Morgunblaðið - 06.02.1988, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. FEBRÚAR 1988
41
Leikbrúður notaðar í baráttu gegn ofbeldi gagnvart börnum:
Brúðurnar eiga
greiða leið að hjörtum
. bamanna
Hallveig' Thorlacius með eina brúðuna. Þessi heitir Stefán og hefur
orðið fyrir slæmri meðferð, eins og sjá má.
Ofbeldi gegn börnum og
vamarstarf gegn því hefur verið
ofarlega á baugi i
þjóðf élagsumræðunni
undanfarið, bæði hér á landi og
erlendis. Norðurlönd hafa með
sér samstarf um þessi mál og i
september á síðasta ári var
haldin i Ósló samnorræn
ráðstef na um illa meðferð á
börnum. Á setningardegi
ráðstefnunnar, 24. september,
var sýnt brúðuleikrit um þetta
málefni og vakti sýningin mikla
athygli ráðstefnugesta.
Stjóraandi
leikbrúðusýningarinnar er
Hallveig Thorlacius. Hún er nú
aftur stödd i Noregi, í boði
Barnavemdarráðs Hördefyikis i
Björgvin, til þess að kynna
sýninguna fyrir aðaifundi
ráðsins. Morgunblaðið hitti
Hallveigu að máli áður en hún
fór utan og spurði hana um þessa
sýningu. Við hittum þar einnig
fyrir Huldu Guðmundsdóttur,
félagsráðgjafa og fulltrúa
ísiands i samstarfsnefnd
Norðurlanda um ofbeldi gegn
böraum, en hún hefur aðstoðað
við uppsetningu sýningarinnar.
Við beinum máli okkar fyrst til
Hallveigar og spyijum hana um
aðdraganda þessarar sýningar.
„Ef við relqum þetta allt aftur
til upphafsins, þá má byrja þegar
ég hóf fyrst að fást við brúðuleik-
hús. Það var fyrir fimmtán árum,
með Leikbrúðulandi og síðustu
fimm árin hef ég verið í fullu starfí
við brúðuleikhús, bæði Leikbrúðu-
land og með leikhúsi sem heitir
Sögusvuntan og ferðast með leik-
sýningar í skóla og dagheimili."
Hallveig rekur síðan aðdraganda
sýningarinnar um ofbeldi gegn
bömum: „Ég komst í samband við
bandaríska konu sem heitir Barbara
Aiello og rekur fyrirtæki sem sér-
hæfír sig í að gera brúður og semja
leikverk fyrir þær. Hún byijaði á
verki um mikið fötluð böm og það
reyndist svo vel, að hún hélt áfram
og gerði fleiri verk, nú er þetta
orðið stórt fyrirtæki og einbeitir sér
að málum, sem em viðkvæm og
liggja oft í þagnargildi, em eins
konar tabú. Það hefur nefnilega
komið í ljós að brúðumar em ein-
staklega heppileg tæki til að opna
hug bamanna og fá þau til þess
að tjá sig um vandamál sín.“
Byrjaði á sýningu
um fötluð börn
„Fyrsta sýningin sem ég fékk frá
Barböm Aiello var um fötluð böm,“
heldur Hallveig áfram, „við Helga
Stephensen settum hana upp á al-
þjóðaári fatlaðra og ferðuðumst
síðan með hana í tvö og hálft ár
og sýndum í skólum landsins. Þessi
sýning, um ofbeldi gegn börnum,
er sú nýjasta frá Aiello og hefur
ekki énn verið sýnd hér á Islandi,
hefur reyndar ekki verið þýdd á
íslensku ennþá. En hún Hulda er
að vinna að því að fá verkið þýtt
og að fá aðra nauðsynlega fyrir-
greiðslu til að hægt verði að sýna
það hér,“ segir Hallveig og beinir
máli sínu að Huldu Guðmundsdótt-
ur.
„ Við höfum notið góðrar aðstoðar
og mikils skilnings við allan undir-
búning," segir Hulda. „Þegar
sýningin var sett upp í haust og
sýnd á ráðstefnunni í Ósló nutum
við styrks frá menntamálaráðu-
neytinu og dómsmálaráðunejrtinu
og Rauði kross íslands Ijármagnaði
brúðukaupin. Björg Ólafsson,
norskur hjúkmnarfraBðingur, starf-
andi hér, þýddi á norsku. Til
Noregsferðarinnar núna fáum við
styrk frá Bamavemdamefnd
Björgvinjar og frá íslendingafélag-
inu þar og Flugleiðir greiða fargjald
Hallveigar. Við emm svo að vona,
að rffl næstu daga fáum við jákvæð
svör um fyrirgreiðslu, til að sýna
verkið hér heima".
„Er eins manns verk að sýna
þetta“?
„Nei, dóttir mín, Helga Arnalds,
er með mér,“ svarar Hallveig, „hún
er við nám í brúðuleikhúsfræðum
erlendis og kemur sérstaklega til
að taka þátt í sýningunni í Björg-
vin. Það þarf tvo til að sýna verkið
og ferðast með það.“
Börnín spyrja brúöumar
Við spyrjum nú um verkið
sjálft, hveraig er það og hvemig
fer sýningin fram?
„Þessi sýning getur verið með
mismunandi móti,“ svarar Hallveig.
