Morgunblaðið - 20.01.1987, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. JANÚAR 1987
Tímabært að ríkissjóð-
ur aðlagi spariskírteini
að markaðsaðstæðum
Nýjasta útgáfa spariskírteina er ekki spor í þá átt
eftir Gunnar
*
Oskarsson
Nú liggur það fyrir að stór hópur
kaupenda spariskírteina ríkissjóðs
keypti á sl. hausti spariskírteini
ríkissjóðs með 6 lh% vöxtum til
rúmlega 2ja ára á meðan hægt var
að fá sambærileg spariskírteini með
7—9% vöxtum í gegnum Verðbréfa-
þing íslands. Að sætta sig við slík
kjör kalla sumir að verið sé að
greiða heimskuskatt til ríkissjóðs.
Þessu virðast flestir fjárfestar hafa
verið sammála, því þó stór hópur
hafi keypt skiptibréfin, þá nýttu
margir sér aðra möguleika á fjár-
magnsmarkaðnum.
Þrátt fyrir reynsluna frá síðasta
ári kemur ríkissjóður nú fram með
fyrsta útboð spariskírteina 1987
með sömu vöxtum og sl. haust, en
þó með nýjum áherslum hvað varð-
ar binditíma og heiti bréfa, til að
ná markmiðum sínum um 1500
millj. króna sölu spariskírteina á
fijálsum markaði.
Eins og oftast áður gera þessar
nýju áherslur greiðslukjör nýju
spariskírteinanna að einhveiju leyti
frábrugðin öðrum útistandandi
flokkum spariskírteina. Eins og
síðar verður vikið að í þessari grein
gerir þessi fjölbreytileiki viðskipti
með eldri flokka spariskírteina erf-
iðari og óöruggari en þau væru ef
útgáfa spariskírteina væri stöðluð,
og leiðir þetta ennfremur til þess
að ríkissjóður á erfíðara með að ná
árangri í öflun fjármagns á þessum
markaði en ella.
Vextirá
verðbréfamarkaði
Vextir nýju spariskírteinanna eru
6,5% auk verðtryggingar, en það
eru mun lægri vextir en hægt er
að fá af öðrum mjög traustum verð-
bréfum. Vaxtamunurinn getur
orðið allt að 5% í bankatryggðum
skuldabréfum og allt að 7—8% í
traustustu verðbréfasjóðum. Ekki
verður dregið í efa að spariskírteini
ríkissjóðs eru traustustu verðbréf
sem hægt er að kaupa, þó þau séu
ekki með öllu áhættulaus. Þar sem
öll önnur verðbréf eru talin áhættu-
meiri en spariskírteinin krefst
markaðurinn hærri ávöxtunar af
þeim, eðli málsins samkvæmt.
Hversu miklu hærri vextir annarra
verðbréfa með sama binditíma eru
á hveijum tíma fer eftir mati mark-
aðarins á þeirri viðbótaráhættu sem
felst í öðrum verðbréfum. Á virkum
markaði gera fjárfestamir sér völ
grein fýrir þessu, og er mismunur
á vöxtum svipaðra verðbréfa hvað
áhættu og binditíma varðar aldrei
mikill til lengdar. Með auknum
verðbréfaviðskiptum á allra síðustu
árum hefur íslenskur verðbréfa-
markaður orðið virkari, og mismun-
ur á vöxtum svipaðra verðbréfa
hefur því minnkað. Því má gera ráð
fyrir að ríkissjóður eigi erfítt með
að selja spariskírteinin með þeim
vöxtum sem þau eru nú boðin á.
Áhersla á einkenni
í stað vaxta
Til að reyna að selja spariskír-
teinin á þessum lágu vöxtum leggur
ríkissjóður nú áherslu á aðra
söluráða, og býður fram ný form
spariskírteina. í fyrsta lagi er um
að ræða bréf þar sem kaupendur
eiga val um binditíma, 2_eða 4 ár
á sama flokk skírteina. I raun er
ekki um nýjung hér að ræða, held-
ur nýja framsetningu á því sama
og boðið var í fyrra þegar menn
gátu valið um mismunandi bind-
itíma, 3, 4 eða 6 ár, en þá í formi
þriggja mismunandi flokka spari-
skírteina í staðinn fyrir einn flokk
nú með val um binditíma. í báðum
tilvikum er hámarkslánstími 14 ár.
