Morgunblaðið - 06.02.1988, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. FEBRÚAR 1988
Guðmundur H. Garðarsson í utandagskrárumræðum um efnahags- og kjaramál:
Atvinnuöryggi getur verið í
hættu við núverandi aðstæður
UMRÆÐUR utan dagskrár um
efnahags- og kjaramál voru í sam-
einuðu þingi á fimmtudag. Hér
fara á eftir kaflar úr ræðum nok-
kurra þingmanna i síðari hluta
umræðnanna:
Guðmundur G. Þórarinsson (F/
Rvk) sagðist vilja frábiðja sér að
ríkisstjómin væri að stjóma fjárfest-
ingum í Reykjavík.
Hann gagnrýndi einnig gengis-
" stefnuna sem hann sagði vera
„gengishækkunarstefnu" en ekki
fastgengisstefnu því innlendur
kostnaður hækkaði stöðugt. Það al-
varlega við þessa stefnu væri að það
tjón sem hlytist yrði ekki bætt. Það
myndi taka langan tíma að bæta upp
tjón t.d. ferðamanna- og ullariðnað-
arins ef þeir dyttu niður vegna
gengisstefiiunnar. „Ég held því að
ríkisstjómin standi frammi fyrir
glettilegum efnahagsörðugleikum."
Ein eða engin
vísitala
Júlíus Sólnes (B/Rn) sagði lán
og lánskjör annaðhvort þurfa að
fylgja einni eða engri vísitölu. Það
gæti verið hagur Qármagnseigenda
að hafa þetta með núverandi hætti
en allir aðrir mjmdu fara á hausinn.
Hann taldi það vera „ábyrgðarlaust
hjal" að segja 9,5% raunvexti hér á
landi vera sambærilega við vexti af
erlendum skuldabréfalánum.
Júlíus spurði næst hvemig stæði
á því að laun hér á landi væm svo
lág þrátt fyrir að við væmm með svo
háar þjóðartekjur. Taldi hann það
stafa af misskiptingu auðs.
Hann sagði einnig að vegna þess
“* hversu miklu háðari við væmm ut-
anríkisviðskiptum en önnur ríki þá
þyrftum við að búa til skattkerfí sem
hentaði okkar aðstæðum en ekki apa
eftir erlendar hagfiæðikenningar.
Málmfríður Sigurðardóttir
(Kvl/Ne) sagði verkafólk nú krefjast
leiðréttingar á sínum kjörum og taldi
matarskattinn eiga eftir að auka
kröfur í komandi kjarasamningum.
Hún sagði íslendinga hafa nóg til
skiptanna. Við þyrftum nú að leggja
áherslu á að lægstu laun dygðu fyr-
ir framfærslu og að atvinnuvegimir
gætu tryggt þau. Taldi hún koma
til greina að tryggja slík laun með
lagasetningu.
Halldór Blöndal (S/Ne) sagði
.það vera nauðsynlegt að þingmenn
Kvennalistans skýrðu það út við
tækifæri hvað átt væri við þegar
talað væri um að unnt eða gerlegt
værí að bæta kjör þeirra sem verst
væm settir með lagasetningu. Arið
1978 hefði þetta verið gert, eins og
sjávarútvegsráðherra minntist á fyrr
í umræðunni. Halldór sagði það hafa
verið djörfustu tilraun sem gerð hefði
verið tii þess að kopa til móts við
þá lægst. launuðu. Út af þessu hafi
orðið mikil sprenging og væri hann
viss um að sá þingmaður sem nú
væri þingflokksformaður Kvennalist-
ans hefði snúist öndverður við þessari
lagasetningu og hrópað ekki síður
en aðrir félagar í Alþýðubandalaginu
að samningamir skyldu í gildi. Auð-
'^vitað væri tal af þessu tagi gagns-
laust með öllu ef þeir sem bæm
hugmyndina fram væm ekki reiðu-
búnir til þess að lýsa henni í einstök-
um atriðum.
Hvað kostar að
útvarpa umræðuin?
