Morgunblaðið - 20.01.1987, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. JANÚAR 1987
37
M .(BRONLAND
. 1;2000«íí0
Tom Höyem, Grænlandsmálaráðherra dönsku ríkisstjórnarinnar.
endur hafí mótmælt þegar útsend-
ing á knattspymuleik var stöðvuð
vegna útsendinga frá leiðtogafund-
inum. Áhorfendur höfðu að sjálf-
sögðu gert sér ljóst að Reykjavíkur-
fundurinn var þýðingarlaus.
Knattspyman var mikilvægari.
Bandaríska þjóðir. styður í einu og
öllu afstöðu Reagans forseta.
Varðandi einangmnarstefnu í
framkvæmd er það staðreynd að
bandarísk vopnatækni er að þróast
með þeim hætti að einangranar-
stefna verður raunhæfur möguleiki.
Það era aðeins heimskingjar sem
gera grín að SDI — geimvamaáætl-
uninni. Leiðtogar Sovétríkjanna
gera ekki grín að SDI og þeir era
ekki heimskingjar. Þeir taka SDI
óhemju alvarlega. SDI er nýr sjón-
deildarhringur tækninnar sem er
að koma í ljós. Enginn veit afleið-
ingamar en allir hljóta að sjá að
eitthvað afgerandi mikilvægt er að
gerast. Það er ljóst að tímabil sókn-
arstefnu og ógnana er að ljúka og
við tekur tímabil vamarbúnaðar. Á
eftir lásboganum kom virki Nor-
manna o.s.frv. Menn era í vafa
hvað snertir NATO. Það hafa menn
lengi verið í Evrópu án þess að
nokkur hafí tekið það mjög alvar-
lega. Það sem er nýtt er að allt
annað fólk, valdamikið hér í Banda-
ríkjunum, setur nú spumingarmerki
við tilvist NATO. Litið er á NATO
sem hrikalegt styrkjakerfí fyrir
Evrópulöndin. Bandaríkin greiða
fyrir vamimar.
T.H.: Nú er það víst ekki bara
okkar vegna að Bandaríkin era í
NATO?
L.G.: Nei, en þetta virkar eins
og styrlqakerfi. Evrópuþjóðimar
yrðu neyddar til að veijast án
NATO. Þar með myndu þær neyð-
ast til að stjóma efnahagsmálum
sínum af meira raunsæi. Tilvist
háþróaðra evrópskra velferðarríkja
er aðeins möguleg fyrir tilverknað
bandaríska styrkjakerfísins en
samtímis er velferðarkerfí Banda-
ríkjanna sjálfra lítilfjörlegt. Sú
hugmynd sem nýtur æ meira fylgis
hjá íhaldssömum Bandaríkjamönn-
um er að rétt væri að láta Evrópu-
menn sjálfa um að veija sig. Þar
með yrðu vamir Evrópumanna
sterkari en jafnframt yrðu Evrópu-
menn jákvæðari gagnvart hervöm-
um, þótt þeir yrðu að vísu fátækari.
Evrópumenn kæmust niður á jörð-
ina. Eg er ekki að segja að þetta
séu mínar skoðanir. En ég álít að
skoðanir Bandarílqamanna séu með
þessum hætti. Þetta era ekki ennþá
viðteknar skoðanir en fyrstu bæk-
umar, þar sem þær birtast, era
komnar út. Eftir 10 ár verða þær
vafalaust orðnar almennar. Einmitt
núna er óánægja með Evrópu og
NATO mjög útbreidd. Líta ber á
SDI í þessu samhengi. Viðbrögðin
í Evrópu við Reykjavíkurfundinum
sýna að fólk er byijað að skilja að
Evrópumenn muni ekki sjálfkrafa
hagnast á afvopnunarsamningi milli
Bandaríkjamanna og Sovétmanna.
Hann getur þvert á móti leitt til
þess að Evrópumenn neyðist til að
annast sjálfír um vamir sínar.
T.H.: SDI verkar á marga Evr-
ópumenn eins og hálf íjarstæðu-
kennd nútímatækni. I bókum þínum
fæst þú mjög við nútímatækni —
og einnig persónulega en þú tókst
þátt í baráttu í Svíþjóð til stuðnings
kjamorkuveram. Er munur á af-
stöðu Bandaríkjamanna og Evr-
ópubúa gagnvart nútímatækni?
L.G.: Já, það held ég. Andstæð-
umar era margar. Bandaríkjamenn,
sem standa fremst í heiminum í
tækni, era jafnframt í hópi trúuð-
ustu þjóða — og á mörgum sviðum
í hópi þeirra fomfálegustu. Heimur-
inn er ekki alveg eins og honum
er lýst. En auðvitað era Bandaríkja-
menn jákvæðari gagnvart tækni en
Evrópumenn. Hin þröngsýna, næst-
um miðaldalega tæknihræðsla í
Evrópu, birtist í mótmælum gegn
friðsamlegri notkun kjamorku,
hatri á tölvutækni og andúð á iðn-
væðingu, sem á sér sömu rætur og
fasisminn á fjórða áratugnum.
