Morgunblaðið - 04.05.1986, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MAÍ1986
Hestamenn á Hellu
kvikmyndaðir
„Ekki verður um einn ákveðinn
hest að ræða, nema þá undir lok
myndarinnar og- hann hefur ekki
verið valinn enn,“ segir Helmers-
son. En nóg verður um hesta samt,
því að tími kvikmyndatakanna
markast af komandi landsmóti
hestamanna á Hellu, þar sem hluti
myndarinnar verður tekinn. Einnig
er ráðgert að fara víðar um Suður-
land, upp að Heklu til dæmis, auk
þess sem kvikmyndað verður í
Skagafirði. Það er engin tilviljun
að Skagafjörður varð fyrir valinu,
því tengsl Helmersson við Island
og íslenska hestamenningu eru í
mörgu upprunnin þaðan.
„Eg kom fyrst til íslands 1981,
eftir að hafa hitt íslending í Svíþjóð
sem átti íslenska hesta sem ég
hreifst mjög af. Ekki minnkaði
hrifningin þegar ég fór að fræðast
um landið og fyrr en varði var ég
komin hingað með bakpokann
minn. Gerði það mitt fyrsta verk
að spyijast fyrir um hestamanna-
mót og kom mér sem hraðast á
Vindheimamela. Þar dvaldi ég um
hríð og kynntist íslenskri hesta-
menningu og hestamannamenn-
ingu, sem er vissulega til og allt
þetta heillaði mig mjög. Ekki
skemmdi svo þegar ég ferðaðist um
Skagafjörðinn og kynntist bænda-
fólki, fór í útreiðartúra og sat svo
á kvöldin og hlustaði á sögur um
íslenska hestinn frá örófí alda. „Um
þetta verð ég að skrifa," hugsaði ég
og var með pennann og blokkina á
lofti allan tímann. Frá Skagafírði
Stina Helmersson, blaða- og kvikmyndagerðarmaður.
son nefnir blaðagreinar, bækur og
kvikmyndir í sömu setningunni, hún
hefur reynsluna af öllu. Meðan á
blaðamannaferlinum stóð og í fram-
haldi af honum, þ.e. á sl. sex árum,
hefur hún skrifað nokkrar viðtals-
bækur. Þeirra á meðal er að fínna
bókina „Börn verkalýðsstéttarinn-
ar“ þar sem hún ræddi við fólk á
aldrinum 40-50ára, sem átti það
sameiginlegt að hafa fæðst í verka-
mannafjölskyldum og velti því fyrir
sér hvort fólk með þann sameigin-
lega uppruna hefði átt fleira sam-
eiginlegt í gegnum lífíð. „Ung í
heiminum" nefndist önnur bók þar
sem hún ræddi við unglinga af ýmsu
þjóðerni og ólíkum uppruna og „I
þinni þjónustu“ er enn ein viðtals-
bók sem hún gaf út. Þar ræddi hún
við fólk í hinum ýmsu greinuín
atvinnulífsins, sem átti það sameig-
inlegt að starfa með öðru fólki. I
viðtölunum var fjallað um hluti eins
og það hvaða kraftar færu í að
vinna með eða í þágu annarra og
hvað það gæfí viðkomandi til baka.
í bígerð eru fleiri bækur og sérstak-
lega ein, sem á að fjalla um íslenska
hestinn. „Þá er ég ekki að hugsa
um einhveija alshetjar kynningar-
bók á íslenska hestinum, heldur
ætla ég að skrifa bókina með Svía
í huga, gagngert til að kynna þeim
íslenska hestinn, sögu hans og
mikilvægi í gegnum tíðina í íslensku
þjóðfélagi."
Af rokkstríði og af-
brotamönnum
Úr bókaskriftum í kvikmyndir,
en myndin um íslenska hestinn
Af ísienskum hestuin,
sænskri konu og gjaldi ástarinnar
á tyrkneska vísu
„Með reistan makka, titrandi nasir og |
hófana hátt á íofti kemur hann til móts
við okkur í aldanna rás. Menn dýrka hann,
menn óttast hann. Menn hafa sungið honum
lof í Ijóðum frá fyrstu tímum. Já, alla tíð
frá því að maður og hestur sameinuðust í
f ullri sátt. ‘! Á [oessa leið hef st grein
sem ung sænsk kona skrifaði um áhuga-
málið sitt, íslenska hestinn. Reyndar er
ekki um að ræða einu greinina sem hún
hefur skrifað, né heldur eina
áhugamálið, en íslenski hesturinn
kemur víða við sögu á ferli þessa sænska
blaða- og kvikmyndagerðarmanns og þegar
júlímánuður gengur í garð hyggst hún
bæta um betur. Þá verður hafist handa við
gerð kvikmyndar sem að hluta til verður
heimildamynd og að hluta til teikin
kvikmynd um íslenska hestinn. Hesturinn
er þó ekki í aðalhlutverki því það er 5
höndum sænskrar ieikkonu, sem kemur til
með að túlka mannlegu hliðina á
samskiptum konu og hests, eins og þau
koma Stinu Helmersson fyrir sjónir.
