Morgunblaðið - 15.06.1986, Blaðsíða 60

60
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR15. JÚNÍ1986
Minning:
Klemenz Guðmunds
son - Bólstaðarhlíð
Fæddur 14. mars 1892
Dáinn8.júní 1986
Bólstaðarhlíð í Ævarsskarði ligg-
ur í þjóðbraut. Bærinn er fyrir enda
Langadals, sem er eitt sögufræg-
asta svæði í Húnavatnssýslu.
Ævarsskarð sést austan við
Blöndudal, þá komið er utan
Langadal, en vestan Tungufells ber
fyrir augu Blöndudal. Einnig sést
ofan í skarðið, þegar komið er
norðan yfír Vatnsskarð og horft
ofan í dalinn af Botnastaðabrúnum.
Ævarsskarð er á milli Hlíðarfjalls
og Skeggstaðafjalls.
Klemenz Guðmundsson, bóndi og
póstmeistari og á síðari árum
meðhjálpari í Bólstaðarhlíð, sem nú
er nýgenginn fyrir ætternisstapa,
töluvert á tíræðisaldri, fæddist og
óist upp þama á þessu setri feðr-
anna. Hann segir frá því í minn-
inga- og ævisögubroti sínu, sem
hann reit fyrir nokkrum árum, að
útsýni yfír Ævarsskarð sé eitt hið
fegursta, sem hann hafí séð á landi
hér. Hann lýsir því, hvemig Svartá
liðast eftir skarðinu í áttina til
Blöndu og segir þessa sýn ofan af
Botnastaðabrúnum minna sig á út-
sýni af fjallsbrún ofan við Konudal
(Kvinnesdal) í Noregi, en þar í
Austurvegi var Klemenz við nám
um hríð til að afla sér fróðleiks og
sífellt meiri menntunar.
Hann dvaldist í Noregi og Dan-
mörku 1912—1915. Aður hafði
Klemenz numið í skóla Áma Haf-
staðs í Vík í Skagafírði, föður Stein-
unnar hótelstým, Sigurðar í utan-
ríkisþjónustunni og þeirra systkina.
Ámi, sá öðlingur, hafði verið einn
vetur í Askov og kynnzt þar lýð-
háskólahreyfíngunni, og þegar
heim kom setti hann á laggimar
unglingaskóla, sem sniðinn var að
miklu leyti eftir lýðháskólum Dan-
merkur. Þessi skóli hans Áma starf-
aði aðeins tvo vetur — þijá mánuði
hvom vetur — og var Klemenz þar
bæði tímabilin. Hann gekk aldrei í
bamaskóla, en naut hins vegar
einkakennslu vinnukonu í Bólstað-
arhlíð, Guðnýjar Nikulásardóttur,
sem var um hríð í sambýli við
ævintýramanninn Nikulás Guð-
mundsson („— í honum var bæði
gull og gijót.“), en hann var einn
þessara húnvetnsku karaktera, sem
Magnús Bjömsson á Syðra-Hóli
skrifaði þátt um (Sagan af Lása),
en Magnús taldi Sigurður Nordal
vera einn bezta rithöfund þjóðarinn-
ar og mörg ritverk hans bókmen
ntir af fyrstu gráðu. Klemenz segir
á einum stað: „Hún Guðný kenndi
mér bænir og leit eftir mér eins og
hún væri móðir mín, þar til hún lézt
6. jan. 1902 — þá var ég tæpra tíu
ára.“ Ennfremur segir hann, að
þegar Guðný var jörðuð, sátu hann
og Lási saman næst kistunni henn-
ar.
Eftir skólanámið í Skagafírði fór
Klemenz í 3. bekk Flensborgarskól-
ans og lauk þaðan gagnfræðaprófí
1911 eftir einn vetur. Hann hafði
þótt ná árangri í landafræði, sögu
og náttúmfræði, en slakari í hinum
námsgreinunum.
Svo tók Voss við, en skólastjóri
þar var Lars Ekland, einn af mestu
mælskumönnum Noregs í þá daga.
Um hann segir Klemenz: „Nokkuð
fannst mér hann hallast að kat-
ólsku, enda varð hann að lokum
katólskur og varð að hætta skóla-
stjóm, en sonur hans tók við ...“
Einn skólabræðra Klemenzar í Voss
var Ámi Hallgrímsson, sem síðar
varð ritstjóri Iðunnar (þótti gagn-
merkt tímarit.) „Hann var gáfaður
maður," sagði Klemenz.
Næsta sumar var Klemenz á
sveitabæ í Harðangursfírði. Þar
vann hann að svéitastörfum. Hann
var um skeið í verksmiðjubænum
Odda og vann þar að gijótmulningi.