Þýski nazisminn var á sama hátt
andvígur nútímanum, gegn alþjóð-
legum fjármagnsflutningum og
nýtískulegri alþjóðahyggju. Sé
skyggnst undir skrápinn er þýski
nazisminn afar gott dæmi um slíka
afturhaldssemi. Þegar stúdentar í
Heidelberg brenndu bækur árið
1939 óku þeir bókunum á bálið á
gamaldags, þríhjóla dráttarvögn-
um. Það er svo auðvelt fyrir okkur,
sem aðeins þekkjum andlega
strauma fjórða áratugarins frá
fréttamyndum þess tíma, að halda
að þýsku nazistamir hafí verið hug-
fangnir af tækni. En það urðu þeir
fyrst á stríðsáranum. Fyrir stríð
vora þeir fjandsamlegir tækni.
T.H.: Þú hefur tvisvar búið í
Texas. í fyrra skiptið á áttunda
áratugnum og svo aftur núna. Ertu
í eins konar fríi eða ertu í útlegð
frá Evrópu?
L.G.: Eg er í útlegð. Ég bý hvergi
í Evrópu, á ekkert heimili þar.
T.H.: Svíþjóð er þó föðurland þitt.
L.G.: Æskuheimili mitt er í
Svíþjóð og ég á sumarbústað þar
en þar get ég ekki átt heimili. Mikil-
væg ástæða þess að ég bý í Texas
er að hér get ég lifað af skriftum.
Ég get ekki lifað af því í Svíþjóð.
Það geta engir rithöfundar. 80%
tekna fara í skatta og aðrar félags-
legar álögur.
T.H.: Bækumar þínar koma þó
út í miklu upplagi.
L.G.: Það dugar ekki. Þótt ég
ynni mér inn 10 milljónir sænskra
króna á ári, þá tæki skatturinn
meira en 100%. Maður hefur ekki
í sig og á sem rithöfundur í Svíþjóð
— en það gengur hjá stjómmála-
manni úti á landsbyggðinni.
T.H.: En er þetta lfka andleg
útlegð? Málsmetandi menn í Svíþjóð
hafa kallað þig Svíahatara.
L.G.: Nei, ég er enginn Svíahat-
ari. Það hefur komið greinilega í
ljós í bókum mínum. Eg hygg að
ég elski föðurland mun meira en
þeir stjómmálamenn sem era að
leggja rakt, grátt teppi yfír alla
Svíþjóð. Skáldsögur mínar, einkum
Sprickoma íMuren era jafnvel þjóð-
emissinnaðar! Svíþjóð er að verða
ófullkomið lýðræðisríki.
T.H.: Ófullkomið lýðræðisríki?
L.G.: Já, Jane Kirkpatrick notaði
hugtakið einræðisríki í sambandi
við t.d. Chile, E1 Salvador og nokk-
ur önnur ríki í Rómönsku Ameríku.
Þ.e.a.s. til era alræðisríki, þar sem
reynt er að hafa algjöra stjóm á
einstaklingunum. Síðan era til ein-
ræðisríki, sem era jafnfjandsamleg
tjáningarfrelsi, hugsanafrelsi og
fundafrelsi og alræðisríkin en hafa
á hinn bóginn ekkert á móti trú-
frelsi og leyfa einkaeign. Þetta eru
einræðisríkin. Chile er einræðisríki.
Ég vil bæta við þriðja hugtakinu,
nefnilega ófullkomnu lýðræðisríkj-
unum. Þau eru sem sagt stutt frá
lýðræðinu en langt frá alræðinu.
Mexíkó er dæmi um ófullkomið lýð-
jtrstu
áíslandi
i öðrum forsendum hjá LÍN. Ég
. held að það sé ekki raunhæft að
1 reikna með því að hægt sé að
i lengja skólann hér og útskrifa
) okkur með BM-próf, því hér hefur
r maður verið í 4—5 ár hjá sama
kennaranum og það er ekkert
æskilegt að vera lengur. Það eru
t. ekki heldur margir kennarar hér
tt sem hægt er að flakka á milli,
i( áður en maður fer út.
r. í skólanum úti hef ég haft frá-
í bæran kennara, Ani Kavafían, í
a einkatímum mínum og ég er mjög
ánægð með hana. En það er mik-
i- ið að gera í skólanum. Maður er
j. í hljómsveit annaðhvort á morgn-
*ð ana eða um eftirmiðdaginn, eftir
!g því hvort hentar manni betur,
;r síðan eru allir aukatímamir. Oft
tð er maður að frá morgni til kvölds,
r- svo varla er hægt að fínna eina
í klukkustund til æfínga."
3t Hvað tekur við eftir námið?
)s „Það er allt saman óráðið. Mig
;u langar mest heim. Hér er það
,ti náttúrlega Sinfóníuhljómsveitin.
