Morgunblaðið - 22.09.1985, Blaðsíða 14

14 B
MQRGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. SEPTEMBER 1985
jl
| KYNÞATTAMISRÉTTIÐI
Laun heimsins eru
ekki alltaf vanþakklæti
Verslunin blómgast sem aldrei
fyrr hjá honum Dan Watson
MÓTMÆLI: Daglega lífíð þeirra svörtu í Suður-Afríku.
ibarnaskápurIB^^BBII
Bang! Bang!
IManchester á Eng-
landi er nú verið að
semja um leyfi fyrir nýrri
íþróttagrein, sem felst í
því að elta uppi og skjóta
fólk. Það sama er einnig
uppi á teningnum í Birm-
ingham og víðar og þeir,
sem fyrir þessu framtaki
standa, segja, að hér sé
ekki aðeins um að ræða
bráðskemmtilega dægra-
dvöl, heldur einnig rífandi
viðskipti.
Fyrir rúmar 700 kr. á
dag, matur innifalinn, er
þátttakendum fengin
byssa í hönd, sleppt laus-
um í skóglendi og sagt að
skirrast ekki við að skjóta
næsta mann, sem hann
kemst í færi við. Ef hann er
eitthvað hikandi verður hann bara
skotinn sjálfur.
„Skærurnar" eins og þessi
„skemmtilegi ævintýraleikur"
kallast eru nú þegar stundaðar á
tveimur stöðum í Surrey og þar fá
þátttakendur búninga i felulitum
og skjóta hver á annan með sér-
stökum byssum, loftbyssum, sem
geta „drepið" á fimmtíu metra
færi. Skotin eru hylki með merki-
bleki, sem auðveldlega má þvo úr
fötunum.
„Skærurnar" eru að verða mjög
vinsælar í Bretlandi. Kit Peters,
einn af eigendum tveggja staða í
Oxted og Chelsham, telur, að fyrir
lok næsta árs muni rúmlega 60.000
manns af báðum kynjum stunda
þær.
„Leikurinn snýst um að skjóta
eða vera skotinn, um kúreka og
indíána eða hvað sem menn kjósa.
Viö höfum alls konar búninga í
felulitum en þetta er þó enginn
hermannaleikur," segir Peters.
„Stundum koma til okkar menn,
sem taka leikinn mjög alvarlega.
Þeir eru mjög smámunasamir með
felubúninginn enda er ekkert
gaman að vera skotinn og vita
ekki einu sinni hvaðan skotið kem-
ur. Menn finna líka dálítið fyrir
skotinu, svona eins og tennisbolta
væri kastað i þá og þó heldur
minna.“
í „skærunum" taka yfirleitt þátt
tvö gengi, 20 menn í hvoru, og
leggur hvor hópur um sig upp frá
sínum stöðvum í skóginum.
Markmiðið er að hertaka stöðvar
óvinagengisins og komast yfir
gunnfána þess.
— ANDREW MONCUR
við aðalgötuna í Port Elizabeth,
hafnarborg á Indlandshafsströnd
Suður-Afríku. Verslunin er yfir-
full af fólki og Watson, geðugur
ungur maður og íþróttamannslega
vaxinn, segist halda, að veltan
hafi meira en tvöfaldast á einum
mánuði.
Handan götunnar er öðru vísi
um að litast. Þar eru gluggatjöldin
fyrir í nærri 20 verslunum og við
athugun hefur komið í ljós, að í
hverri einustu verslun í borginni,
nema versluninni hans Watsons,
hafa viðskiptin dregist saman um
30—100% frá því um miðjan júlí.
Það var þá, í miðjum júli, sem
blökkumenn í Austur-Höfðahér-
aði tóku að beita viðskiptunum
sem vopni í baráttunni gegn að-
skilnaðarstefnunni og árangurinn
hefur verið stórkostlegur. Við-
skiptalífið í Port Elizabeth er lam-
að. Blökkumenn hafa þó ekki, þótt
þeir hafi uppgötvað þetta öfluga
vopn, gerst aðskilnaðarsinnar
sjálfir.
Þegar ákveðið var að beita
viðskiptavopninu hafði skipulags-
nefndin samband við Watson og
bræður hans fjóra og sagði þeim,
að verslanirnar þeirra fjórar yrðu
undanþegnar banninu. Var þessi
undantekning gerð í virðingar-
skyni við þá bræður, sem fyrir níu
árum hættu að leika með rúgbý-
liði, sem eingöngu var skipað hvít-
um mönnum, og fóru að leika fyrir
lið blökkumanna í bænum, en allir
eru þeir mjög góðir leikmenn.