Halldór sagði það vera synd og
skömm að allur sá mikli fjöldi sem
hefði tekið þátt í skoðanakönnunum
að undanfömu hefði ekki fengið
tækifæri til þess að hlýða á þessar
umræður. Þessi langa og ítarlega
umræða vekti upp þá spumingu
Tveir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins, þeir Halldór Blöndal
og Guðmundur H. Garðarsson,
viku í ræðum sínum að atvinnu-
ástandi í landinu. Guðmundur
H. sagði m.a. að atvinnuöryggi
gæti verið í hættu við núverandi
ástand.
hvort ekki væri rétt að athuga kostn-
aðinn við að á einhverri rás ríkisút-
varpsins yrði útvarpað öllum
umræðum frá Alþingi þannig að fólk
sem kysi þingmenn gæti fylgst náið
með þeim málflutningi sem þar færi
fram.
Það hefði verið athyglisvert í þess-
um umræðum að ýmsir þingmenn
hefðu annarsvegar talað um að út-
flutningsatvinnuvegimir væm í
mikilli hættu og sumir segðu að
byggingariðnaðurinn úti á landi væri
að stöðvast. Samt sem áður hefði
ekki komið fram hjá þessum sömu
mönnum ótti við að atvinnuleysi
væri framundan né heldur hitt að
kjaraskerðing væri e.t.v. nauðsynleg
til þess að við gætum haldið fyrir-
tækjunum gangandi. Kannski sýndi
ekkert atriði jafn vel og þetta hversu
vel hefði tekist til við stjóm landsins
að undanfömu, að ekki skuli koma
upp þessi þanki þrátt fyrir öll stóm
orðin. Þetta væri mjög athyglisvert.
Halldór vék síðar f ræðu sinni að
gengismálum. Hann sagði að i hans
1iuga snérist baráttan ekki lengur
um það hvort ríkisstjómin vikunni
fyrr eða síðar myndi kjósa að láta
gengið síga. Spumingin væri farin
að verða miklu alvarlegri. Ef þessi
tilraun sem nú væri gerð til að þess
að fylgja stöðugleika í gengismálum
færi út um þúfur þá væri ekki langt
í það að við hrösuðum líka út úr því
vígi að geta sagt að við hefðum sjálf-
stæðan gjaldmiðil. „Við verðum að
sjálfsögðu að taka upp þann þjóðem-
ismetnað og það stolt að beijast nú
fyrir því til þrautar að við getum
verið menn, ekki aðeins fyrir okkar
tungu, ekki aðeins fyrir okkar sögu,
heldur að við getum líka verið menn
fyrir okkar eigin gjaldmiðil og við
höfum þrek til þess að standa svo
að stjóm okkar efnahagsmála, að
við getum stjómað landinu með
íslenskri krónu," sagði Halldór
Blöndal. Hann væri mjög ánægður
með það hvemig ríkisstjómin hefði
haldið á kjara- og gengismálum og
hefði þá trú að aðrir stjómmálaflokk-
ar hefðu ekki staðið betur að því.
Allt kallar þetta
á fjárfestingn
Varðandi hina háu vexti sagði
Halldór það auðvitað vera rétt að
allar hinar miklu kröfur um fjárfest-
ingu um allt land frá opinbemm
aðilum, frá þingmönnum ef litið
væri á breytingartillögur við fjár-
lagafmmvarpið, frá stuðningsmönn-
um ríkisstjómarinnar þegar þeir
hefðu legið í ráðhermnum úm aukið
framkvæmdafjármagn í sín kjör-
dæmi, frá einstökum sveitarstjómar-
mönnum, frá Stúdentaráði, frá
verkalýðsfélögum, kölluðu á þenslu.
Meira_ að segja kaup ríkisins á eign-
um SÍS kölluðu á nýja fjárfestingu
á þenslusvæðinu í Reykjavík. Sömu
mennimir sem kæmu í pontuna og
segðu vexti vera of háa væm ekki
feimnir við að beijast fyrir þessu.