„Það em til átta mismunandi hand-
rit, sem má nota til að taka fyrir
ólík vandamál, sem eiga það þó öll
sameiginlegt, að varða ofbeldi gegn
bömum. Við sýnum nú þijá þætti
um líkamlegt ofbeldi, vanrækslu og
kynferðislega misnotkun bama.
Sýningin fer þannig fram, að tekið
er fyrir ákveðið vandamál, sem
brúðumar leika og bömin spyija
brúðumar og ræða við þær. Það
kom í ljós, bæði í Bandaríkjunum
og í sýningunni okkar um fötluðu
bömin, að bömin spurðu okkur
stjómendur brúðanna aldrei, þau
beindu alltaf spumingum sfnum til
brúðanna. í þessum samtölum bam-
anna við brúðumar opna þau sig,
þagnarmúrar rofna. Þess vegna er
mjög mikilvægt, að alltaf séu við-
staddir sérfræðingar, sem geta
bmgðist við þeim vandamálum, sem
koma í ljós. Þama fer fram eins
konar greining á vandanum,
frammi fyrir brúðunum. Einmitt af
þessum sökum, er sérstaklega mik-
ilvægt að tryggja áframhaldandi
meðferð málsins, ef það reynist
vera alvarlegt. Það má alls ekki
gerast, að bamið sitji uppi með að
hafa sýnt það traust til brúðanna,
að opna hug sinn og síðan gerist
ekkert meir, þá er verr af stað far-
ið en heima setið,“ sagði Hulda og
bætti við: „Þetta verðum við að
tiyggja, áður en hægt er að fara
af stað með sýninguna fyrir böm,
það er ekki nóg að taka fyrsta
skrefíð, sem brúðusýningin er,
seinni skrefín verða að fylgja á eft-
ir, ef þeirra er þörf.“
Við spyijum, hvort það sé ekki
í mikið færst fyrir Hallveigu og
dóttur hennar, Helgu, ef þær fara
með þessa sýningu t.d. í alla skóla
landsins, er hægt að sýna stórum
hópum í einu og er verkið fyrir alla
aldurshópa?
„Æskilegt væri, að þrír eða fjór-
ir aðilar æfðu verkið, ef það verður
sýnt hér, það léttir mjög álagið
þegar fleiri geta skipt vinnunni með
sér,“ svarar Hallveig. „Þetta verk
er ekki heppilegt að sýna í stómm
hópi, átta til tíu krakkar er góð
hópstærð. Það er ekki heldur gott
að sýna verkið eldri en tólf ára að
jafnaði. Á þeim aldri ná bömin síður
eða ekki að lifa sig svo inn í vem-
leika brúðanna, að sýningin komi
að tilætluðu gagni."
En hvaða gildi hefur sýning
sem þessi?
Hulda svarar því: „í þessari sýn-
ingu er sérstök áhersla lögð á
fræðslugildi og um leið forvamar-
gildi, einkanlega að því er varðar
bömin sjálf. Margt af þessu ætti
þó að hafa mikið gildi fyrir full-
orðna og alla sem á einhvem hátt
tengjast vandamálum af þessu tagi.
Um leið og þetta verk er kennslu-
tæki fyrir bömin er því líka ætlað
að vekja okkur, sem eldri emm, til
umhugsunar og ábyrgðar gagnvart
þeim vanda, sem um ræðir. Það
hjálpar okkur að beina ljósi að hin-
um dimmari skotum mannlífsins í
þeim tilgangi, að veita birtunni
þangað, leysa fómarlömb ofbeldis
undan þjáningum þeirra."
Listin opnar sann-
leikanum leið
„Formið brúðuleikhús," heldur
Hulda áfram, „er listrænt form og
um leið áþreifanlegur vemleiki í
augum bamsins. Þetta sýnir okkur
ljóslega nauðsyn listarinnar í
mannlífínu. Vísindin uppgötva og
leiða í ljós dásamlega og stórkost-
lega möguleika. Siðfræðin hjálpar
okkur að nýta þá til góðs. Heim-
spekin dustar rykið af gömlum
sannleika svo hann verður aftur
nýr. En það er listin sem opnar
honum leið að hjarta mannsins. Hún
ristir dýpra en útskýringar, rök og
fortölur," sagði Hulda Guðmunds-
dóttir og við látum það verða
lokaorð þessa spjalls, eftir Hall-
veigu beið fundur með hjúkmnar-
fræðingum á heilsugæslustöðvum.
Þar ætlaði hún að kynna brúðuleik-
sýninguna áður en hún fer til
Noregs, að sýna fyrir Bamavemd-
arráð, Kennaraháskólann og
Fóstmskólann í Björgvin.
Morgunblaðið/Ámi Sœberg
Hulda Guðmundsdóttir, félagsráðgjafi og fulltrúi íslands í samstarfs-
nefnd Norðurlanda um ofbeldi gegn böraum, og Hallveig Thorlacius,
stjóraandi ieikbrúðusýningarinnar um ofbeldi gegn böraum.
Yooodelehíúúú
Zurich er nœsti alþjóðaflugvöllur við yfir 40 skíðastaði í Sviss,
Austurrfki og Lichtenstein. ■ Við fljúgum þangað
á laugardögum.
arnarflug