Morgunblaðið - 08.09.1985, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. SEPTEMBER 1985
9

HUGVEKJA
KIRKJA Á
KROSSGÖTUM
Annar þáttur
eftir SÉRA HEIMISTEINSSON
Þegar upp eru dregnar myndir
af því tagi, sem hér var gjört
fyrir einni viku, hlýtur ævinlega
að gæta nokkurrar einföldunar.
Svo var og þvi sinni. Ótaldar
spurningar vakna. En ég hyggst
hvorki bera þær fram né heldur
svara þeim. Þær eru betur
komnar í brjósti hvers og eins
sem gneistar, er síðar gætu
tendrað loga og borið birtu um
víða vegu.
Ein er þó sú spurning, sem
vert er að ígrunda öðrum frem-
ur: Er ekki hæpið að tala um
kirkjuna sem áhorfanda að
hnignun þeirrar menningar, er
einkenndist af vonglaðri verald-
arhyggju og hæst bar um hríð?
Er kirkjan nokkuð annað en
hluti sömu menningar? Eru
henni ekki búin óskilin örlög
með þeirri viðamiklu fléttu, sem
hún svo lengi hefur verið sam-
slungin, ýmist i andófi eða að-
lögun?
Þessari spurningu verður að
svara játandi að hluta til: Kirkj-
an ber í farangri sínum drjúgan
skerf viðhorfa, sem hún tileink-
aði sér á uppgangstimum afhelg-
unarinnar. Því góssi skyldi hið
allra fyrsta varpað fyrir borð.
Farið hefur fé betra. Ef ein-
hverjum þykir sem kirkjan sé að
hrynja sakir þess uppgjörs, er sá
hinn sami hvattur til að endur-
skoða viðhorf sín og hugleiða
rætur mála að nýju.
Sérstaða stríð-
andi kirkju
Meginsvarið við spurningunni
er nefnilega neikvætt. Kirkjan
er engan veginn einungis samof-
in þeirri arfleifð síðustu tveggja
alda, sem nú er að ganga á
grunn. Kirkjan byggir fyrst og
fremst á allt öðrum grundvall-
arviðmiðunum og verðmætum.
Þau rekja rætur aftur til stofn-
ana kirkjunnar, Jesús Krists, og
eru ofar sviptivindum veraldar-
sögunnar.
Þetta er ekki „trúaratriði",
heldur söguleg staðreynd. Fjár-
sjóður frumkristninnar hefur æ
ofan í æ sýnt sig búa yfir þess
konar endurreisnarmætti, er
lætur til sín taka í nýjum og nýj-
um myndum frá öld til aldar og
er frámunalega óháður aðstæð-
um á hverjum tíma. t þessum
sjóði á kirkjan þann aflgjafa, er
nú skyldi hagnýttur á allar lund-
ir, einmitt nú, á þeim krossgöt-
um, sem orðnar eru hlutskipti
okkar.
Við höfum alls enga ástæðu til
að örvænta. Verum þvert á móti
einkar sigurviss. Skirrumst um-
fram allt ekki við að hefja á loft
þau einföldu en afdrifaríku
sannindi, að kirkjan og kirkjan
ein býr yfir hugmyndalegum
lausnum á vandkvæðum yfir-
standandi aldar.
Lausnirnar sækir kirkjan til
Drottins síns, Jesús Krists.
Kristnir menn eru ráðamenn
þeirra lausna. Það er ekki sagt
af yfirlæti, enda höfum við ekki
til þess arna unnið. Einungis er
bent á staðreynd. En sú stað-
reynd er gleðiefni, sem gjörir
okkur kleift að bera höfuðið
hátt, án hroka fyrir alla muni,
en einnig án lémagna undan-
sláttar. Við erum handhafar
sannleika, sem hefur staðið af
sér umrót aldanna og mun enn
gjöra slikt hið sama. Leggjum
því kveinstafinn á hilluna, drög-
um sverð trúarinnar úr slíðrum
og gjörumst „stríðandi kirkja" á
ný, að hætti hinna fyrstu læri-
sveina Jesú Krists. Tökum frum-
kvæðið í umræðu aldarinnar um
líf og lífsgildi. Gjörum kristin
sjónarmið að umræðugrundvelli
og útgangspunkti, þegar fjallað
er um mannlega tilveru í öllum
myndum.