•á Þar er enn hægt að komast að,
Gréta Guðnadóttir fiðluleikari á æfingu, ásamt undirleikara sínum, Jónasi TngimundarBjmi.
en mér skilst að sú leið lokist bráð- Á verkefnaskrá Grétu í kvöld 1 f G-dúr, Einleikssónata, nr. 2
lega. Ég ætla bara að bíða og sjá eru Lítið Kreislerstykki, prelud- fyrir fíðlu eftir Ysaýe og Tzigan
til.“ ium og allegro, Brahmssónata nr. eftir Ravel.
ræðisríki. Sameiningarflokkur
stjómar með kosningasvindli og
spillingu en þar er einnig frelsi sem
hvorki fínnst í Chile né Sovétríkjun-
um. Annað dæmi um ríki, sem
færist í átt til ófullkomins lýðræðis,
er Svíþjóð.
T.H.: Þ.e.a.s. er að verða ófull-
komið lýðræðisríki?
L.G.: Já, reyndar. í Svíþjóð era
aðstæður svo ólýðræðislegar að
hundrað þúsunda era þvinguð til
aðildar að stærsta sljómmála-
flokknum. Fólk j stéttarfélögum
verður sjálfkrafa félagar í flokki
sósíaldemókrata.
Annað dæmi er að þess er ekki
gætt að ný lög séu í samræmi við
stjómarskrána. Þetta merkir að
hægt sé að setja lög sem með fárán-
legum hætti stríða gegn stjómar-
skránni. Gott dæmi era lögin um
greiðslutryggingu. Vakni granur
um skattaskuld er hægt að leggja
löghald á allar eignir einstaklings
án dómsúrskurðar.
Mér fínnst það éiginlega ekkert
sérstaklega ögrandi að segja frá
þessu. Það er alls ekki vottur um
hatur á Svíþjóð. Það er frekar til-
raun til að sýna að kreppuástand
ríkir í Svíþjóð. Tilraun til að hjálpa
Svíum úr þessari kreppu.
T.H.: En þetta er önnur mynd
en heimurinn, sérstaklega þriðji
heimurinn, gerir sér af Olof Palme.
Bæði Svíþjóð og ekki síst Palme
urðu fordæmi til eftirbreytni, lifandi
hugsjónir.
L.G.: Já, en það á fyrst og fremst
við um þjóðir sem sjálfar skortir
allt lýðrseði. Tanzania er t.d. dæmi-
gert einræðisríki. Maður á borð við
Senghor, forsetá Senegal, hafði
ekki þetta álit á Svíþjóð. Á áttunda
áratugnum ræddi ég mikið við
Senghor. Olof Palme var sannar-
lega ekkert átrúnaðargoð í hans
augum. Palme var mjög innihalds-
lítill og ekki skapandi stjómmála-
maður en mjög snjall í að búa til
ímynd af sjálfum sér. Hann var
stjómmálamaður sem af kostgæfni
fór að fyrirmælum Machiavellis:.
það skiptir engu máli hvaða eigin-
leika leiðtoginn raunveralega hefur,
bara ef hann er ákveðinn í fram-
göngu. Stefna Palmes út á við var
þannig. Já, afstaða mín til Svíþjóð-
ar er sú að ég elska landið. En mér
líkar alls ekki við núverandi stjóm-
arfyrirkomulag þess. Fyrst og
fremst þá gæti ég ekki verið jafn
skapandi í Svíþjóð. Ég á ekkert
heimili í Svíþjóð. Hins vegar fer ég
áreiðanlega aftur til Evrópu — til
Englands eða Frakklands. Það eru
ágæt lýðræðisríki með ágæta
menningu og vel í sveit sett.
Fréttastofa
Sjónvarpsins:
12-14% niður-
skurður á
fjárframlagi
FRÉTTASTOFU Sjónvarpsins
hefur verið úthlutað rúmlega
60 miiyónum króna til reksturs
fréttastofunnar á þessu ári..
Það þýðir 12-14% niðurskurð
frá þvi í fyrra, en þá hafði
fréttastofan til umráða um 67
miiyónir króna.
Ingvi Hrafn Jónsson, frétta-
stjóri, sagðist í samtali við
Morgunblaðið að hann teldi sig
geta rekið sterka og öfluga frétta-
stofu með þessu fjármagni þrátt
fyrir niðurskurðinn og hafa gott
svigrúm til að geta mætt sam-
keppni. „Ég gerði ýmsa góða
samninga í fyrra í spamaðarskyni.
og má þar nefna samning við Póst
og síma um notkun á 2,8 metra
diski við móttöku á erlendum
fréttasendingum í stað Skyggnis.
Áður þurfti fréttastofan að leggja
16.000 krónur á dag fyrir móttöku
fréttaefnis í gegnum Skyggni, en
.sá kostnaður nú kominn niður í
2.000 krónur á dag,“ sagði Ingvi. '