Morgunblaðið - 22.09.1985, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. SEPTEMBER1985
B 7
Bandaríkjamönnunum gert við-
vart.
Bandaríska rannsóknarskipið
Knorr var þá við athuganir í nánd
við Azoreyjar. Ákveðið hafði verið
að nýi köfunarflekinn Argo, sem
hannaður hafði verið hjá Woods
Hole-stofnuninni undir hand-
leiðslu dr. Ballards, skyldi reyndur
við djúpköfun, og þar sem Ballard
hefur sjálfur jafnan haft mikinn
áhuga á örlögum Titanics, fór hann
fram á að fá að reyna Argo við
leit að flakinu. Reyndist ekkert því
til fyrirstöðu.
Um miðjan ágúst fór því Ballard
ásamt fleiri vísindamönnum frá
Woods Hole áleiðis til Azoreyja,
þar sem þeir fóru um borð í Knorr.
Seint í ágúst komu þeir svo á slóðir
frönsku vísindamannanna. Þar
sem erfitt er að draga upp ná-
kvæma mynd eftir upplýsingum
frá sónar, eða hljóðsjá, gátu
Frakkarnir ekki gert sér ljóst
hvaða þúst það var, sem þeir höfðu
fundið á botninum. Var því Argo
sökkt þarna niður, og flekinn dreg-
inn fram og aftur eftir svæðinu.
Ekki leið á löngu áður en hið sanna
kom í ljós.l
Skuturinn brotinn
Eftir að flakið fannst og það
hafði verið staðsett nákvæmlega
með aðstoð gervihnattar hófu vís-
indamennirnir nánari skoðun á því
eftir því sem veður leyfði. En oft
þurfti að gera hlé á rannsóknunum
vegna vinda og sjávargangs. Not-
uðu vísindamennirnir bæði Argo
og annan köfunarfleka, Angus,
trúlega nefndur eftir ástarguðin-
um í keltneskum sögnum. Sá fleki
var einnig búinn hljóðsjá og flóð-
ljósum, en í stað sjónvarpsvéla
voru á honum myndavélar til töku
á litmyndum. Þrátt fyrir flóðljós
flekanna þurftu myndavélar
þeirra sérlega ljósnæmar filmur
þarna niðri í myrkinu, eða 200.000
ASA, en til samanburðar má nefna
að venjulegar ljósmyndafilmur
áhugamanna eru 100—200 ASA,
og þær ljósnæmustu í almennri
notkun 1000 ASA. Skoðun flaksins
hófst fremst við stefnið, þar sem
hafísinn hafði opnað nærri 100
metra skurð eftir kinnungnum
stjórnborðsmegin, og haldið þaðan
aftur með flakinu. Segir dr. Ball-
ard að mjög skýrar myndir hafi
fengizt, jafnvel verið unnt að
greina einstaka hnoðnagla. Fjórir
strompar voru á Titanic, en á flak-
ið vantaði þann fremsta og þann
aftasta. „Við fórum framhjá inn-
ganginum í danssal fyrsta farrým-
is, yfir leikfimissalinn, og rákumst
utan í næstfremsta strompinn. Svo
kíktum við inn í skipið niður um
loftræstigat," segir Ballard. í
fyrstu fundu vísindamennirnir
ekki skut flaksins, því aftasti hluti
skipsins hafði brotnað af, en hann
fannst nokkru síðar fyrir aftan
flakið sjálft.
Eftir um viku rannsóknir var
þeim hætt í bili og rannsóknar-
skipin héldu á brott. Heim fluttu
vísindamennirnir með sér rúmlega
12.000 ljósmyndir í lit, teknar af
flakinu á hafsbotni, og fjölda
myndbanda.
Njósnaflugvél
Eins og fyrr segir hafa áður
verið gerðir út leiðangrar til að
leita flaksins af Titanic. Sá sem
mest hefur lagt sig fram við leitina
er auðkýfingurinn Jack Grimm,
forstjóri Grimm Oil Company i
Abilene, Texas. Hann hefur eytt
milljónum dollara í að gera út
þrjá leiðangra, árin 1980, 1981 og
1983. Eftir leiðangurinn 1981 hélt
Dr. Robert Ballard.
Grimm því fram að hann hefði náð
sjónvarpsmyndum af einni skips-
skrúfunni af Titanic, en myndirn-
ar voru óskýrar og engin leið að
staðfesta hvað á þeim sást. í síð-
asta leiðangrinum, árið 1983, tókst
ekki að staðfesta fund skrúfunnar
enda veður þá slæmt. Þá má nefna
það að jafnvel kvikmyndafélagið
Walt Disney Studios kannaði
möguleika á að senda út leitarleið-
angur, og varði um 70 þúsund
dollurum i undirbúning, en hætti
svo við.