Röng við-
brögð kirkjunnar
Viðbrögð kirkjunnar við hruni
veraldarhyggjunnar hafa eink-
um verið á tvo vegu: Annars veg-
ar hefur kirkjan hlaupið undir
bagga með óttaslegnum full-
trúum afhelgunarinnar. Hins
vegar hafa einstakir hópar
kristsmanna nær og fjær snúið
baki við vandamálapakkanum
þverum og endilöngum, eigin-
lega snúið sér til veggjar og
breitt upp yfir höfuð, gefið sig að
innra lífi undir formerkjum sér-
legra upplifana ellegar
markverðrar arfleifðar.
Fyrrnefndu viðbrögðin eru
skiljanleg, en röng. Sama máli
gegnir um síðarnefndu úrræðin.
Ræðum þau hvort fyrir sig,
hjálparsveitarsjónarmiðið ann-
ars vegar, heimsflóttann á hina
hlið.
Félagsleg athafnasemi
Ég gat þess í fyrra þætti, að
veraldarhyggja okkar daga hafi
týnt framtfð sinni. Fortið á hún
enga í eiginlegum skilningi. Hún
er gjörsneydd rótfestu í lifandi
hefð, styðst ekki við annað en
steingjörðar kennisetningar frá
18. og 19. öld. Þær setningar eru
þess ekki lengur megnugar að
blása lífi í menn eða samfélög.
Vart verður séð, að margir taki
mark á þeim lengur.
Öld sem glatað hefur tengslum
við fortíðina og misst sjónar á
framtíðardraumi sínum er rúin
heildarviðhorfi. Hún er án and-
IHUGVEKJA
Við höfum alls enga ástœðu til að ör-
vœnta. Verum þvert á móti einkar sig-
urviss. Skirrumst umfram allt ekki við
að hefja á loft þau einföldu en afdrifa-
ríku sannindi, að kirkjan og kirkjan ein
býr yfir hugmyndalegum lausnum á
vandkvœðum yfirstandandi aldar.
vörumerki á og lætur falar á út-
söluverði.
Ekki skal gjört lítið úr við-
leitni kirkjunnar til að lina þján-
ingar manna með félagslegum
aðgjörðum í anda skammvinnra
skyndiúrræða hinna ýmsu
stjórnmálahræringa. Afskipti
hennar af heimsmálum verður
heldur ekki löstuð, ef hún hefur
þau í frammi á kristnum for-
sendum. En það mun lýðum
ljóst, að þeim mun rækilegar
sem kirkjan temur sig við
heimsins hátt því styttri verður
bæjarleiðin fram af því
hugmyndalega hengiflugi, sem
nú blasir við veröld andvana efn-
ishyggju. Það skiptir í rauninni
ekki máli þótt sjálfsmyndarlaus
kirkja hrynji ásamt með
sjálfsmyndarlausri samtíð. En
lits, yfirbragðs og samstæðrar
sjálfsveru. Hún fæst við að leysa
úr aðvífandi vandkvæðum frá
stund til stundar, en gjörir sér
ekki altæka áætlun í nokkru
efni.
Kirkjan er orðin svo vön því
að stika í takt við þessa verald-
arhyggju, ýmist í andófi eða að-
lögun, að einnig hún virðist í
mörgu falli hafa glatað framtíð-
arsýn sinni. Ennfremur á kirkj-
an það til að blygðast sín fyrir
eigin fortíð, svo undarlegt sem
það nú hlýtur að virðast.
Afleiðingarnar láta ekki á sér
standa: Sjálfsmynd kirkjunnar
er iðulega óljós. Afhelguð veröld
býr við sjálfsmyndarkreppu, og
kirkjan tekur ofan sjálfsmynd
sína veröldinni til samlætis.
Eðlilegt er að kirkjan við þess-
ar aðstæður leiti sér athvarfs í
verkefnum virkra daga, gangi
inn i glaum aldarinnar, eigni sér
jafnvel snyrtilega kramvörubúð
á stórmarkaði líðandi stundar og
selji þar einhverjar nauðsynjar,
sem aðrir hafa að vísu á boðstól-
um einnig, en kirkjan setur sitt
þetta er það sem kynni að gjör-
ast, ef svo fer sem horfir.