„Svo spyijum við okkur: Hvemig
stendur á því að við íslendingar get-
um ekki staðið undir þessari fyárfest-
ingu, þessari lánsfjárþörf?" sagði
Halldór.
Hreggviður Jónsson (B/Rn)
sagði gengi ekki byggjast á því sem
ríkisstjómin tæki ákvörðun um held-
ur aðstæðum innanlands. Nú hefði
verið upplýst að viðskiptahalli á
síðasta ári hefði verið um 6 milljarð-
ar. Hreggviður sagði það nú liggja
ljóst fyrir að gjaldeyrir hefði verið á
útsölu og að við gætum ekki haldið
áfram að eyða honum eins og við
hefðum gert. Það yrði að ná jafn-
vægi í viðskiptum við útlönd.
Guðmundur H. Garðarsson (S/
Rvk) sagði að það sem sér hefði
fundist vanta inn í umræðuna hjá
ýmsum þingmönnum væri að þeir
hefðu ekki gert sér nægilega grein
fyrir aðalatriðum málsins heldur
margir hveijir dvalist við aukaatrið-
in. Þeir hefðu forðast það eins og
heitan eldinn að ræða það meginat-
riði hvemig hægt væri að tryggja
að óðaverðbólga myndi ekki dynja
jrfir þjóðina á ný.
Guðmundur sagði að það væri
nauðsynlegt að menn gerðu sér grein
fyrir því að baráttuviðleitni stjómar-
stuðningsmanna og ríkisstjómarinn-
ar beindist að því að vemda og veija
fólkið í landinu fyrir því að lenda í
óðaverðbólguástandi á næstu ámm.
Það væri viðurkennt af öllum að slíkt
ástand kæmi engfum verr en lág-
launafólki í verkalýðshrejrfingunni
og öryrkjum og öldruðum. Óðaverð-
bólga þýddi í stuttu máli lakari
lífskjör, eignaskerðingu og hran at-
vinnuvega.
Guðmundur H. sagði það vera
óvefengjanlega staðreynd að ísland
væri fyrirmyndarþjóðfélag og íslend-
ingar gott fólk. Þetta væri góð þjóð
sem legði áherslu á að tryggja al-
menna afkomu og almenna velferð.
Elli- og örorkulífeyrismál væra t.d.
í flestu til fyrirmyndar. „Eru ein-
hveijir þingmenn að biðja um það
að með óábyrgri stefnu í efnahags-
málum að verði öll þessi uppbygging
brennd upp f báli óðaverðbólgu?"
spurði Guðmundur.
En fyrirmjmdarríkið {sland kostaði
mikið fé. Við hefðum þróað og byggt
upp mjög dýrt tryggingakerfi, skóla-
kerfi og heilbrigðiskerfi. Enginn
þingmaður væri á móti því að fjár-
magn til þessara þarfa væri tryggt.
Þingmenn hefðu einnig tekið afstöðu
til þess í gegnum lánsfláráætlun að
halda áfram að byggja upp þetta
kröfuharða en fámenna þjóðfélag
með nútímahætti. í fyrsta lagi hefð-
um við tekið afstöðu til þess í gegnum
vegaáætlun að byggja hér upp sam-
göngukerfi í stóra og harðbýlu landi.
Það þyrfti mikið §ármagn til þess
að fjármagna atvinnutæki í sjávarút-
vegi, fiskiðnaði, almennum iðnaði,
nýtísku verslun, flugsamgöngum,
hótelum o.fl. Þessi jákvæða upp-
bygging stæðist ekki nema á íslandi
ríkti jafnvægi og íslenskir stjóm7
málamenn héldu sínu jafnvægi og
tryggðu að þetta jrrði ekki allt rifíð
niður með óabyrgri stefnu í stjóm-
málum eða af óábjrgum aðilum
vinnumarkaðarins, sem kjmnu að
vera til staðar.