Bandarísku og frönsku vísinda-
mennirnir, sem nú hafa loks fund-
Mynd tekin frá Argo niður á framdekkið, þar sem sjá má krana og bómu
stjórnborðsmegin og bómuna af bakborðskrananum.
ið Titanic, reyndu í fyrstu að halda
fundi sínum leyndum, og ekki er
alveg ljóst hvernig fyrstu fréttirn-
ar bárust út. Eftir það var reynt
að koma i veg fyrir að nákvæm
staðsetning yrði gefin upp. „Ég
vildi helzt halda þessu leyndu, þvi
aðrir aðilar voru þegar farnir að
tala um að koma hingað til að
plægja og skafa botninn, sem hefði
getað eyðilagt flakið," sagði Ball-
ard. „Titanic er mjög heillegt, og
við viljum ekki að hver sem er
geti komið hingað og brotið það
niður.“
Þrátt fyrir varúðarráðstafanir,
eiga þó vísindamennirnir sjálfir
nokkra sök á því að öðrum er kunn
staðsetningin, því strax daginn
eftir fundinn fengu kanadísk og
bandarísk sjónvarpskerfi að senda
þyrlu á vettvang til að sækja film-
ur. Nokkru síðar kom svo óþekkt
flugvél og sveimaði yfir svæðinu.
„Því miður kom hún rétt um það
leyti sem við vorum að innbyrða
leitartæki okkar, og hún sveimaði
yfir okkur nægilega lengi til að
gera nákvæma staðarákvörðun,"
segir Ballard. „Mér þótti þetta afar
slæmt. Hefði hún komið nokkrum
klukkustundum seinna, hefðum
Bandartska rannsóknarskipið Knorr.
við verið á bak og burt. Ég hef
ekki hugmynd um hverjir voru
þarna á ferð.“
Hvað hefur flakið að
geyma?QL Þótt flestir telji
það nánast útilokað að unnt verði
að ná flakinu upp af hafsbotni, er
vitað um marga nú þegar sem
hafa hug á að ná einhverjum verð-
mætum þaðan með slæðingartækj-
um, þvi eins og Grimm segir:
„Hvert brot sem næst upp úr skip-
inu verður verðmætt, því engum
hefur áður tekizt að ná neinu
þaðan.“
Ekki eru menn á einu máli um
hvaða dýrgripi flakið af Titanic
hafi að geyma, en sögusagnir hafa
lengst af verið á kreiki um gifurleg
verðmæti í demöntum, gulli og
skartgripum. Vissulega var mikill
fjöldi auðmanna meðal farþeg-
anna í þessari fyrstu og síðustu
ferð skipsins og eiginkonur þeirra
skörtuðu glæsilegum skartgripum.
En það voru þessar sömu konur
sem voru flestar meðal þeirra 713
farþega og sjómanna sem fengu
sæti í björgunarbátunum og kom-
ust af. Og þær höfðu tíma áður en
skipið sökk til að taka skartgripina
með sér.
Til er sérstakt sögufélag,
„Titanic Historical Society”, sem
safnað hefur öllum tiltækum gögn-
um varðandi slysið. Talsmaður fé-
lagsins, John Eaton, segir að allar
sögur um mikla fjársjóði í flakinu
séu stórlega ýktar. „Éngar kröfur
voru bornar fram á tryggingafé-
lögin um bætur fyrir týnda fjár-
sjóði, aðeins fyrir eðlilegan far-
angur farþega á lystiskipum,"
segir Eaton. „Flestir kröfurnar
voru frá einstaklingum, og námu
þær alls 13 milljónum dollara,
bæði vegna dauða og eigna þeirra
sem með skipinu voru. Einu verð-
mætin í flakinu eru sennilega
sögu- og vísindalegs eðlis. Það er
líklega litlu unnt að bjarga. Titanic
er minnisvarði um það sómafólk,
karla, konur og börn, sem með því
fórst. Mér finnst það ætti að
afmarka nokkurnveginn slysstað-
inn inn á kort og sjókort og gera
hann að alþjóðlegu verndarsvæði
undir eftirliti einhverrar stofnun-
ar Sameinuðu þjóðanna, eða full-
trúa frá Bandaríkjunum, Bret-
landi og Kanada."
Hver á flakið?
Óljóst er hvar á flakið af Titanic.
Samkvæmt brezkum siglingalög-
um heldur eigandi skips eignar-
réttinum á flakinu nema hann
afsali sér honum eða mjög langt
sé um liðið frá því skipið sökk.
Titanic var eign White Star-skipa-
félagsins, en 22 árum eftir slysið
var félagið sameinað Cunard Line-
skipafélaginu. 1 samningum þar
að lútandi er tekið fram að Cunard
yfirtaki skip og mannvirki White
Star, en ekki félagið sjálft, sem
var lagt niður. Tryggingar skipsins
voru að bestu boðnar út á vegum
Lloyd’s í London. Stærsti trygg-
ingaraðilinn var Commercial Un-
ion and Royal Exchange, en upp
undir 60 tryggingaraðilar aðrir
tóku þátt i tryggingunum. Eftir
slysið afsöluðu tryggingaraðilarn-
ir sér yfirleitt eignarrétti, og að
dómi margra varð Titanic þá á ný
eign White Star, sem nú er ekki til.
Flestir eru sammála um að flak-
ið af Titanic fái að hvíla til eilífð-
ar, þar sem það stendur svo til á
réttum kili á hafsbotni niðri á um
4.000 metra dýpi. Ekki eru þó alveg
allir sama sinnis. John Pierce, sem
nýlega notaði uppblásna seglpoka
Þannig ímyndar einn blaðateiknarinn sér hvernig umhorfs sé á hafsbotninum þar sem Titanic hvflir. Fremst á flakinu er 100 metra rifa eftir ísjakann, en að aftan er skuturinn brotinn frá.