Hitt er alvörumál, ef kirkja,
sem stödd er á krossgötum ofan-
verðrar 20. aldar, ekki ber gæfu
til að þjóna þeim sannleika, sem
henni einni er falinn; ekki býr
yfir þreki til að taka upp
sjálfsmynd sína að nýju og halda
henni hátt á loft andspænis ver-
öldu, sem Guð hefur skapað og
endurleyst og sem þarfnast
Guðs; ekki megnar að knýja þá
veröldu til að ganga í sjálfa sig
og þekkja eigin mynd í mynd
kirkjunnar og í mynd þess Guðs,
sem skapar og endurleysir.
Takist þetta ekki, hefur kirkj-
an brugðizt mönnum og Drottni
sínum. Þá mun hann rétta fram
hönd sína og flytja ljósastikuna
um set. Mun þá fara fyrir lítið
allt okkar félagsmálavafstur,
allir okkar trúartilburðir og öll
okkar yfirborðskennda menn-
ingarviðleitni, hvort hún nú
fremur er stunduð í nafni ný-
lundunnar ellegar þeirrar forn-
eskju, sem t.a.m. sjálfum mér er
hugstæðust.
Heimsflóttinn
Síðari vjðbrögð kirkjunnar við
hruni veraldarhyggjunnar eru
jafnvel enn skiljanlegri en hin
fyrri. Þar á ég við heimsflóttann.
Oðrum þræði höfum við verið á
flótta undan afhelguninni alla
tíð. Okkur hefur liðið illa innan
um þessa flatneskjulegu efnis-
hyggju, þessa grunnfærnislegu
manndýrkun og órökstuddu
bjartsýni. Við erum orðin vön
því að snúa baki við þessu með
sjálfum okkur, þótt við fyrir
kurteisi sakir látum sem ekkert
sé.
Svo óræstileg sem afhelgunin
virðist, eru rústir afhelgunar-
innar sýnu nöturlegri. Enginn
þarf að undrast, þótt menn í
glundroða samtíðar hverfi að
innilegu trúarsamfélagi i hópi
fárra vina ellegar t.a.m. sökkvi
sér niður í litúrgískar unaðs-
semdir frá fyrri öldum, en láti
sviðna jörð veraldarhyggjunnar
einfaldlega lönd og leið.
Eigi að síður eru þessi við-
brögð jafnvel enn fjær þeirri
stríðandi kirkju, sem veröldin nú
þarfnast. Það má ekki gleymast
eina andartaksstund, að þær
hinar hrundu hallir, sem afhelg-
unin hírist í og margur einlægur
kristsmaður fyrir alla muni vill
gleyma, eru einnig skapaðar af
Guði, upphaflega í Guðs mynd,
og eru ætlaðar til frelsunar, til
hjálpræðis og viðreisnar, en ekki
til fordæmingar og endanlegrar
útskúfunar. Það er þægileg
sjálfselska að snúa baki við þess-
um brotnu borgum. En það er
ekki guðselska, því að Guð býr í
rústunum. Afskræmd er mynd
hans þar, bæld og beygð á allar
lundir. En hún er þar samt og
vill rísa úr öskunni. Og gleymi
kirkjan þessu, hefur hún enn og
aftur gleymt hlutverki sínu og
því mannskyni, sem hún á að
þjóna. Guð mun þá enn fá ein-
hverjum öðrum hlutverkið í
hendur, tendra ljós á stiku sinni
i nýjum stað, meðan við blund-
um undir feldi með höfuð upp að
vegg og nærumst á eigin ímynd-
unum, alls fjarri honum, sem við
þykjumst vera að leita og þjóna.
Leitum betur
Kirkja á krossgötum okkar
eigin aldar gjörir því hvorki rétt
í að gefa sig samtíðinni á vald né
heldur hafna henni. Annarra
viðbragða er þörf. Leitum betur.