Atvinnuöryg'gið
í hættu
Stjómarflokkamir legðu áherslu á
að byggja, tryggja og efla það kerfi
sem við hefðum byggt upp í velferð-
arríki okkar. En þeir leggðu ekki
hvað síst áherslu það að tiyggja að
íslenskt atvinnulíf byggi við góðar
og öraggar aðstæður. Ekki mætti
mikið út af bregða svo að færi illa.
Guðmundur H. sagði síðan að meg-
inkröfur stjómarandstæðinga væra
að þeir krefðust hærri ríkisútgjalda,
meiri fjárfestingar og aukinnar
neyslu á öllum sviðum. En þeir segðu
ekki fólkinu hvað þessi yfirboð þeirra
mjmdu kosta fólkið í landinu, bæði
launamenn og fyrirtækin. Verið væri
að kalla jrfir þjóðina óðaverðbólgu
og atvinnuleysi.
Það sem menn yrðu að gera sér
grein fyrir og meta réttilega væri
að viðurkenna að við byggjum nú
við brejrttar og verri aðstæður en
fyrir 1-2 áram. Núverandi ríkisstjóm
væri að vinna að því að halda jafn-
vægi í þjóðarbúskapnum til að mæta
þessari neikvæðu þróun sem stafaði
fyrst og fremst af ytri aðstæðum sem
væra okkur gersamlega óviðráðan-
legar. Ríkisstjómin vildi viðhalda því
velferðarríki sem íslendingar legðu
áherslu á. Hún legði áherslu á að
viðhalda fullri framleiðslu og tryggja
atvinnuöryggið. Því miður virtist það
fara gersamlega fram hjá mörgum
að atvinnuöryggið gæti verið í mik-
iHi hættu við þær aðstæður sem við
byggjum við í dag, sérstaklega í út-
flutningsatvinnuvegunum. Röskun á
framleiðslustarfseminni myndi kalla
á atvinnuleysi og lakari lífskjör og
tefla í hættu afkomu ellilífejrisþega
og annarra sem ættu allt sitt undir
því að tekjuöflun ríkisins yrði ekki
trafluð í innbyrðis átökum og verk-
föllum.
í lok ræðu sinnar sagði Guðmund-
ur H. að það sem skipti máli í
stjómmálum eins og öllu öðra væri
að menn væra heiðarlegir og segðu
þjóðinni sannleikann um stöðu mála
hveiju sinni. Að neita staðreyndum
og reyna að blekkja fólk um raun-
veralega erfiða stöðu atvinnulífs og
efnahagslífs væra ákveðin svik við
fólkið í landinu. Hann sagðist ekki
trúa þvf að það væri tilgangur stjóm-
arandstæðinga f þeirri umræðu sem
hér hefði farið fram.
Bankaráðin eru sá að-
ili sem ákveður vexti
- því ekki þeirra að gagnrýna vaxtaá-
kvarðanir, segir viðskiptaráðherra
JÓN Sigurðsson, viðskiptaráðherra, gagnrýndi Stefán Valgeirsson
(SJF/Ne) harðlega í utan'dagskrárumræðum í sameinuðu þingi á
fimmtudag. Hann sagði þaó' vera næsta kyndugt að hlusta á formann
bankaráðs eins stærsta ríkisbankans kvarta yfir háum vöxtum því
hann hefði ákveðið þá sjálfur. Einnig færi það þingmanninum illa að
gagnrýna launamisrétti í landinu þvi hann hefði nýlega sem bankaráðs-
formaður hækkað kaupið hjá þeim sem hæst hefðu launin í opinbera
kerfinu. „Ég get ekki látið hjá líða að segja eitthvað um þessa enda-
lausu hræsni sem hér veður uppi í þingsölum," sagði Jón Sigurðsson.