fór ég svo til Akureyrar og komst
á hestbak með fólki þaðan. Hélt
áfram að skrifa og tók ógrynnin
öll af myndum. Og þegar ég loksins
fór aftur heim til Svíþjóðar mánuði
seinna var ég farin að hugsa enn
stærra — um þetta verð ég að gera
kvikmynd!" segir Helmersson, en á
beim tíma sem hún kom fyrst til
íslands hafði hún starfað sem
blaðamaður, m.a. um tíu ára skeið
sem blaðamaður á öagblaðinu Aft-
onbladet. Reyndar varð hugmyndin
um kvikmynd að bíða, en Helm-
crsson fór til Svíþjóðar, skrifaði
nokkrar greinar um íslenska hest-
inn og byrjaði að skipuleggja næstu
íslandsferð. Fór hana ári seinna
með vinkonu sinni. Hafði þá 8
millimetra kvikmyndatökuvél í far-
angrinum og festi á filmu það sem
fyrir augu bar.
Konan og hesturinn
En það varð ekki útkoman af
því fílmuefni sem verður í endan-
legu myndinni um hestamenning-
una. „ugmyndin að myndinni sem
við gerum í sumar og handritinu á
bak við hana, kom til árið 1984.
Þá var ég mikið á hestbaki í Stokk-
hólmi og nágrenni borgarinnar og
á íslenskum hesti, auðvitað. I gegn-
um hestamennskuna kynntist ég
nokkrum konum á aldrinum 25-40
sem áttu þetta sama áhugamál,
hestamennsku og íslenska hesta og
í framhaldi af kynnum mínum við
þær fór ég að velta vöngum yfír
því hvaðan minn eigin áhugi á
hestum og þeirra áhugi væri kom-
inn. Af hverju hestar væru orðnir
hluti af okkar lífí og þar fram eftir
götunum. Upp úr þessum vanga-
veltum skrifaði ég eins konar rit-
gerð um „konuna og hestinn" og
hafði þá íslenska hestinn í huga.
Og um leið velti ég fyrir mér af
hverju mér sjálfri leið eins og heima
hjá mér þegar ég var á íslandi og
innan um íslenska hesta," segir
Helmersson og útskýrir í framhaldi
af síðustu setningunni: „Líklega líð-
ur mér vel á íslandi af því að bónda-
býlin og allt sem tengist hestum
minnir mig talsvert á þann stað sem
ég ólst upp á í Suður-Svíþjóð. Það
var lítið þorp og við vorum með
hesta. Reyndar er mér sagt að
fyrsta orðið sem ég sagði hátt og
skýrt hafí verið „hestur“ og fyrsta
setningin í beinu framhaldi af því
„ég vil fá hest“.
Nú, þegar ég var búin að festa
þessa hugaróra mína varðandi
konuna og hestinn á blað, hélt ég
áfram að skrifa og byrjaði á nokk-
urs konar kvikmyndahandriti. Ég
umgekkst á sama tíma hestakon-
umar og ein þeirra, leikkonan Kim
Anderson, hafði mikinn áhuga á
að sjá þessa mynd verða að veru-
leika. Sumarið 1985 kom hún svo
með mér og annarri úr hópnum,
Birgittu Lindström, og við keyrðum
frá Seyðisfírði til Skagafjarðar, þar
sem þær voru í hestakaupshugleið-
ingum. í leiðinni skoðuðum við
landið með mögulega kvikmynda-
tökustaði í huga. Annars leit ekki
vel út með myndina á þessum tíma
því að sænska sjónvarpið hafði
hafnað handritinu 'skömmu áður,
en eftir að við komum til Svíþjóðar
aftur bárust þær fregnir að þeir
hefðu áhuga á því og báðu mig að
endurskrifa það. Þá settist ég niður,
las yfír ritgerðina mína enn og aftur
og endurskrifaði svo handritið í
endanlegri mynd.“
Sú endanlega mynd er að hluta
til leikin og að hluta til heimilda-
mynd, en Helmersson ráðgerir að
myndin verði um 60 mínútur í sýn-
ingu. Við kvikmyndatökumar sem
fara fram hér og svo í Svíþjóð á
haustdögum starfa auk hennar íjór-
ir kvikmyndatökumenn, auk kon-
unnar sem fer með aðalhlutverkið,
en framleiðandi myndarinnar verð-
ur Jöran Lingström, sá sami og
framleiddi mynd Lárusar Ýmis
Óskarssonar, Andra dansen. En að
hvaða leyti fer handritið út fyrir
mörk heimildarmyndarinnar?