Síðan tók Lýðháskólinn í Askov
í Danmörku við, en þar bjó Klemenz
í herbergi með Friðrik Ásmundssyni
Brekkan, rithöfundi, sem þá var
þegar farinn að skrifa á danska
tungu. Einnig vom þar með honum
í Askov Sigurður Guðjónsson
(„Siggi lærer“) síðar kennari við
Verzló, móðurbróðir Hauks Óskars-
sonar rakara og bróðir konu Láms-
ar heitins Jóhannessonar, hæsta-
réttarlögmanns; Sveinn Jónsson á
Egilsstöðum, lénsherra. Jakob
Appel var skólastjóri. Hann hafði
verið þingmaður og ráðherra. Hann
og aðrir kennarar skólans vom há-
lærðir menn. I þá daga vom lýð-
háskólar ekkert mehe.
Sumarið eftir var Klemenz aftur
Klemenz í Bólstaðarhlíð, portrett
eftir stgr, gert sumarið 75.
við bústörf á eyjunni Langadal og
ennfremur á býli við Koldingfjörð.
Á kvöldin synti hann í sjónum og
stundaði Muellers-æfingar. Muell-
ers-æfíngar stundaði hann lengi
eftir að heim kom, enda náði hann
háum aldri.
Áfram hélt hann námi við Askov
allt fram á vór, en þá lá leiðin til
Kaupmannahafnar, en kom heim
þegar líða tók á sumarið 1915.
Hann kom í opna skjöldu í Ból-
staðarhlíð, hafði komið með skipi
til Akureyrar og fengið að fljóta
með Siguijóni pósti á Ásláksstöð-
um, sem lánaði honum hest og varð
honum samferða í póstferð vestur
í Húnaþing. Hann gekk í bæinn í
Bólstaðarhlíð seint um kvöld. Hon-
um var fagnað eins og glataða
syninum, sem snýr heim aftur, og
tekið á móti honum eins og væri
verið að heimta hann úr helju.
Það féll í hlut Klemenzar að taka
við búinu, enda þótt hann væri ekki
hneigður til búskapar, eins og hann
sjálfur talaði um. En honum þótti
gott og indælt að vera í sveitinni.
Þar undi hann sér vel; þar ríkir
friður og það er óvenju mikil veður-
sæld undir Hlíðarfjalli eins og
alkunna er.
Og hann festi ráð sitt.
Hann hafði kynnzt konuefni sínu
í unglingaskólanum í Vík og síðar
í Bólstaðarhlíð, en þá hafði hún
unnið hjá foreldrum hans. Þegar
heim kom skrifaði hann tilvonandi
eiginkonu sinni norður í Skagaíjörð.
Hann fékk svar. Hún mundi eftir
honum. Klemenz sagði föður sínum
frá ákvörðuninni. Og búmaðurinn
faðir hans, Guðmundur Klemenz-
son, spurði: „Er hún forstöndug"
Hann vissi að þess þurfti helzt með
á þessum stað, Bólstaðarhlíð.
Hjónaefnin mættust síðar um
sumarið við Gýgjafoss og gengu í
festar, settu upp hringana.
Elísabet Magnúsdóttir, eiginkona
unga bóndans í Bólstaðarhlíð, var
með allra glæsilegustu stúlkum.
Það er haft eftir Klemenz að Skag-
fírðingar sumir hafí sagt við hann:
„Þú tókst fallegustu stúlkuna í
Skagafírði." En Elísabet var meira
en fögur og glæsileg. Klemenz
sagði: „Hún varð mikilhæf kona í
Bólstaðarhlíð“.
Um 100 hross voru í Bólstaðar-
hlíð á tímabili, og veturinn
1915—’ 16 sem Elísabet var í hús-
mæðraskóla í Reykjavík, þá gerði
Klemenz lítið annað en að lesa
bækur og líta eftir öllum þessum
hrossum í haga. Faðir Klemenzar
var sagður snillingur við hrossa-
rækt.
Löngum hefur gleði fylgt Hún-
vetningum. Þeir eru veizluglaðir
margir hveijir og njóta skemmtana
út í fíngurgóma. Gleðisamkundur
voru á hveijum vetri í Bólstaðarhlíð
og vöruðu alla nóttina til morguns.
Ræður og söngur fór fram í kirkj-
unni. Dansinn dunaði í þingstof-
unni. Klemenz flutti sitt fyrsta er-
indi á einni slíkri samkomu og
nefndi það „Uppruna lífsins". Hafði
góður rómur verið gerður að. Um
það kvað Gísli Ólafsson frá Eiríks-
stöðum:
Bezt sem kunni kraftfólginn
Klemenz Guðmundsonur
Greiddi af munni garpurinn
guðfræðinnar pistilinn.
Elísabet og Klemenz voru pússuð
saman 17. júní 1916 í Hlíðarkirkju,
svo að eftir tvo daga á hinn nýlátni
sjötíu ára brúðkaupsafmæli. Síra
Bjöm Stefánsson gifti unga parið
og lagði út af orðunum: „Gefíð
guði dýrðina“.
