Morgunblaðið - 06.02.1988, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. FEBRÚAR 1988
Rekstrarerfiðleikar Hraðfrystihússins hf. á Hofsósi
Flytjum suður á mölina
ef húsinu verður lokað
Særún Bjðrnsdóttir.
- segir starfsfólk Hraðfrystihússins
AFAR illa horfir í atvinnumálum Hofsóss um næstu mánaðarmót
ef uppsagnir nær alls starfsfólks Hraðfrystihússins hf. á Hofsósi
koma til framkvæmda. Staða þess hefur ekki verið verri í tvo
áratugi og rekstrargrundvöllur er ekki til staðar að sðgn Gísla
Kristjánssonar, framkvæmdastjóra. Reksturinn hefur verið halla-
laus síðastliðin ár og sýndi bráðabirgðauppgjör um miðjan ágúst
jákvæða útkomu. En fall dollarans á haustmánuðum varð frystihús-
inu þungt i skauti, auk þess sem ýmsar ástæður hafa verið taldar
til; hækkað fiskverð eftir að það var gefið fijálst, aukinn fjár-
magnskostnaður, hærri launakostnaður og hækkun lánskjaraví-
sitðlu. Blaðamaður og ljósmyndari Morgunblaðsins fóru nýlega
tíl Hofsóss til að kanna ástandið í atvinnumálum staðarins og stöðu
Hraðfrystihússins.
Hraðfrystihúsið hf. var eign
Kaupfélags Skagfírðinga en undir
iok sjötta áratugarins var stofnað
hlutafélag um rekstur þess. Hlut-
hafar eru Hofsóshreppur, Hofs-
hreppur og Fellshreppur auk
einstaklinga innan hreppsins.
Hraðfrystihúsið er hluthafí í Út-
gerðarfélagi Skagfírðinga. Hlutur
þess er um 30% og fær það um
þriðjung aflans sem er landað á
Sauðárkróki og ekið til Hofsóss.
Aðrir hluthafar Útgerðarfélagsins
eru Fiskiðjan og Skjöldur á Sauð-
árkróki. Togarar félagsins eru
þrír; Skapti, Hegranes og Dran-
gey-
Hraðfrystihúsið er langstærsti
atvinnurekandi á Hofsósi og
hreppunum í kring, Fellshreppi og
Hofshreppi. Um 270 manns búa
á Hofsósi og tæplega 150 í hrepp-
unum. Um helmingur atvinnubærs
fólks starfar í Hraðfrystihúsinu,
eða rúmlega 60 manns.
Af öðrum atvinnuveitendum má
nefna hljóðkútaverksmiðjuna
Stuðlaberg, saumastofu, biffeiða-
verkstæði, vörubflaútgerð, hellu-
steypu og útibú Búnaðarbanka og
Kaupfélags Skagfírðinga.
Öllu fastráðnu starfsfólki frysti-
hússins með mánaðaruppsagnar-
frest var sagt upp, rúmlega 50
manns. En verkstjórum, vélgæslu-
mönnum, gæðastjórum og skrif-
stofufólki með þriggja mánaða
uppsagnarfrest var ekki sagt upp.
Framleiðslan fiystihússins er
seld á Bandaríkjamarkað af Ice-
land Seafood Corp., en hún er að
stærstum hluta þorskur. í byijun
sSðasta árs keypti Hraðfiystihúsið
beinamjölsverksmiðju sem var
breytt í saltfiskverkunarhús og var
kostnaður við það um 7 milljónir.
Rekstur þess hófst á haustmánuð-
um. Þá tók frystihúsið við rekstri
hörpudiskvinnslunnar Skagaskelj-
ar hf. um mitt ár.
Orsökin lágt
framleiðsluverðmæti
Framkvæmdastjóri Hraðfrysti-
hússins hf. er Gísli Kristjánsson.
Hann sagði í samtali við blaða-
mann að um mitt ár hefði tekið
að halla undan fæti. Fyrrihluti
síðasta árs hafí verið mjög góður
í rekstri og frystingu, en í júní
hafí fiskverð verið gefið fijálst,
starfsemi fískmarkaða hafíst og
það hafí sprengt upp verð hráefn-
is. „Fall dollarans á haustmánuð-
um varð okkur Iíka þungt í skauti,
þá strax var það sýnt að erfiðleik-
ar voru í frystingunni. Við biðum
út það ár eftir því að stjómvöld
gerðu einhveijar ráðstafanir en
það var ekki,“ sagði Gáli. „Við
höfum rekið húsið í fjóra mánuði
með um 60% hráefniskostnaði sem
er 10% yfír því sem við teljum að
hann megi vera.
Tapið liggur ekki fyrir, við erum
að gera upp síðasta ár og ég get
ekki sagt nákvæmlega til um það,
hér er sjálfsagt um 15% tap að
ræða á síðustu mánuðum. Staðan
í janúar er svipuð og á seinni hluta
síðasta árs. Arsvelta fyrirtækisins
er um 150 milljónir."
— Hvað veldur?
„Ástæðan er fyrst og fremst
lágt framleiðsluverðmæti, sem við
fáum allt greitt í dollurum. Fjár-
og ekki hefði komið til greina að
stöðva rekstur frystihússins um
áramót, þar sem það væri lang-
stærsti vinnuveitandi staðarins.
Hann sagði uppsagnimar leggj-
ast ákaflega illa í starfsfólk,
sérstaklega vegna þess að rekstur-
inn hefði gengið vel í gegnum
árin. „Við höfum haft mjög jafnt
og gott hráefni og yfírleitt nóg
fólk til að vinna. Við erum ekki
að biðja um annað en skilyrði til
reksturs. Gæði vörunnar hafa ver-
ið mikil og góð nýting á henni.