Viðskiptaráðherra sagði í umræð-
um utan dagskrár um efnhags- og
kjaramál vilja minna á að það væri
ekki eins og ákvörðunarvaldið varð-
andi vexti væri í höndum einhverra
„óvalinna manna". Bankaráð ríkis-
bankanna væra t.d. í rejmd sá aðili
sem ákvarðaði vextina samkvæmt
lögum. „Það er þess vegna næsta
kjmdugt að hlusta hér á formann
bankaráðs eins stærsta ríkisbankans,
Búnaðarbankans, beija sér yfir háum
vöxtum. Hann hefur ákveðið þá sjálf-
ur,“ sagði viðskiptaráðherra.
Ráðherrann sagði það sama gilda
varðandi gagnrýni Stefáns Valgeirs-
sonar á launamisrétti. „Hann hefur
líka talað af miklum skilningi á kjör-
um hinna lægst launuðu. Ég er
honum sammála um að við þurfum
að bæta kjör þess fólks. Hann hefur
sýnt að hann er svo mikill jafnréttis-
maður að hann hefur enn betri
skilning á lqöram hinna hæst laun-
uðu, því hann hefur sem formaður í
bankaráðinu hækkað kaupið hjá
þeim sem hæst hafa launin í opin-
bera kerfinu. Þannig er víðsýnið fyrir
norðan. Þannig er skilningurinn á
kjöram fólksins í landinu. Ég get
ekki hjá liðið að segja eitthvað um
þessa endalausu hræsni sem hér veð-
ur uppi í þingsölum," sagði Jón
Sigurðsson.
Ahríf skattbreytinga
á kjör heimilanna
í UMRÆÐUM utan dagskrár um
efnahags- og kjaramál á fimmtu-
dag lagði Jón Baldvin Hannibals-
son, fjármálaráðherra, fram
nokkur dæmi um heildaráhrif
þeirra skattabreytinga sem gerð-
ar voru um áramótin á kjör
heimilanna. Sagði hann að í því
„moldviðri“ sem þyrlað hefði
verið upp í kringum einn hluta
þessarar kerfisbreytingar, sölu-
skatt á matvæli, hefði skort mjög
á heildaryfirsýn um þessar
breytingar og heildaráhrif á af-
komu heimilanna. Hann sagði
þessar tölur vera miðaðar við að
matvæli hefðu hækkað um 10%
í janúar.
Af töflunni kemur fram (í ann-
arri línu), að meðaltekjur fjölskyldu
Telyur í Matar- Önnur Beinir %af
janúar útgjöld útgjöld skattar Samtals tekjum
I Hjón með 2 börn Heimilistekjur
undir meðallagi 80.000 + 1.700 -1.300 -7.400 -7.000 8,8
Meðaltekjur 135.000 + 1.900 -2.500 -4.400 -5.000 3,7
II Einstætt foreldrí með 2 börn
Meðaltekjur III Einstaklingur 73.000 + 1.200 -1.200 -5.800 -5.800 7,9
Meðaltekjur 71.400 +700 -1.400 -1.300 -2.000 2,8
1 töflunni merkir plúsmerki hækkun útgjalda, en mínusmerki lækkun útgjalda vegna viðkom-
andi þáttar.
með 2 böm era í janúar áætlaðar
135 þúsund á mánuði, áætluð
hækkun matvöruútgjalda er um
1.700 kr. á mánuði, lækkun ann-
arra útgjalda um 2.500 kr. og
lækkun beinna skatta um 4.400 kr.
á mánuði. Þannig fæst niðurstaða
í samtöludálki um að útgjöld meðal-
fjölskyldunnar lækki um 7.400 kr.
á mánuði. „Réttara er auðvitað að
tala um að ráðstöfunartekjur fjöl-
skyldunnar hækki sem þessu
nemur," sagði íjármálaráðherra.
„Fjölmargar spumingar geta
auðvitað vaknað um útreikninga af
þessu tagi. Niðurstöðumar eru hins
vegar svo afdráttarlausar, að ekki
skiptir meginmáli þótt forsendum
sé breytt nokkuð," sagði Jón Bald-
vin. „Jafnvel þótt reiknað væri með
50% skekkju á hveijum einstökum
lið í þessum dæmum yrði heildamið-
urstaðan í öllum tilvikum jákvæð."