Það eina sem er hins vegar frá-
brugðið í þessum nýja flokki frá
því í fyrra er það, að innlausnardög-
um að loknum lágmarks binditíma
hefur verið fjölgað úr 1 á ári í 2 á
ári. í öðru lagi er um að ræða „Söfn-
unarskírteini", þar sem vextir,
vaxtavextir og verðbætur leggjast
við höfuðstólinn út binditímann sem
er 6 ár án framlengingarmöguleika.
Þetta er í raun engin nýjung held-
ur. Nákvæmlega það sama hefur
verið gert í flestum flokkum spari-
skírteina til þessa. Fyrir skynsama
íjárfesta virkar fastákveðinn bind-
Gunnar Óskarsson
„Á því leikur enginn
vafi að spariskírteini
ríkissjóðs eru traust-
asta form verðbréfa, og
því grunnur hvers verð-
bréfamarkaðar. Það
hlýtur þess vegna að
vera sameiginlegt
hagsmunamál ríkis-
sjóðs og verðbréfamiðl-
ara að gera þennan
markað sem virkastan,
þar eð með því má ef la
þessi viðskipti enn frek-
ar, gera spariskírteinin
enn öruggari, sérstak-
lega hvað endursölu
varðar fyrir gjalddaga,
og þar með skapa ríkis-
sjóði greiðari aðgang
að frjálsum fjármagns-
markaði.“
itími í raun alveg eins og gagn-
kvæmur uppsagnarfrestur. Þetta
stafar einfaldlega af því, að ef
markaðsvextir spariskírteina eru
hærri en nafnvextir bréfanna á
fyrsta innlausnardegi munu eigend-
ur bréfanna að sjálfsögðu innleysa
þau og kaupa ný á hærri vöxtum.
Verði markaðsvextirnir hins vegar
lægri en nafnvextimir á fyrsta inn-
lausnardegi mun ríkissjóður eflaust
nýta sér uppsagnarákvæði bréfsins,
og skipta þeim fyrir ný skírteini á
lægri vöxtum, nema kostnaðurinn
við nýja útgáfu sé meiri en kostnað-
urinn af vaxtamuninum. Það er því
í raun enginn munur á því hvort
bréfin séu bundin í fyrirfram ákveð-
inn tíma eða uppsegjanleg af beggja
hálfu. Öðru gildir ef einungis annar
aðilinn hefur framlengingar- eða
uppsagnarrétt, eins og reyndar gild-
ir um marga eldri flokka spariskír-
teina.
Hvemig ríkissjóði tekst að selja
spariskírteinin með framangreind-
um áherslum er enn ekki vitað, en
það er hins vegr nokkuð ljóst að
þeir vextir sem nú em boðnir á
nýjum spariskírteinum eru vart
samkeppnisfærir viið önnur form
verðbréfa.
Stöðlun spariskírteina
allra hagur
Ný spariskírteini ríkissjóðs eru
ekki eingöngu í samkeppni við önn-
ur form verðbréfa, heldur eru þau
einnig í samkeppni við eldri flokka
spariskírteina ríkissjóðs, sem em í
endursölu, aðallega í gegnum Verð-
bréfaþing íslands, sem er milli-
gönguaðili um þau viðskipti. Á
virkum markaði ætti ríkissjóður
ekki að geta selt ný spariskírteini
með annarri ávöxtun en sambærileg
bréf í endursölu, eða á eftirmarkaði
eins og markaður fyrir eldri bréf
er stundum kallaður. Þar sem nán-
ast engir tveir flokkar spariskír-
teina em nákvæmlega eins, er nær
óframkvæmanlegt að gera saman-
burð á nýju spariskírteinunum og