Svo tóku búskaparárin við, löng
og stundum ströng. Þá voru engar
vélar. Fólksstraumurinn úr sveitinni
hafði farið vaxandi. Segir Klemenz
frá því að sjávarútvegsmenn hafí
boðið hærra kaup en bændur megn-
uðu að greiða. Fyrir bragðið vildi
fólkið heldur vinna við sjóinn en í
sveitinni.
Dugnaður húsfreyjunnar í Ból-
staðarhlíð var rómaður og bjartsýni
hennar óbilandi. Og hún unni þess-
um sælunnar reit, Bólstaðarhlíð,
sem er gæddur ólýsanlegum þokka
og tíbetskum friði. Tengdafaðir
hennar komst að raun um að hún
væri „forstöndug" — já svo sannar-
lega.
Klemenz hélt uppi andlega lífínu
í sveitinni, stofnaði málfundafélag,
sem jafnframt var fyrsta ung-
mennafélagið í Bólstaðarhlíðar-
hreppi. Hann stofnaði og lestrarfé-
lag. Bækumar vom til húsa í Ból-
staðarhlíð og hann bókavörður.
Símstöðin kom 1926 og allt
samband við umheiminn fór meira
og minna fram gegnum Bólstaðar-
hlíð, þetta menningarheimili.
Klemenz stundaði kennslu sam-
anlagt eina fímm vetur. Hann er
sagður hafa notið þess að uppfræða
á tímabili, einkum á tímabilinu
1920—25. „Þá höfðu bömin gaman
af því að læra,“ sagði hann.
Þau hjónin eignuðust Qóra syni.
Fyrsta bamið fæddist 18. januar
1918 og var skírt Guðmundur.
Hann þótti efnilegur, en dó með
skjótum hætti veturinn 1926. Er-
t
Móðir mín, tengdamóðir, amma okkar og langamma
HELGA LAUFEY ÓLAFSDÓTTIR
frá Jörfa,
Melgerði 15, Reykjavik,
lést 12. júní.
Soffia G. Sveinsdóttir, Gunnar H. Sigurðsson,
Viggó Jörgensson, Sigurður Gunnarsson,
Helga Jörgensdóttir, Helgi I. Jónsson,
Tinna Björg Helgadóttir.
t
Móðirokkar, tengdamóðir, amma og langamma
MÁLFRÍÐUR GÍSLADÓTTIR,
Hringbraut 13,
Hafnarfirði,
verður jarðsungin frá Fríkirkjunni í Hafnarfirði þann 18. júní kl.
13.30.
Gisli Magnússon, Jóna Bárðardóttir,
Sigurður Magnússon, Guðmunda Ólafsdóttir,
Jósef Benediktsson, Anna Björgvinsdóttir,
Þórður Benediktsson, Ingibjörg Eggertsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Eiginkona mín, móðir, tengdamóðir og amma,
SIGRÚN HANNA PÁLSDÓTTIR,
Steinum,
Grindavík,
verður jarðsungin frá Grindavikurkirkju mánudaginn 16. júní kl.
14.00. Jarösett verður í Fossvogskirkjugarði. Þeir sem vildu
minnast hinnar látnu láti líknarfélög njóta þess.
Sigurður Rúnar Steingrímsson,
börn, tengdabörn og barnabörn.

t
Útför móður okkar og tengdamóður,
GÍSLÍNU MAGNÚSDÓTTUR
frá Hnjóti,
fer fram frá Fríkirkjunni í Reykjavík miðvikudaginn 18. júní kl. 13.30.
Ólafur Hólm Einarsson,
Gyða Jónsdóttir,
Erna Jónsdóttir,
Knútur Jónsson,
Þorgerður Grímsdóttir,
Sigurður Ingason,
Anna Snorradóttir.
t
Tengdafaðir minn og afi,
SKÚLI GUÐMUNDSSON,
Skipasundi 81,
verður jarösunginn frá Fossvogskirkju mánudaginn 16. júní kl.
13.30.
Hjördfs Hjörleifsdóttir, Skúli Guðmundsson,
Sigriður Jóhannesdóttir.
t
Útför mannsins mins og föður okkar,
HARALDAR S. THORLACIUSAR,
fyrrverandi skipstjóra,
Bárugötu 9, Reykjavík,
fer fram frá Dómkirkjunni mánudaginn 16. júní kl. 15.00.
Steinunn Þ. Thorlacius,
Inga Thorlacius,
Haraldur H. Thorlacius.
' *
LEÐURSÓFASETT
í gráu eða svörtu.
Einn 3ja sæta sófi og 2 stólar.
Útborgun 8.500 kr.
Eftirstöðvar á 6 mán.
Vörumarkaðurinn ht.
Ármúla 1A, sími 686112.