Þeir Watson-bræður fengu að
gjalda þessa dýru verði. Þeir voru
settir í ævilangt bann hjá rúgbý-
sambandinu fyrir hvíta menn og
fyrrum vinir þeirra og félagar
virtu þá ekki viðlits. Hvítir menn
hættu einnig alveg að versla við
þá. Þeir voru litnir hornauga af
hvítum mönnum en þeim mun
meira virtir af blökkufólkinu í
Kwazekele, Zwide og New Bright-
on, sem leit á þá sem hetjur.
Vegna þess, að blökkumenn
hættu að versla við aðra hvíta
menn en þá Watson-bræður er í
meira en nógu að snúast hjá þeim
enda kaupa 300.000 blökkumenn
allan sinn fatnað í versluninni
þeirra. Þessi velgengni þeirra hef-
ur hins vegar valdið nýjum
ofsóknum á hendur þeim. „Hingað
koma stundum nokkur hundruð
lögreglumanna, sem standa bara
aðgerðalausir í versluninni af þvi
þeir vita, að blökkumennirnir
koma ekki inn í hana á meðan,“
segir Watson.
Yngsti bróðirinn, Dan, er sá
þeirra, sem verst varð úti vegna
banns rúgbý-sambandsins. Dan
var mjög efnilegur leikmaður og í
hópi þeirra 30, sem velja átti úr
fyrir ferð landsliðsins til Frakk-
lands. Landsliðsþjálfarinn sagði
Dan, sem þá var 21 ár, að ef hann
bara hætti að umgangast blökku-
mennina væri hann öruggur með
að verða valinn. Dan sagði þjálf-
aranum að éta það sem úti frýs, og
þar með var lokið draumum hans
um mikinn frama í rúgbýleiknum.
Dan Watson virðist heldur ólík-
legur til að líða pólitískt píslar-
vætti, sker sig úr í fáu öðru en því,
að hann hefur andstyggð á að-
skilnaðarstefnunni. Það getur
hann þakkað foreldrum sínum,
segir hann. Faðir hans var prestur
í hvítasunnusöfnuði og þeim
bræðrum var kennt að taka trúna
alvarlega, t.d. það boðorð Krists,
að menn skuli elska náunga sinn.
- ALISTER SPARKS
| VENEZUELA
Eiginmenn eru
víst óvíða
eins lausbeislaðir
Þegar ungt fólk fellir hugi
saman verða afleiðingarnar
oftast þær, að það gengur í hjóna-
band fyrr eða síðar. Þannig er því
þó ekki varið í Venezúela. Frá
alda öðli hefur unga fólkið þar í
landi gert það sem því lystir án
tillits til ríkis og kirkju. Fyrir
vikið er í landinu urmull af óskil-
getnum börnum og fjölskyldu-
bönd eru losaraleg, einkum meðal
verkafólks. Rúmlega hálf milljón
barna er fædd utan hjónabands
og hefur sú staðreynd vakið
áhyggjur meðal félagsvísinda-
fólks. Maritza Montero þjóðfé-
lagsfræðingur sem starfar við
Háskólann í Caracas hefur reynt
að grafar fyrir um orsakir þessa
losarabrags og komizt að raun um
að hann eigi rætur að rekja til
indíánaflokkanna sem bjuggu í
landinu áður en Spánverjar náðu
þar völdum.
„í Perú og Mexíkó var ákveðin
þjóðfélagsgerð við lýði fyrir daga
Spánverjanna. í Venezúela voru
lifnaðarhættir fólks margbreyti-
IANATOLY KORYAGINl
Ottast er nú, að sovéski sál-
fræðingurinn Anatoly
Koryagin sé að dauða kominn 1
fangelsinu í Christopol í Mið—
Rússlandi. 1 bréfum frá konu hans
og vini, sem tekist hefur að koma
til Vesturlanda, segir, að hann sé
orðinn svo máttfarinn, að ef hann
fái ekki sérstaka læknishjálp,
muni hann deyja fljótlega.
Dr. Koryagin hefur verið í
fangelsi í fjögur ár vegna þess,
að hann barðist gegn pólitískri
misbeitingu geðlækna en í Sovét-
ríkjunum er ekki ótítt, að andófs-
menn séu úrskurðaðir geðveikir
og lyf neydd ofan í þá á geðsjúkra-
húsum.