Þetta er ekki okkar vandamál ein-
göngu, heldur spuming um
styrkleika húsanna. Fyrirtækin
em að ganga á eigið fé sem er
"J ■ x ■/.
' * , ‘ W
Verkstjóramir Ásgeir Jónsson og Hólmgeir Einarsson.
magnskostnaður hefur rokið upp,
hefbuhdin afurðalán duga ekki
lengur fyrir vinnulaunum og hrá-
efni eins og þau eiga að gera.
Þá er farið að taka skammtíma-
lán, sem em orðin stór hluti
rekstrafjár. Fyrirtækið treystir sér
ekki til að standa undir launa-
kostnaði lengur en til mánaðar-
móta febrúar - mars. Launakostn-
aður verður tiltölulega hár vegna
lágs framleiðsluverðmætis, auk
þess sem umbúðaverð hefur
hækkað. Hráefni, vinnulaun og
umbúðir em nú orðin um og yfír
90% kostnaðar og þá er eftir allur
annar rekstur."
— Hefði verið skynsamlegra að
fresta kaupum á saltfískverkunar-
húsi og skelfiskvinnslunni?
„Það tel ég ekki. Þessi fyrir-
tæki vom keypt seinnihluta
sumars. Rekstur Saltfiskverkun-
arinnar er rétt að he§ast en
gengur heldur skár. Þar var þó
öllum sagt upp.“
— Hvaða vonir hafíð þið um
framhaldið?
„Við trúðum ekki öðm en að
stjómvöld myndu gera einhveijar
ráðstafanir vegna rekstursins á
nýju ári. Ekkert hefur gérst, við
sitjum f súpunni og getum afar
lítið aðhafst. Ég er ekkert of bjart-
sýnn á að lán frá Byggðastofnun
fáist."
Aðspurður sagðist' Gísli ekki
telja að of mikið væri framleitt
að brenna upp. Á bak við okkur
standa þijú fátæk sveitafélög og
þeirra tekjur duga ekki nærri til
að ná okkur upp úr þessum
vanda."
— Hvað er til ráða?
„Við þurfum að fá langtímalán
til að laga aðstöðu okkar en þau
duga ekki til ef rekstrargmndvöll-
ur er ekki fyrir hendi.
Ástandið vægast sagt
slæmt
í frystihúsinu hittum við fyrir
þá Hólmgeir Einarsson og Ásgeir
Jónsson verkstjóra. Þeir sögðu
góðærið í fyrra hafa farið á vit-
lausa staði, „útflutingsverðmætin
koma úr fiskvinnslunni og þangað
eiga þau að fara. Þau skila sér
hvorki til vinnslunnar né starfs-
fólksins."
Aðspurðir sögðust þeir fljótlega
hafa tekið eftir er halla fór undan
fæti. Uppgjör um miðjan ágúst
hafí verið jákvætt, en í september
hafí verðlækkun orðið vegna falis
dollarans. Þá strax hafí farið að
bera á verðlækkuninni á veðsetn-
ingum.
— Kom þetta ykkur á óvart?
„Já og þó sérstaklega þeim sem
fylgjast ekki með stöðunni dag frá
degi, því reksturinn hefur gengið
mjög vel. Okkur fínnst ekkert
sanngjamt að vinna að arðbær-
ustu atvinnugrein þjóðarinnar og
bera síðan minnst úr býtum. En
Gísli Kristjánsson, framkvæmdastjóri Hraðfrystihússins.
Auðbjörg Guðnadóttir.
það er ekkert til skiptanna, þegar
ftystihúsin em búin að fá á sig
fískverðs- og launahækkanir og
fá á mót lækkun dollara."
— Hvemig hefur staðan verið
á þessu ári?
„Janúarmánuður hefur verið
einn besti janúarmánuður sem við
höfum unnið, okkur sýnist fram-
leiðsluverðmæti okkar vera um 11
milljónir fyrir mánuðinn, sem er
mjög gott. En þetta gerir ekkert
meira en að borga laun og hrá-
efni.“
— Hvað gerist ef uppsagnimar
koma til framkvæmda?
„Við þomm ekki að hugsa til
þess ef þarf að loka húsinu, þá
komum við bara suður á mölina.
Önnur smáatvinna og þjónusta
byggir svo mikið á frystihúsinu.
Ástandið er vægast sagt slæmt,
sennilega standa þau hús best að
vígi sem ekki hófu starfsemi eftir
áramót. Við eram ekki bjartsýnir,
þetta verður að laga.
Lítið vit í fjárfest-
ingum Hraðfrystihússins
Auðbjörg Guðnadóttir og Sær-
ún Bjömsdóttir em meðal þeirra
sem sagt var upp. Þeim leist illa
á ástandið ef svo færi fram sem
horfði. „Við vonum að rekstrinum
verði bjargað fyrir hom. Ef málin
leysast ekki þýðir ekkert annað
en að koma sér héðan burt,“ sögðu
þær.
— Kemurþettaykkuráóvart?
„Nei, við áttum alveg eins von
á þessu. Fómm að taka eftir
slæmu ástandi í desember. Þá viss-
um að farið væri að halla undan
fæti."
— Hafa launagreiðslur dregist?
„Aðeins einu sinni, það var í
sömu viku og uppsagnimar komu
til. Frystihúsinu verður að halda
gangandi, því hér starfa til dæmis
margar fjölskyldur sem eiga allt
sitt undir vinnunni hér.
En okkur fínnst lítið vit í að
kaupa eignir hingað og þangað.
Hér er verið að fara út í of stóra
hluti jafnvel þó að þetta eigi eftir
að koma okkur til góða síðar
meir.“
Texti: Urður Gunnarsdóttir
Myndir: Börkur Amarson