkur að
rannsaka hana,“ sagði Garcia. „Fljótleg at-
hugun gefur til kynna að hann hafi dáið af
eðlilegum ástæðum á sextugsaldri — ef til
vill allt að einni öld síðar en Pizarro. Ég
býst við að hann hafi aðeins verið skrif-
stofuembættismaður."
(International Herald Tribune o.fl. gh.)
1
Húsgagnasýnlng í dag
kl. 2—5
Borgarhúsgögn
Hreyfilshúsinu viö Grensásveg
símar 686070 og 685944