Koryagin er 47 ára gamall, kona
hans er einnig læknir og eiga þau
saman þrjá drengi. Hann var
dæmdur í sjö ára vinnubúða-
þrælkun og í fimm ára útlegð
innanlands og var dómurinn
miklu strangari en aðrir baráttu-
menn fyrir mannréttindum í
Sovétríkjunum hafa fengið. Vakti
það augljóslega fyrir yfirvöldun-
um að þagga niður í öðrum sál-
fræðingum og vara þá við með
þessari ómannúðlegu refsingu.
Koryagin hafði rannsakað 16
andófsmenn, sem höfðu verið úr-
skurðaðir geðveikir, og komist að
raun um, að sú sjúkdómsgreining
var bara tilbúningur. Skýrsla,
sem hann gerði um þessar at-
huganir sinar, birtist í breska
Þeir eru að
murka lífið
úr manninum
læknablaðinu The Lancet og hef-
ur nú einnig komið í bókinni
„Tortíming líkama og sálar“.
Strax eftir að Koryagin var
handtekinn var hann beittur
andlegum og líkamlegum kúgun-
um og loksins barinn og mis-
þyrmt. Var tilgangurinn sá að
neyða hann til að undirrita yfir-
lýsingu um að fyrri fullyrðingar
hans um misbeitingu geðlækning-
anna væru upplognar en Koryag-
in neitaði því staðfastlega. Eng-
inn vina Koryagins eða ættingja
hefur séð hann síðan í september
árið 1983 og í heilt ár fréttist
ekkert af honum. í júní sl. fékk
kona hans hins vegar bréf frá
honum þar sem hann segir frá
óskum sínum varðandi uppeldi
barnanna en minnist ekkert á
sjálfan sig eða lfðan sína. Er ótt-
ast, að hann hafi skrifað bréfið
með það i huga, að hann ætti
ekki langt eftir ólifað.
Bréfið frá konu hans, Galinu,
sem býr í borginni Kharkov í
Úkraínu, var skrifað í nóvember
á síðasta ári en er aðeins nýkomið
til Vesturlanda. Þar minnist hún
á, að hann hafi reynt að mótmæla
meðferðinni með því að neyta
KORYAGIN: kuldi, hungur
og misþyrmingar
hvorki matar né drykkjar í sex
mánuði frá því í desember 1982
og segir, að „það var kraftaverk
að hann skyldi ekki deyja, líf hans
hékk á bláþræði". 1 september
árið 1983 var fjölskyldunni leyft
að vitja hans.
„Þegar ég sá Anatoly fylltist
hjarta mitt skelfingu og ótta um
líf hans, ást og harmi yfir því að
geta ekkert gert. Heimsóknin stóð
í tvo tíma og í heila klukkustund
mátti ég ekki mæla, svo óglatt
varð mér af því, sem ég sá. Sjálfur
talaði hann og móðir hans og
börnin en ég skildi strax, þótt
ekkert væri um það sagt, hvað
hafði verið gert við hann. Hann
var eins og Medúsa, svo bólginn,
að hálsinn var breiðari en andlit-
ið, allur einn bjúgur vegna eggja-
hvítuskorts.
í allan þann tíma, sem hann
hefur .verið í fangelsi, hefur skipu-
lega verið gengið að því að brjóta
hann niður andlega og líkamlega
með því að láta hann þjást af
kulda, hungri og svipta hann auk
þess svefni, með þvi að niðurlægja
hann og valda honum andlegum
þjáningum, með því að berja
hann. Eg á erfitt með og skelfist
raunar að ímynda mér hvernig
honum líður núna (eftir ný hung-
urmótmæli)."
í bréfinu frá vini Koryagins,
sem var skrifað í júní sl. og barst
til Vesturlanda fyrir skömmu, er
skorað á lækna um allan heim að
koma Koryagin til hjálpar. Höf-
undur bréfsins er kunnur vinum
Koryagins á Vesturlöndum en vill
halda nafni sínu leyndu af ótta
við hefndarráðstafanir yfirvalda.
Bréfinu lýkur þannig; „Ég beini
orðum mínum til lækna um allan
heim. Starfsbróðir okkar, dr.
Koryagin, er að dauða kominn
vegna þess, að hann vill ekki rjúfa
Hippokratesareiðinn. Hann og
fjölskylda hans þurfa á hjálp
ykkar að halda nú, annars kann
það að verða um seinan. Ég bið
ykkur að gera allt, sem þið getið,
til að Anatoly Koryagin og fjöl-
skyldu hans verði leyft að flytjast
brott frá Sovétríkjunum."
— PETER REDDAWAY