Leitum þess lífsviðhorfs, þar
sem saman fer guðsmynd og
heimsmynd. Ræktum þá trú, er
meðtekur lífið allt sem sakra-
menti guðlegrar náðar og návist-
ar. Iðkum þá breytni sem bygg-
ist á slíkri trú.
Um þau efni verður fjallað í
þriðja og síðasta þætti þessa
máls.
I
!
4
j
!
i
r
v
SÖLUGENGI VERÐBRÉFA 9. SEPT. 1985
Sparlsbiteim. happdraettlslán og TerSbiel
Sölugengi Avöxtun- Dagafjöldi
Ar-flokkur pr.kr.100 arkrafa tll innl.d
1971-1 782,80 Innlv i Seftlab 15. 85
1972-1 20 788,66 7,50%
1972-2 17.185,51 Innlv. i Seðlab 15.09.85
1973-1 12.514,96 Innhr. i Seðlab 15.09.85
1973-2 11.519.54 7,50% 136 d.
1974-1 7.584.97 Innlv. i Seðlab 15.09.85
1975-1 6.072.56 7,50% 121 d.
1975-2 4.513,06 7,50% 136 d.
1976-1 4.103,44 7,50% 181 d.
1976-2 3.358,77 7,50% 136 d.
1977-1 2 946,19 7,50% 196 d.
1977-2 2605,31 Innlv. i Seðlab 10.09.85
1976-1 1 997,68 7,50% 196 d.
1978-2 1.664,34 Innlv i Seðlab 10.09.85
1979-1 1.362,53 7,50% 166 d.
1979-2 1.085,03 Innlv. i Seðlab 15 09.85
1980-1 924,04 7,50% 216 d.
1980-2 732,45 7.50% 46 d.
1981-1 623,65 7.50 % 136 d.
1981-2 454,37 7,50% 1 ér 36 d.
1982-1 427,25 7,50% 172 d.
1982-2 324,76 7,50% 22 d.
1983-1 248,23 7,50% 172 d.
1983-2 157,66 7,50% 1 ár 52 d.
1984-1 153,52 7,50% 1 ar 142 d.
1984-2 145,74 7,50% 2 ár 1 d.
1984-3 140,85 7,50% 2 ar 63 d
1985-1 126,52 7,50% 2 ár 121 d.
1975-G 3.713,65 8,00% 82 d.
1976-H 3.422,37 8,00% 201 d.
1976-1 2.612,39 8,00% 1 ár 81 d.
1977-J 2.338,81 8,00% 1 ár 202 d.
1981-1FL 495,16 8,00% 232 d.
1985-1IB 83,20 11,00% 10 Ar, 1 afb. á árl
1985-2IB 86,16 10,00% 5 Ar, 1 afb. é árl
Veðskuldabrél - verðtryggð
Lánst 2afb. áári Nafn- vexlir HLV Sölugengi m.v mism ávöxtunar kröfu
12% 14% 16%
1 ár 4% 95 93 92
2ár 4% 91 90 88
3ár 5% 90 87 85
4ár 5% 88 84 82
5ár 5% 85 82 78
6 ar 5% 83 79 76
7 ár 5% 81 77 73
8ar 5% 79 75 71
9ár 5% 78 73 68
10 ár 5% 76 71 66
Veðskuldabréí - orerðtryggð
Sölugengi m.v.
Lánst. 1 afb. á ári 2afb. áárt
20% 28% 20% 28%
lár 79 84 85 89
2 ár 66 73 73 79
3ár 56 63 63 70
4ár 49 57 55 64
5ár 44 52 50 59
Kjarabrel
Verðbrélasjóðsins
<kngl pr. / « 1,
Nafnvwd SöHnwrd
5.000 6.045
50.000 60.450
Orðsending tíl eigenda
Sparískírteina Ríkissjóðs:
Nú er enn komið að innlausn Spariskírteina
10. og 15. september.
Við bendum ó tvo góða ávöxtunarkosti
sem geía 13 - 18% vexti umfram verðtryggingu.
Kjarabrél Verðbréíasjóðsins
og verðtryggð veðskuldabréí.
Veróbréfámarkaóur
Fjárfestingaifélagsias
Fjárhúsinu, Hafnarstræti 7.
101 Reykjavík, sími 28566.