Að flýja mann-
heiminn á vit dýra
„Sagan gerist hjá ungri konu á
tíma þegar „fullorðinsheimurinn"
er orðinn yfirþyrmandi fjarlægur
og hún á í erfiðleikum með að nálg-
ast hann. En hún reynir að lifa í
sátt við sig og sitt líf og ein leiðin
til þess er að hverfa aftur til tengsla
bernskunnar og bernskutilfinninga
gagnvart dýrum. Þau dýr geta verið
hestar og í hennar tilviki er um að
ræða hesta. Þeir skiptu miklu máli
í hennar uppeldi og þeir skipta hana
miklu máli sem fullorðna konu.
Hesturinn er tryggur og hesturinn
bregst henni ekki, ólíkt mannfólk-
inu. Hesturinn er hennar leið til að
flýja oft á tíðum þrúgandi mann-
heiminn," segir Helmersson og
brosir með sjálfri sér að spuming-
unni sem kemur í beinu framhaldi
af orðum hennar. Er hér um ein-
hvers konar sjálfsævisögu að ræða?
„Það er alveg sama hvað maður
gerir, hvort það heitir blaðagrein,
bók, kvikmynd, í öllum tilvikum
leggur höfundurinn sitt af mörkum
og það sem hann getur lagt til það
er eigin reynsla að einhveiju leyti.
Þessi mynd er engin undantekning
þar á.“
Viðtalsbækur búnar og
hestabók í bígerð
Það er ekki tilviljun að Helmers-
verður sú sjöunda sem Helmersson
vinnur að fyrir sænska sjónvarpið.
“Rokkstríðið“ hét sú fyrsta, en þá
fór Helmersson með kvikmynda-
tökuvélamar til bæjarins Karlshavn
og beindi þeim að deilum unglinga
og bæjaryfírvalda um rekstur á
rokktónlistarstað, sem þeir fyrr-
nefndu vildu m.a, reka með það
fyrir augum r.ð atvinnulausum
ungmennum yrði gert kleift að hafa
eitthvað fyrir stafni. „Hópurinn á
brúnni" nefndist önnur heimilda-
mynd þar sem hún fylgdist með og
ræddi við hóp ungs fólks sem stund-
aði smærri ufbrot og hafði þannig
ofan af fyrir sér.
Aðstæður tyrkneskra
ínnflytjenda festar
á fílmu
Þvínæst snéri Stina Helmersson
sér að gerð heimildamynda um það
málefni sem hún hefur mest sinnt
á þeim vettvangi, tyrkneskum inn-
flytjendum í Svíþjóð. Hún gerði
þtjár stuttar heimildamyndir um
ungan Tyrkja þegar hann var á
aldrinum 17-19 ára. „Þessi drengur
kom til Svíþjóðar mjög ungur og
tileinkaði sér sænskan hugsunar-
hátt í mörgu," segir Helmerssoti.
„í fyrstu myndinni fjallaði ég um
þau vandræði sem blasa við honum
og mörgum öðrum innflytjendum,
bæði það að komast inn í skólakerí-
ið og að komast inn í atvinnulífíð,
en atvinnuleysi er tvöfalt algengara
meðal innflytjenda en á meðal Svía.
í mynd númer tvö reyndum við
svo að varpa Ijósi á kynþáttamis-
rétti sem því miður verður að viður-
kenna að er fyrir hendi í Svíþjóð
og gerðum það út frá þeim punkti
að þessi strákur á sér samheldinn
vinahóp, sem í eru bæði aðrir Tyrk-
ir, Svíar, Finnar og strákar frá
latnesku Ameríku. Þeir eru skólafé-
lagar, spila fótbolta saman og halda
hópinn, en svo koma upp aðstæður